Dốc hết học bổng, 2 học sinh "xây" cả phòng thí nghiệm nằm trong kính VR cũ

“Canh bạc” 5 triệu đồng của đôi bạn chuyên Tin

Dọn dẹp lại chiếc máy tính, tình cờ tìm thấy những hình ảnh về dự án năm lớp 12, Lê Đức Lưu (SN 2006) đăng tải lên mạng xã hội như một cách lưu giữ kỷ niệm.

Chỉ vài tiếng sau, cậu không ngờ video của mình lại gây “bão” với hàng trăm nghìn lượt xem và tương tác.

Đằng sau hình ảnh về eLab (Hệ thống giáo dục thực tế ảo hỗ trợ đổi mới dạy học Chương trình GDPT 2018) - dự án từng đạt giải Ba tại Cuộc thi Khoa học kỹ thuật cấp quốc gia học sinh trung học năm học 2023 - 2024 là cả một hành trình bền bỉ một đôi bạn thân Quảng Trị.

Câu chuyện của eLab bắt đầu vào cuối năm 2022 từ một môn học mà nhiều học sinh ngần ngại: Hóa học.

Đức Lưu thú nhận bản thân không giỏi Hóa, luôn cảm thấy khó hiểu trước những công thức khô khan trên giấy nên sinh ra tâm lý "ngại" học. Ngược lại với người bạn của mình, Nguyễn Ngọc Anh Tuấn lại là một “cây Hóa” xuất sắc. 

Sự bù trừ này khiến Lưu nảy ra một ý tưởng táo bạo với người bạn cộng sự: “Tại sao không tạo ra một thế giới mà học sinh có thể tận mắt nhìn thấy các chất, các phân tử tương tác với nhau như thế nào”.

Từ ý tưởng ấy, nhóm nghiên cứu đặt ra mục tiêu đem lại những trải nghiệm trực quan, sinh động, giúp các bạn học sinh hiểu sâu kiến thức, đồng thời tiết kiệm chi phí xây dựng, bảo trì thiết bị, dụng cụ thí nghiệm ở thế giới thực.

Nhớ lại trải nghiệm từng tham gia dự án đưa Thành cổ Quảng Trị vào mô hình ảo 3D, Lưu tìm thấy câu trả lời ở công nghệ thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR). Do vậy, nhóm quyết định phát triển eLab bắt đầu từ môn Hóa, sau đó mở rộng sang Vật lý và Sinh học.

Nhưng từ ý tưởng đến hiện thực là một bức tường “tài chính” sừng sững trước mắt.

“Khoản ‘đầu tư’ đầu tiên cho dự án đến từ số tiền học bổng tích cóp được của hai đứa. Chúng tôi gom góp lại cùng nhau mua một chiếc kính thực tế ảo cũ với giá khoảng 5 triệu đồng”, Lưu kể.

Không có phòng nghiên cứu hiện đại, “trụ sở” làm việc của nhóm chính là căn phòng ngủ nhỏ gọn ở nhà Lưu tại phường Đông Hà (Quảng Trị). Để tiện cho việc nghiên cứu, Tuấn đã chuyển sang sống chung nhà với Lưu.

Song, thách thức lớn nhất vẫn là làm sao để đưa một chương trình vào chiếc kính thực tế ảo.

Thời điểm đó, tài liệu về lập trình VR gần như bằng không, công nghệ này và trí tuệ nhân tạo (AI) chưa có những bước tiến như hiện tại. Hai chàng trai 17 tuổi phải tự mày mò 100%. 

“Gần một tháng trời, chúng tôi mới làm cho chương trình đầu tiên chạy được trên chiếc kính. Cảm giác lúc đó gần như vỡ òa, dù chương trình còn rất sơ khai”, Lưu chia sẻ.

Ngay từ năm 2023, khi cơn sốt AI chưa bùng nổ toàn cầu như hiện nay, nhóm đã tích hợp tính năng “Gia sư ảo”. Bằng cách kết hợp ChatGPT để xử lý nội dung và công nghệ chuyển đổi văn bản thành giọng nói (Text-to-Speech), eLab cho phép học sinh hỏi đáp trực tiếp và nhận câu trả lời bằng giọng tiếng Việt tự nhiên. 

“Tấm vé vàng” và biến cố bất ngờ 

Sau hơn 3 tháng miệt mài viết code và xử lý lỗi, Lưu và Tuấn hiểu rằng eLab không thể mãi nằm trên máy tính. Đã đến lúc “đứa con tinh thần” phải đối mặt với những giám khảo khắt khe: Thầy cô và bạn bè cùng trường.

“Chúng tôi được mang sản phẩm đến giới thiệu ở các lớp trong trường, nhưng chỉ có một vài bạn được đeo kính để thao tác trực tiếp, còn cả lớp sẽ quan sát góc nhìn của bạn ấy qua màn hình tivi. Dù không được trải nghiệm đồng loạt, nhưng không khí lớp học chưa bao giờ sôi nổi đến thế”, Lưu hào hứng kể lại.

Kết quả khảo sát sau đó khiến chính nhóm tác giả cũng bất ngờ: Hơn 90% học sinh, bao gồm cả những bạn thuộc ban Xã hội vốn không mặn mà với các môn Tự nhiên đều bày tỏ sự thích thú và mong muốn được học tập theo phương pháp này.

Đặc biệt, eLab đã chạm đúng những nguyện vọng của các thầy cô giáo bộ môn. Những phản ứng hóa học nguy hiểm, những cấu trúc tế bào vi mô hay mô hình giải phẫu cơ thể người, đó là những thứ trước đây thầy cô chỉ biết miêu tả bằng lời hoặc tranh ảnh tĩnh, nay hiện lên sống động ngay trước mắt.

Chỉ cần đeo kính lên, người dùng sẽ được đưa vào một phòng thí nghiệm ảo. Trong đó, họ sẽ được tận mắt làm các thí nghiệm hóa học, quan sát các hiện tượng vật lý hay những hiện tượng sinh học trong cơ thể người.

Thành công bước đầu tại trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn đã trở thành bệ phóng để eLab tiến vào đấu trường lớn hơn: Cuộc thi Khoa học kỹ thuật cấp tỉnh Quảng Trị dành cho học sinh trung học năm học 2023-2024.

eLab vượt qua vòng loại cấp trường, lọt vào danh sách 5 đại diện xuất sắc nhất, sau đó tiếp tục đối đầu với hàng loạt dự án nặng ký khác ở vòng cấp tỉnh.

Sự nỗ lực không ngừng nghỉ của 2 cậu học sinh đã được đền đáp. Vượt qua các đối thủ tiềm năng, eLab cùng với dự án “Găng tay chuyển ngữ” (của một nhóm bạn khác cùng trường) đã xuất sắc giành giải Nhất chung cuộc, đại diện tỉnh Quảng Trị tiến thẳng vào vòng Chung kết cấp quốc gia.

Từ những góp ý của thầy cô nhà trường và Hội đồng chuyên môn, đôi bạn tiếp tục hoàn thiện sản phẩm, bổ sung thêm các tính năng và khắc phục một số thiếu sót.

Nhưng chính trong giai đoạn chuẩn bị gấp rút, khi niềm vui vừa chớm nở, một thử thách khác lại ập đến.

Trước thềm chung kết cuộc thi đang tới gần, trên đường đến nhà Lưu, Anh Tuấn không may gặp phải tai nạn giao thông nghiêm trọng, bị xe tải tông gãy xương đùi.

Trong hoàn cảnh ngặt nghèo đó, tinh thần đồng đội của hai chàng trai trẻ thực sự được tỏa sáng. Nằm trên giường bệnh, Tuấn vẫn không buông bỏ dự án bất kỳ giây phút nào. Hai chàng trai chuyển sang làm việc online.

Lưu trở thành đôi tay của người cộng sự, mỗi tuần họp đều đặn với thầy cô để hoàn thiện sản phẩm. Trong thời gian chuẩn bị, bố của Lưu cũng trở thành một “trợ thủ” đắc lực khi hỗ trợ hai bạn trẻ chỉnh sửa và hoàn thiện bản báo cáo dự án.

Vượt qua tất cả, eLab gặt hái những thành công rực rỡ, nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình và xuất sắc giành được giải Ba tại Cuộc thi Khoa học kỹ thuật cấp quốc gia học sinh trung học năm học 2023 - 2024.

Dự án “ngủ đông” để đợi thời cơ thích hợp

Đạt được thành công bước đầu, nhận được nhiều lời ngỏ ý đầu tư, tưởng chừng eLab sẽ tiếp tục tiến xa nhưng Lưu và Tuấn lại có một quyết định bất ngờ: tạm dừng dự án.

Chia sẻ về lý do, Đức Lưu cho biết: “Chúng tôi nhận thấy sản phẩm lúc đó được làm dựa trên bản năng. Có ý tưởng là code, miễn sao chạy được. Hệ thống thiếu một cấu trúc bài bản để có thể mở rộng và bảo trì lâu dài”.

Với tư duy của một sinh viên công nghệ, Lưu nhìn ra rào cản của phần cứng: “Chiếc kính cũ vẫn cần tay cầm điều khiển, khá cồng kềnh và giá thành chưa rẻ để phổ cập đại trà. Thời gian tới nếu có những thiết bị nhẹ, tiện dụng và có mức giá hợp lý hơn, hy vọng dự án sẽ trở lại với phiên bản tốt và đột phá hơn”.

Nhưng đối với Lưu và Tuấn, tạm dừng lại không phải là bỏ cuộc. Với hai nam sinh, đây là khoảng lặng cần thiết để tích lũy kiến thức nền tảng, chuẩn bị cho sự trở lại của dự án này và nhiều ý tưởng khác.

Rời mái trường phổ thông, hai mảnh ghép của eLab giờ đây đang học tập ở hai đầu đất nước. Lưu chọn Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội) để theo đuổi phần mềm và AI. Trong khi Tuấn vào trong Nam, theo học Kỹ thuật máy tính tại Trường Đại học Công nghệ thông tin (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) để chuyên sâu về phần cứng và Robotics.

“Tuấn trầm tính, cẩn trọng, còn tôi thì hướng ngoại hơn, hay 'bộc phát'. Chúng tôi vẫn đang ấp ủ dự định tái hợp. Một người làm phần cứng, một người làm phần mềm, đó sẽ là sự bù trừ hoàn hảo”, Lưu chia sẻ về người bạn đồng hành.