Xu hướng làm nhà ưu tiên kiến trúc xanh ở Việt Nam và sai lầm nên tránh

Kiến trúc xanh đang trở thành xu hướng được ưa chuộng khi xây dựng các công trình nhà ở, đặc biệt là tại những thành phố lớn. 

Tuy nhiên, trong thực tế, khi xây dựng nhà ở, nhiều người vẫn mắc phải một số sai lầm dẫn đến lãng phí hoặc khiến công trình không thực sự xanh đúng nghĩa.

Phóng viên Dân trí đã có cuộc trò chuyện với kiến trúc sư Vương Đạo Hoàng, Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc KIENVIET GROUP, người khởi xướng xây dựng và tổ chức Giải thưởng Top 10 Awards (giải thưởng tôn vinh những công trình kiến trúc nhà ở và thiết kế nội thất tiên phong của Việt Nam đương đại).

Kiến trúc sư Vương Đạo Hoàng đã đưa ra những đánh giá về xu hướng làm nhà ưu tiên kiến trúc xanh tại Việt Nam, đồng thời chỉ ra những sai lầm cần tránh.

Kiến trúc xanh là xu hướng tất yếu của thời đại

- Những năm gần đây, người ta thường nhắc nhiều đến kiến trúc xanh. Trong kiến trúc, khái niệm này được thể hiện như thế nào thưa ông?

Đối với các công trình xanh, tiêu chí hiệu quả năng lượng - giảm tiêu thụ năng lượng hóa thạch - được coi trọng hàng đầu, tiếp sau đó là bảo tồn, khôi phục hệ sinh thái, bảo vệ môi trường sống.

Một công trình kiến trúc xanh cần đạt được các yêu cầu: Thân thiện với thiên nhiên, bảo vệ được hệ sinh thái, bảo vệ môi trường sống của con người; giảm tiêu thụ năng lượng nhờ sử dụng năng lượng tự nhiên, năng lượng tái tạo, phấn đấu giảm phát thải khí CO2 đến mức 90% so với trước đây, khi đó công trình được coi là vận hành "không carbon/ carbon neutral".

Ngoài ra, công trình đó phải hướng đến bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là nguồn nước và vật liệu xây dựng; tạo môi trường sống vệ sinh, bảo đảm sức khỏe con người.

 - Ở Việt Nam, xu hướng làm nhà ưu tiên kiến trúc xanh được xem trọng từ khi nào? Phải chăng trong khoảng chục năm trở lại đây khi nhịp độ đô thị hóa diễn ra nhanh, nhiều khoảng không gian xanh bị thu hẹp thì nhiều người mới chú ý hơn đến kiến trúc xanh?

Phong trào xây dựng công trình thân thiện với hệ sinh thái tự nhiên xuất hiện từ cuối thế kỷ 20 (năm 1990-1995), được gần 100 nước trên thế giới thực hiện. Năm 2015, Hội đồng Công trình xanh thế giới (WorldGBC) đề ra mục tiêu "đến năm 2050 các tòa nhà sẽ không phát thải khí nhà kính".

Tuy nhiên, khái niệm kiến trúc xanh trong nhà ở dân dụng tại Việt Nam có độ trễ hơn. Năm 2007, Hội đồng Công trình Xanh Việt Nam (VGBC) được thành lập, một loạt các chứng chỉ xanh trên thế giới và Việt Nam được công bố.

Năm 2011, Hội Kiến trúc sư Việt Nam (KTSVN) cũng công bố "Tuyên ngôn kiến trúc xanh" và "5 tiêu chí kiến trúc xanh". Đây là một dấu mốc cho việc định hình trào lưu kiến trúc xanh tại Việt Nam trong đó có lĩnh vực kiến trúc nhà ở. 

Green Peace Village ở Sơn Trà, Đà Nẵng đạt giải thưởng GREEN GOOD DESIGN 2020 (Ảnh: Kienviet).

Theo ông, vì sao vật liệu bền vững được xem là xem là "linh hồn" của kiến trúc xanh?

Trong "5 tiêu chí kiến trúc xanh" của Hội KTSVN, vật liệu ngoài nhà và trong nhà là một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá chất lượng của một công trình đạt yếu tố xanh. 

Trong nhóm các tiêu chí trong công trình xanh của chứng chỉ LOTUS do Hội đồng công trình xanh Việt Nam (VGBC) đã nêu, Vật liệu chiếm 12%-13% trong tổng các tiêu chí đánh giá (xem hình).

Chúng ta cũng thấy nhóm tiêu chí Sức khỏe và Tiện nghi liên quan mật thiết tới nhóm tiêu chí Vật liệu bởi tính chất an toàn vật liệu tác động trực tiếp tới môi trường.

Điều này cho thấy vai trò của vật liệu bền vững được đánh giá rất cao và có tính liên hệ chặt chẽ với tổng thể công trình xây dựng.

- Có ý kiến cho rằng, kiến trúc xanh là xu hướng tất yếu của thời đại? Ông có đồng tình với ý kiến này không và vì sao?

Tôi nghĩ rằng, điều này hoàn toàn đúng. Đây là xu hướng tất yếu để con người trở thành giống loài có trách nhiệm.

Tôi nghĩ, chúng ta nên mở rộng hơn, không dừng ở kiến trúc xanh mà cần chú trọng tới kiến trúc bền vững.

Kiến trúc xanh chủ yếu tập trung vào việc giảm tác động tới môi trường và sử dụng các yếu tố tự nhiên trong thiết kế và xây dựng. Mục tiêu chính là bảo vệ môi trường và sử dụng tài nguyên một cách hiệu quả.

Kiến trúc bền vững là khái niệm rộng hơn, bao gồm cả yếu tố môi trường, kinh tế và xã hội. Kiến trúc bền vững không chỉ nhằm giảm tác động đến môi trường mà còn đảm bảo tính khả thi về kinh tế và mang lại lợi ích lâu dài cho xã hội.

Kiến trúc xanh là một phần quan trọng của kiến trúc bền vững. Kiến trúc bền vững đi xa hơn bằng cách cân bằng các yếu tố môi trường với các yếu tố kinh tế và xã hội để tạo ra các công trình phát triển bền vững toàn diện.

Giải pháp nâng cao chất lượng sống, tiết kiệm chi phí dài hạn cho từng ngôi nhà

- Với các công trình nhà ở, nhiều gia đình mong muốn xây dựng không gian xanh, kiến trúc xanh? Vậy theo ông, giải pháp kiến trúc xanh cho các công trình nhà ở được thể hiện như thế nào?

Giải pháp kiến trúc xanh cho nhà ở nhằm tạo ra không gian sống thoải mái, tiết kiệm năng lượng và thân thiện với môi trường. Dưới đây là một số giải pháp phổ biến:

Tận dụng ánh sáng tự nhiên và thông gió tự nhiên:

   - Thiết kế cửa sổ lớn: Đặt cửa sổ ở các vị trí chiến lược để tối đa hóa ánh sáng tự nhiên, giảm nhu cầu sử dụng đèn điện vào ban ngày.

   - Thông gió chéo: Tạo luồng gió tự nhiên xuyên suốt ngôi nhà bằng cách bố trí các cửa sổ, cửa chính sao cho gió có thể lưu thông từ trước ra sau hoặc từ trái sang phải.

   - Giếng trời: Lắp đặt giếng trời để tăng cường ánh sáng tự nhiên và thông gió cho các không gian bên trong nhà.

Sử dụng vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường:

   - Vật liệu tái chế hoặc tái tạo: Sử dụng gỗ tái chế, thép tái chế, gạch không nung hoặc các vật liệu có nguồn gốc tự nhiên như tre, cói để giảm tác động môi trường.

   - Sơn và chất phủ ít hóa chất độc hại: Chọn các loại sơn và chất phủ có hàm lượng VOC (Volatile Organic Compounds) thấp để giảm thiểu ô nhiễm không khí trong nhà.

   - Vật liệu cách nhiệt: Sử dụng vật liệu cách nhiệt hiệu quả để giảm thất thoát nhiệt, giúp tiết kiệm năng lượng khi sử dụng hệ thống làm mát và sưởi ấm.

Thiết kế không gian xanh và sử dụng cây xanh:

   - Vườn trên mái: Tạo ra các khu vườn trên mái để tăng cường cách nhiệt, hấp thụ nước mưa và cải thiện không khí.

   - Mảng xanh tường: Sử dụng cây xanh trên các bức tường (tường cây) để giảm nhiệt độ và cải thiện chất lượng không khí trong nhà.

   - Cây xanh trong nhà: Đặt cây xanh trong nhà để làm mát tự nhiên, tăng cường không gian sống và cải thiện chất lượng không khí.

Hệ thống năng lượng tái tạo:

   - Tấm pin năng lượng mặt trời: Lắp đặt hệ thống pin năng lượng mặt trời để cung cấp điện cho các thiết bị gia đình, giúp giảm hóa đơn tiền điện và giảm phát thải CO2.

   - Hệ thống năng lượng gió: Nếu điều kiện cho phép, có thể xem xét lắp đặt các tuabin gió nhỏ để tạo ra năng lượng tái tạo.

Quản lý và sử dụng nước hiệu quả:

   - Hệ thống thu gom và tái sử dụng nước mưa: Tận dụng nước mưa cho các mục đích như tưới cây, xả toilet hoặc rửa xe.

   - Thiết bị tiết kiệm nước: Lắp đặt các thiết bị như vòi sen, bồn rửa và toilet tiết kiệm nước để giảm lượng nước tiêu thụ hàng ngày.

Hệ thống cách nhiệt và che nắng hiệu quả:

   - Cửa sổ hai lớp kính: Sử dụng cửa sổ hai lớp kính để cách nhiệt tốt hơn, giữ ấm vào mùa đông và mát mẻ vào mùa hè.

   - Mái che nắng: Thiết kế mái che hoặc các tấm chắn nắng để giảm tác động của ánh nắng trực tiếp, giữ cho ngôi nhà mát mẻ.

Thiết kế không gian linh hoạt và đa chức năng:

   - Không gian mở: Thiết kế các không gian mở và linh hoạt để tối ưu hóa sử dụng không gian, giảm thiểu vật liệu xây dựng không cần thiết.

   - Kết hợp chức năng: Sử dụng một không gian cho nhiều mục đích khác nhau để giảm thiểu diện tích xây dựng và tối ưu hóa hiệu quả sử dụng không gian.

Quản lý chất thải:

   - Phân loại và tái chế rác thải: Tích hợp các hệ thống phân loại và tái chế rác thải tại nhà, giúp giảm lượng rác thải đổ ra môi trường.

   - Sử dụng phân bón hữu cơ: Tận dụng chất thải hữu cơ để làm phân bón cho cây trồng trong vườn, giảm thiểu sử dụng phân bón hóa học.

Những giải pháp này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn nâng cao chất lượng sống, tiết kiệm chi phí dài hạn cho từng ngôi nhà.

Một gia đình muốn làm nhà theo xu hướng kiến trúc xanh nên quan tâm đến điều gì thưa ông?

Thực tế không hề đơn giản để một gia đình có thể làm nhà theo xu hướng kiến trúc xanh. Điều đầu tiên có lẽ là phải tìm được kiến trúc sư hoặc văn phòng kiến trúc thực hành theo nguyên lý kiến trúc xanh.

Kiến trúc sư phải nắm vững được các chiến lược kiến trúc xanh để bám sát công tác thiết kế, thi công, vận hành ngôi nhà, bám sát chiến lược đúng đắn sẽ có các kết quả đúng và hiệu quả.

Chiến lược thiết kế kiến trúc xanh bao gồm các phương pháp và nguyên tắc nhằm tối ưu hóa hiệu suất năng lượng, sử dụng tài nguyên bền vững và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Chiến lược chính gồm tối ưu hóa vị trí và định hướng công trình; thiết kế sử dụng năng lượng hiệu quả; quản lý nước và sử dụng nước bền vững; lựa chọn vật liệu xây dựng bền vững; thiết kế không gian xanh và cảnh quan (cây xanh và vườn trên mái, không gian xanh bên ngoài); quản lý chất thải trong xây dựng và vận hành; tạo không gian sống linh hoạt và tiện nghi; chiến lược bảo trì và vận hành bền vững…

- Chi phí cho một công trình nhà ở theo xu hướng kiến trúc xanh có tốn kém hơn một công trình nhà ở thông thường không thưa ông?

Chi phí cho một công trình nhà ở theo xu hướng kiến trúc xanh thường có thể tốn kém hơn so với một công trình nhà ở thông thường, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của dự án.

Tuy nhiên, chi phí tổng thể của một công trình kiến trúc xanh không chỉ phụ thuộc vào chi phí ban đầu mà còn bao gồm các yếu tố dài hạn như tiết kiệm năng lượng, bảo trì, và lợi ích môi trường.

- Ông có thể chỉ ra một số sai lầm nên tránh khi xây dựng nhà theo xu hướng không gian xanh, kiến trúc xanh?

Thực tế có một số trường hợp xây dựng nhà theo xu hướng kiến trúc xanh nhưng lại chọn kiến trúc sư và chuyên gia không phù hợp với định hướng thiết kế xanh. Vì vậy điều đầu tiên cần đánh giá đúng chuyên gia, dành đủ thời gian trao đổi, lắng nghe kiến trúc sư và chuyên gia.

Kiến trúc sư không chỉ là người thiết kế công trình mà còn là người truyền cảm hứng. Họ có thể còn là "huấn luyện viên" cho khách hàng.

Họ có những kỹ năng chuyên môn để phân tích bối cảnh thiết kế, áp dụng các chiến lược thiết kế đúng đắn, lựa chọn giải pháp thiết kế và không gian phù hợp, lựa chọn vật liệu và công nghệ xanh cho công trình. Ngoài ra, họ còn tham gia vào quá trình đào tạo, khuyến khích và động viên khách hàng hiểu và áp dụng kiến trúc xanh, bền vững.

Một số sai lầm thường gặp khi xây nhà theo kiến trúc xanh là: Thiết kế không phù hợp với khí hậu địa phương; định hướng và vị trí không tối ưu; sử dụng vật liệu không bền vững; thiếu thông gió và ánh sáng tự nhiên; hệ thống năng lượng tái tạo không hiệu quả; quản lý nước không hiệu quả; bỏ qua không gian xanh và cây xanh; không có kế hoạch bảo trì; tính toán sai chi phí và lợi ích; thiếu ý thức sống xanh...

- Giải thưởng thường niên "Top 10 Awards" do KIENVIET MEDIA tổ chức có hạng mục "Top 10 Green Projects". Tại sao giải thưởng lại dành riêng một hạng mục dành cho kiến trúc xanh?

Khi chúng tôi tổ chức tới năm thứ 5 của giải thưởng, Ban tổ chức đã quyết định công bố hạng mục "Top 10 Green Projects" nhằm thực hiện ý tưởng vinh danh các dự án xây dựng và thiết kế xanh tiêu biểu. Từ đó nâng cao nhận thức về kiến trúc bền vững và khuyến khích việc áp dụng các giải pháp xanh trong ngành xây dựng.

Chúng tôi lập riêng hạng mục này để khuyến khích đổi mới, đẩy mạnh sáng tạo và đổi mới trong thiết kế kiến trúc xanh, tăng cường nhận thức về tầm quan trọng của bảo vệ môi trường và phát triển bền vững trong ngành xây dựng.

Ngoài ra, chúng tôi cũng tôn vinh các dự án và đơn vị tiên phong trong việc áp dụng các tiêu chuẩn kiến trúc xanh, từ đó tạo động lực cho các dự án tương lai.

- Chân thành cảm ơn ông đã dành thời gian trò chuyện cùng Dân trí!