Thông điệp "không hình sự hóa quan hệ kinh tế"

Trong những ngày gần đây, cộng đồng doanh nghiệp, giới chuyên gia và người dân cả nước đặc biệt quan tâm đến những nội dung, thông điệp và tín hiệu mới đầy tích cực từ Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Có thể nói đây là bước ngoặt lịch sử trong tư duy pháp lý và quản trị quốc gia. Và một trong những điểm đáng chú ý của Nghị quyết này chính là chủ trương chuyển từ nền hành chính công vụ, quản lý là chủ yếu sang phục vụ và kiến tạo phát triển, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm; đồng thời yêu cầu tuân thủ nguyên tắc phân định rõ trách nhiệm hình sự với hành chính, dân sự; giữa pháp nhân và cá nhân trong xử lý vi phạm…

Lâu nay các cấp có thẩm quyền đã nhiều lần đề cập đến tinh thần "không hình sự hóa các quan hệ kinh tế, dân sự", nhưng phải đến Nghị quyết 68 thì mới có các chính sách được nêu cụ thể: Sửa đổi các quy định về pháp luật hình sự, dân sự, tố tụng hình sự, tố tụng dân sự để bảo đảm nguyên tắc khi xử lý các sai phạm, vụ việc về dân sự kinh tế, ưu tiên áp dụng các biện pháp về dân sự, kinh tế, hành chính trước, cho phép các doanh nghiệp, doanh nhân được chủ động khắc phục sai phạm, thiệt hại.

Nghị quyết 68 cũng nêu rõ: trường hợp thực tiễn áp dụng pháp luật có thể dẫn đến xử lý hình sự hoặc không xử lý hình sự thì kiên quyết không áp dụng xử lý hình sự. Trường hợp đến mức xử lý hình sự thì ưu tiên các biện pháp khắc phục hậu quả kinh tế trước và là căn cứ quan trọng để xem xét các biện pháp xử lý tiếp theo. Không hồi tố các quy định pháp luật để xử lý bất lợi cho doanh nghiệp. Đối với các vụ việc thiếu chứng cứ, chứng cứ không rõ ràng phải sớm có kết luận, tránh ảnh hưởng đến uy tín, hoạt động sản xuất kinh doanh bình thường của doanh nghiệp, doanh nhân. Bảo đảm nguyên tắc suy đoán vô tội trong quá trình điều tra, xét xử các vụ án…

Nghị quyết 68 là sự khẳng định đậm nét về chuyển đổi tư duy pháp lý từ "quản lý để kiểm soát" sang "quản lý để phục vụ", từ "trừng phạt răn đe" sang "hỗ trợ để phục hồi, phát triển", sẽ góp phần quan trọng tạo đột phá phát triển cho môi trường đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam.

Tư duy này không chỉ phản ánh sự thấu hiểu thực tiễn kinh tế - xã hội, mà còn lan tỏa thông điệp nhân văn sâu sắc: doanh nghiệp không phải là đối tượng để nghi ngờ và trừng phạt, mà là đối tác để đồng hành, hỗ trợ và phát triển.

Việc xử lý các sai phạm kinh tế không còn mặc định là con đường dẫn tới hình sự, mà thay vào đó là ưu tiên các biện pháp dân sự, kinh tế, hành chính, tạo điều kiện cho doanh nghiệp khắc phục hậu quả, sửa sai và tiếp tục đóng góp cho xã hội.

Từ trước đến nay, nỗi lo bị hình sự hóa luôn là một trong những rào cản khiến nhiều doanh nghiệp e ngại khi đưa ra quyết định kinh doanh. Có những vụ án kéo dài, thiếu chứng cứ rõ ràng nhưng vẫn bị khởi tố, khiến một số doanh nghiệp rơi vào vòng xoáy lo sợ, trì trệ và mất niềm tin. Nghị quyết 68 xuất hiện như một làn gió mới, thổi bay tâm lý "sợ sai, không dám làm", đặc biệt trong bối cảnh khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo đang được khuyến khích mạnh mẽ.

Việc "không hình sự hóa" không có nghĩa là bỏ qua sai phạm. Ngược lại, điều này đòi hỏi xác định ranh giới rõ ràng giữa vi phạm hành chính và vi phạm hình sự, từ đó đảm bảo công lý được thực thi nhưng không làm tổn hại đến môi trường đầu tư.

Tinh thần mới từ Nghị quyết 68 còn thể hiện ở việc tạo điều kiện cho doanh nghiệp phục hồi thay vì truy cứu hình sự ngay từ đầu. Nếu doanh nghiệp chủ động khắc phục hậu quả, hoàn trả tài sản, sửa chữa sai phạm do vô ý hoặc nhầm lẫn, họ sẽ được xem là đối tượng "được hỗ trợ phục hồi" thay vì "bị trừng phạt".

Chính những chính sách như vậy không chỉ giúp doanh nghiệp yên tâm hơn trong sản xuất kinh doanh mà còn tạo ra một hệ sinh thái khuyến khích hành vi tích cực, tôn trọng pháp luật và sáng tạo.

Trong suốt gần 40 năm Đổi mới, Việt Nam đã chứng kiến không ít hệ lụy từ việc lạm dụng công cụ hình sự trong xử lý các quan hệ kinh tế. Cũng đã có doanh nhân rút lui, đầu tư bị trì trệ, niềm tin bị xói mòn. Nghị quyết 68 vì thế là một bước ngoặt lớn trong tư duy quản trị quốc gia, khi đặt con người và doanh nghiệp vào trung tâm của phát triển, lấy sự phục hồi và tiến bộ làm trọng tâm thay vì chỉ trừng phạt.

Tuy nhiên, để tinh thần cải cách này đi vào thực tiễn, điều rất quan trọng còn là sự thay đổi từ trong từng cơ quan, từng cán bộ thực thi pháp luật, từ đó tạo thành một hệ sinh thái pháp lý minh bạch, công bằng và nhân văn.

Nghị quyết 68 không chỉ có các chủ trương, chính sách mới, đó còn là một lời cam kết với doanh nghiệp, với người dân và với tương lai của đất nước: "Pháp luật là để bảo vệ, không phải để đe dọa". Và trong hành trình kiến tạo một Việt Nam hùng cường, việc "không hình sự hóa các quan hệ kinh tế, dân sự" chính là hành động đầu tiên đầy quyết đoán, đầy hy vọng để khơi dậy một môi trường đầu tư lành mạnh, công bằng và sáng tạo.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!