Chặt đứt mối quan hệ "quan tham - gian thương"

Trong tiến trình đổi mới, phát triển đất nước, Đảng và Nhà nước ta đã nhiều lần cảnh báo về nguy cơ tham nhũng, lợi ích nhóm, móc ngoặc giữa một số cán bộ, công chức thoái hóa biến chất với giới doanh nghiệp cơ hội. Mối quan hệ này thường được gọi bằng khái niệm quen thuộc “quan tham – gian thương”, phản ánh tình trạng cán bộ có chức, có quyền bắt tay với doanh nghiệp làm ăn phi pháp để trục lợi.

Đây không chỉ là một hiện tượng nhất thời, mà đã trở thành một biểu hiện được dư luận nói đến trong nhiều năm qua. Chiều 29/9, phát biểu tại cuộc họp Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đề cập mối quan hệ “quan chức - doanh nhân - tội phạm”, trong đó các đối tượng thông đồng, móc ngoặc, hình thành “nhóm lợi ích” để trục lợi, thậm chí chi phối, lũng đoạn quyền lực, làm ảnh hướng đến môi trường phát triển lành mạnh của nền kinh tế và hoạt động của bộ máy Nhà nước.

Nhiều đại án được đưa ra xét xử trong những năm qua cho thấy có sự “gắn kết” ở các mức độ khác nhau giữa một số quan chức và doanh nghiệp, minh chứng cho thực tế: Doanh nghiệp thì cần dự án, cần “giấy phép con”, cần được ưu ái trong đấu thầu; còn cán bộ thoái hóa biến chất thì sẵn sàng lợi dụng quyền lực để trục lợi, nhận hối lộ, hoặc tạo điều kiện cho doanh nghiệp “sân sau” chiếm lĩnh thị trường. Một số cán bộ biến quyền lực công thành “công cụ” để kiếm chác, còn doanh nghiệp coi đó là chi phí đầu tư bắt buộc để thực hiện trót lọt những hành vi gian dối trong kinh doanh.

Nhìn sâu vào bản chất, có thể thấy mối quan hệ giữa quan tham và gian thương dựa trên sự trao đổi quyền lực và lợi ích. Doanh nghiệp gian lận cần quyền lực để vượt rào, còn cán bộ thoái hóa cần lợi ích để thỏa mãn lòng tham. Hai phía gặp nhau, tạo nên một liên minh phi pháp.

Hậu quả là, quyền lực nhà nước vốn là để quản lý xã hội, bảo đảm công bằng và phát triển. Nhưng khi rơi vào tay cán bộ biến chất, quyền lực trở thành một thứ “hàng hóa đặc biệt” đem trao đổi với doanh nghiệp. Thay vì phục vụ nhân dân, một số quan chức biến quyền lực thành “giấy phép” cho sự gian dối.

Trong môi trường thiếu minh bạch, nhiều doanh nghiệp sẵn sàng trích phần lợi nhuận để “chung chi” cho cán bộ. Họ xem đó là con đường ngắn nhất để có dự án, được ưu ái trong đấu thầu, hoặc tránh bị thanh tra, kiểm tra. Lợi ích bất chính này khiến doanh nghiệp chân chính bị loại khỏi cuộc chơi, tạo ra sự méo mó của thị trường.

Một số cán bộ không chỉ nhận hối lộ mà thông qua “sân sau”, họ vừa làm “trọng tài” vừa là “người chơi”, dẫn đến sự lũng đoạn. Cơ chế “sân sau” khiến nhiều dự án chỉ xoay vòng trong tay một số ít doanh nghiệp thân hữu, còn xã hội phải gánh chịu thất thoát, đội vốn.

Khi các vụ án lớn liên tiếp bị phát hiện, nhân dân vui mừng vì Đảng, Nhà nước kiên quyết xử lý, nhưng cũng không khỏi lo lắng, bất bình vì quy mô, mức độ vi phạm quá lớn. Nếu không ngăn chặn tận gốc, niềm tin xã hội sẽ bị bào mòn. Thị trường bị méo mó khi doanh nghiệp làm ăn chân chính không cạnh tranh nổi với doanh nghiệp có “ô dù”. Điều này kìm hãm sự sáng tạo, làm giảm sức cạnh tranh của nền kinh tế quốc gia.

Ngoài ra, khi một số cán bộ biến chất cấu kết với doanh nghiệp, họ dễ kéo thêm đồng phạm, tạo thành “nhóm lợi ích” ăn sâu bám rễ trong bộ máy. Điều này gây khó khăn, ảnh hưởng tiêu cực đến công tác quản lý nhà nước.

Để chặn đứng vòng xoáy hối lộ, ăn chia, sân sau, móc ngoặc trong đấu thầu, chúng ta cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Mục tiêu là không để doanh nghiệp gian dối có cơ hội móc ngoặc, cũng không để cán bộ thoái hóa có điều kiện lợi dụng quyền lực. Cần thiết phải hoàn thiện thể chế, pháp luật, bịt các “kẽ hở” pháp lý trong quản lý đất đai, đầu tư công, đấu thầu, mua sắm công. Đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm cơ hội xin – cho, hạn chế quyền lực tùy tiện của cá nhân. Nâng cao tính minh bạch trong các quyết định hành chính, quy trình đấu thầu, tránh “thiết kế hồ sơ” cho doanh nghiệp sân sau.

Cùng với đó là kiểm soát chặt chẽ quyền lực, mọi quyền lực phải được kiểm soát bằng cơ chế ràng buộc và giám sát. Tăng cường kiểm tra, thanh tra nội bộ đối với cán bộ giữ vị trí nhạy cảm. Xây dựng cơ chế điều chuyển, thay thế định kỳ cán bộ ở các khâu dễ phát sinh lợi ích nhóm như đất đai, xây dựng, đầu tư.

Cần tăng cường vai trò giám sát của xã hội đối với hoạt động thực thi pháp luật. Báo chí, truyền thông cần được tạo điều kiện phát huy vai trò phản biện, điều tra, phát hiện dấu hiệu tham nhũng, lợi ích nhóm. Nhân dân, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức xã hội phải có kênh phản ánh thuận tiện, bảo vệ người tố cáo tham nhũng. Khuyến khích ứng dụng công nghệ thông tin trong giám sát cộng đồng, ví dụ công khai dữ liệu đấu thầu, chi tiêu công trên cổng thông tin điện tử để mọi người dân đều có thể theo dõi.

Mối quan hệ “quan tham – gian thương” là biểu hiện cụ thể nhất của sự tha hóa quyền lực và sự biến dạng của kinh tế thị trường khi thiếu minh bạch. Các vụ án lớn vừa qua là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ: nếu không phòng ngừa, kiểm soát hiệu quả, sự câu kết giữa một số cán bộ thoái hóa với doanh nghiệp gian dối sẽ làm thất thoát tài sản công, suy giảm niềm tin xã hội, đe dọa sự phát triển và thậm chí cả sự tồn vong của chế độ.

Với quyết tâm chính trị cao của Đảng, sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan bảo vệ pháp luật, cùng sự đồng lòng của nhân dân, chúng ta hoàn toàn có cơ sở để tin tưởng rằng mối quan hệ “quan tham – gian thương” sẽ từng bước bị triệt tiêu, trả lại sự minh bạch cho nền kinh tế và sự trong sạch cho bộ máy.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!