Tiết lộ đội hình bay kéo cờ lần đầu xuất hiện trên bầu trời Hà Nội cho 2/9
(Dân trí) - Vượt nắng cháy, ngày đêm, từ Nam ra Bắc, các phi công Quân chủng Phòng không - Không quân đang miệt mài chuẩn bị cho màn bay kéo cờ ấn tượng nhất trong ngày Quốc khánh 2/9.

Hành trình trước bình minh của những cánh bay A80
3h, khi phần lớn thành phố vẫn chìm trong giấc ngủ, tiếng chuông báo thức vang lên trong căn phòng tập thể tại sân bay Hoà Lạc. Đại tá Nguyễn Trường Toán, Chính ủy Trung đoàn 917 cùng đồng đội bật dậy, nhanh chóng vệ sinh cá nhân, thay trang phục và rời khu nghỉ để ra đường băng.
Ánh sáng đầu tiên của ngày còn chưa kịp ló rạng, nhưng sân bay quân sự đã bắt đầu sôi động.
Bên ngoài, tổ thợ máy đang tất bật kiểm tra động cơ, nạp dầu, rà soát từng chi tiết kỹ thuật. Trong khi đó, các phi công khẩn trương kiểm tra sức khoẻ, ra sân bay xem xét toàn bộ thân máy trực thăng, lên buồng lái, rà soát bảng điều khiển, thông số kỹ thuật – từng bước đều tuân thủ quy trình nghiêm ngặt, không được phép có sai sót dù là nhỏ nhất.
Bắt đầu khởi động, tiếng động cơ trực thăng ầm ầm, gió quần quật bên tai, anh Toán cất cánh bay đầu tiên, với nhiệm vụ đi trinh sát khí tượng đường bay trước khi buổi tập luyện bắt đầu.
“Chuyến trinh sát khí tượng thường do các giáo viên giàu kinh nghiệm đảm nhiệm, sẽ đánh giá hướng gió, mây nguy hiểm, độ cao mây, quy mô, mức độ ảnh hưởng theo từng hướng Đông, Tây, Nam, Bắc, cũng như xu thế thời tiết trong vài giờ tới. Chúng tôi bay bằng mắt, phải nhìn thấy nhau. Nếu có sương mù, mây thấp hay khí tượng phức tạp thì buộc phải lùi giờ bay để đảm bảo an toàn tuyệt đối
Không chỉ vậy, trước mỗi đợt bay, các phi công còn phải kiểm tra kỹ thuật máy bay, vận hành thử, rà soát toàn bộ đài trạm, hệ thống liên lạc, đo gió mặt đất và gió trên cao... để đảm bảo mọi điều kiện đều sẵn sàng”, anh Toán nói.


Các phi công kiểm tra các thông số, kỹ thuật, trước khi bay (Ảnh: Nguyễn Ngoan).
Sau khi “dạo” một vòng trên bầu trời, xác định thời tiết thích hợp để tập luyện, chiếc trực thăng trở về thông báo, gần 100 phi công vào vị trí sẵn sàng cho nhiệm vụ bay lượn.
Để chuẩn bị cho màn bay trong ngày 2/9 tới, khoảng 50 phi công và 10 trực thăng hiện đại như Mi-8, Mi-171, Mi-17, dòng trực thăng vận tải đa năng chủ lực được Quân đội Nhân dân Việt Nam được lựa chọn.
Mi-8 là dòng trực thăng xuất hiện từ những năm 1960, từng phục vụ trong kháng chiến chống Mỹ, có thể chở 24 binh sĩ hoặc 3 tấn hàng.
Mi-17 là bản nâng cấp với sức tải lớn hơn, tốc độ cao hơn, có thể trang bị vũ khí, phục vụ cứu hộ, chi viện, chữa cháy.
Mi-171 là phiên bản hiện đại nhất với buồng lái kỹ thuật số, hệ thống định vị tiên tiến, được trang bị radar thời tiết, camera hồng ngoại, chuyên phục vụ các nhiệm vụ đặc biệt.

Gần 50 phi công tham gia trong đợt bay diễu binh kéo cờ ngày Quốc khánh 2/9 lần này (Ảnh: Nguyễn Ngoan).
Các phi công điều khiển những cỗ máy này, phải trải qua quá trình đào tạo khắt khe kéo dài 3-5 năm tại Trường Sĩ quan Không quân hoặc Học viện Phòng không - Không quân. Họ học lý thuyết về khí động học, cấu tạo máy bay, luyện tập mô phỏng rồi bay huấn luyện thực tế.
Sau đó, học viên được đào tạo chuyên sâu trên từng dòng trực thăng. Với Mi-8 và Mi-17, yêu cầu ít nhất 200-300 giờ bay trong điều kiện thời tiết phức tạp, địa hình khó khăn. Riêng Mi-171 – dòng trực thăng tối tân nhất – đòi hỏi phi công phải có kinh nghiệm điều khiển Mi-17, sau đó tham gia khóa chuyển loại để làm chủ hoàn toàn buồng lái số và hệ thống bay tự động.
Nhưng dù được cấp chứng chỉ, các phi công vẫn phải trải qua kiểm tra sức khỏe, thể lực và kỹ năng định kỳ mỗi năm, sẵn sàng tham gia mọi nhiệm vụ khẩn cấp bất kể thời gian, thời tiết.
Đại tá Nguyễn Trường Toán đã có 20 năm lái trực thăng, từng tham gia lễ kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, triển lãm quốc phòng quốc tế, đến lễ diễu binh 50 năm Giải phóng miền Nam, lần này, anh tiếp tục được tin tưởng giao nhiệm vụ trong đội hình bay kéo cờ Quốc khánh 2/9.
Trong đội hình bay kéo cờ lần này mỗi trực thăng có 6 người, gồm hai phi công trưởng và phó, một người dẫn đường và ba nhân viên cơ giới trên không.

Đại tá Nguyễn Trường Toán, Chính ủy Trung đoàn 917 (Ảnh: Nguyễn Ngoan).
Anh Toán đánh giá, bay đội hình kéo cờ là nhiệm vụ đặc biệt, khác hoàn toàn với những bài bay huấn luyện thông thường.
Năm nay, đội hình bay mừng Quốc khánh 2/9 gồm 10 trực thăng hiện đại, chia làm 4 tốp: Một chiếc dẫn đầu và 9 chiếc phía sau bay thành ba hàng ngang bay với cự ly cực gần, chỉ 50-100m, khiến nhiễu động khí động học giữa các máy bay rất lớn. Phi công phải giữ vững cự ly, độ cao và tốc độ với độ chính xác tuyệt đối.
“Đường bay được tính toán kỹ lưỡng để khi đội hình bay qua lễ đài đúng thời khắc lãnh đạo Đảng, Nhà nước và đồng bào cả nước cùng hướng ánh mắt về”, anh Toán cho hay.
Từ nhiều tháng trước, các tổ bay đã xác định rõ đây là nhiệm vụ mang tính biểu tượng cấp Nhà nước, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ học lý thuyết, nghiên cứu bản đồ, đến luyện tập thực tế.
Thời tiết Hà Nội thất thường, mây thấp, tầm nhìn hạn chế khiến việc bay đội hình càng thêm khó khăn, đặc biệt với các đơn vị từ miền Nam như Trung đoàn 917 và 930 khi ra Bắc phối hợp cùng Trung đoàn 916. Mỗi phi công phải nắm chắc hiệp đồng biên đội, giữ vững đội hình trong điều kiện bay phức tạp.
“Đội hình A80 lần này áp dụng cấu trúc mới, ba dọc, ba ngang tạo thành khối – lần đầu tiên xuất hiện trong một buổi diễu binh quy mô lớn”, anh Toán thông tin.


Anh Toán thực hiện màn bay luyện tập của mình trên bầu trời (Ảnh: Nguyễn Ngoan).
Phi công trong đội hình hàng ngang phải xoay người quan sát lên tới 90 độ để giữ vị trí – khác hẳn đội hình mũi tên truyền thống chỉ cần xoay 40-45 độ. Việc quan sát và giữ thăng bằng trong lúc máy bay liền kề nhau ở khoảng cách gần là bài kiểm tra bản lĩnh, kỹ năng và sự ăn ý tuyệt đối giữa các phi công.
“Khi nhận chỉ thị về nhiệm vụ A80, chúng tôi bắt đầu huấn luyện ngay từ đầu tháng 6, ngay sau khi hoàn thành nhiệm vụ ngày 30/4”, Đại tá Toán chia sẻ.
Từ 3h đến 4h, các tổ bay đã có mặt tại sân bay để cập nhật tình hình thời tiết, rà soát kỹ thuật, chuẩn bị bay. Quá trình luyện tập được triển khai theo lộ trình tăng dần độ khó: Từ đội hình 2 chiếc, 3 chiếc, 6 chiếc, 9 chiếc rồi lên đến 10 chiếc – tạo thành đội hình “1-3-3-3” đặc trưng.
Khi đội hình khối 10 máy bay đã vững, bước vào giai đoạn quan trọng – luyện tập bay kéo cờ. Trực thăng sẽ bay ở độ cao từ 200 đến 300m, mỗi chiếc trực thăng kéo theo một lá cờ đỏ sao vàng rộng 19m2 (3,6m x 5,4m), nặng 120kg, được làm từ chất liệu polyester dai, bền và thoáng khí – đảm bảo độ ổn định trong điều kiện bay tốc độ cao.
Khi đạt vận tốc hơn 30km/h, dây treo được bung ra, lá cờ tung bay mạnh mẽ sau thân máy bay, trở thành điểm nhấn rực rỡ trên nền trời Hà Nội.
Theo Đại tá Toán, khó khăn lớn nhất là quá trình thả cờ, phi công phải hạ độ cao máy bay xuống chỉ còn cách mặt đất 15m để thả đối trọng ở độ cao cách mặt đất 3m. Sau đó, trực thăng mới được nâng dần lên, giữ vững vận tốc bay ổn định ở mức 80–120km/h để cờ căng đều, không bị xoắn hay rách, giữ dáng đẹp khi trình diễn.
“Chỉ cần lệch tốc độ hoặc chế độ bay là cờ sẽ không tung đều, thậm chí bị hư hỏng. Kỹ năng giữ chế độ bay chính xác là sống còn”, anh Toán cho biết.

Mỗi trực thăng sẽ bay cách nhau 50m khi biểu diễn (Ảnh: Nguyễn Ngoan).
Đại tá Toán cho hay, trực thăng bay đội hình mới qua Quảng trường Ba Đình, nơi có địa hình phức tạp, nhiều nhà cao tầng, đòi hỏi tính toán cực kỳ chính xác. Từng thao tác điều khiển đều phải đồng bộ tuyệt đối.
Thời gian là yếu tố sống còn. Bài luyện tập được triển khai nghiêm ngặt theo đúng cự ly, tốc độ và độ cao. Đội hình trên không không chỉ có trực thăng mà còn có máy bay cánh bằng các loại và các lực lượng duyệt binh dưới mặt đất. “Tất cả phải phối hợp nhịp nhàng tuyệt đối, không cho phép sai sót, dù là một giây hay một vị trí”, anh Toán nhấn mạnh.
Lực lượng bay năm nay là sự phối hợp giữa ba miền Bắc – Trung – Nam, vì vậy cũng gặp không ít khó khăn khi một số phi công chưa quen với địa hình Hà Nội.
Tại A70 (Điện Biên), không gian hẹp và núi cao là thử thách lớn với đội hình bay lớn. Ở A50 (TPHCM), các tòa nhà cao tầng tạo luồng khí động phức tạp. Còn tại A80 – Hà Nội, thời tiết miền Bắc vào thời điểm giao mùa thường bất ổn, mây thấp, có mưa bất chợt. Khu vực bay lại là trung tâm Thủ đô, nơi nhiều phi công ít có cơ hội huấn luyện thực tế, khiến bài toán tổ chức bay thêm phần khó khăn.
Trong nhiệm vụ lần này, Trung đoàn 917 được giao 4 tổ bay với 6 máy bay, cùng hơn 100 cán bộ, chiến sĩ hậu cần và kỹ thuật tham gia. Các phi công của ba miền cùng bay chung trong một đội hình lớn gồm 10 máy bay, thể hiện tinh thần đoàn kết, bản lĩnh và sự hiệp đồng mẫu mực của không quân Việt Nam.

Mỗi buồng lái trực thăng gồm 2 phi công và 1 người dẫn đường (Ảnh: Nguyễn Ngoan).
Đội hình A80, thử thách lớn nhất trong 7 năm bay lượn
Đại úy Nguyễn Đình Luân (SN 1993, quê ở Tuyên Quang cũ), Trung đoàn Không quân 916, Sư đoàn 371, Quân chủng Phòng không – Không quân, là thành viên trẻ tuổi nhất trong đội hình bay kéo cờ phục vụ lễ diễu binh kỷ niệm 80 năm Quốc khánh.
Vừa trở về từ nhiệm vụ bay A50 tại TPHCM, anh không giấu nổi niềm tự hào khi được sát cánh cùng các chú, các thầy – những phi công kỳ cựu – trong đội hình đặc biệt lần này.
“Chúng tôi thường xuyên thực hiện các nhiệm vụ bay, nhưng để được góp mặt trong các dịp diễu binh, diễu hành lớn của quân đội và Nhà nước thì không phải lúc nào cũng có cơ hội. Đây mới là lần thứ hai tôi được tham gia đội hình bay trong một dịp lễ lớn như vậy. Với tôi, đó là niềm tự hào rất lớn”, anh Luân chia sẻ.
Dù đã có 7 năm kinh nghiệm điều khiển trực thăng và từng tham gia nhiều nhiệm vụ quan trọng của Trung đoàn, nhưng theo Đại úy Luân, đội hình bay A80 lần này là một trong những thử thách khó khăn nhất.

Đại úy Nguyễn Đình Luân, Trung đoàn Không quân 916 (Ảnh: Nguyễn Ngoan).
Nếu như đội hình A50 trước đây bay theo biên đội 10 chiếc, theo hình mũi tên, chia thành các tốp nhỏ do đội trưởng dẫn đầu, thì đội hình A80 được tổ chức theo mô hình “1–3–3–3”: Một máy bay dẫn đầu, theo sau là ba tốp, mỗi tốp ba máy bay bay hàng ngang thẳng tắp. Đây là cấu trúc hoàn toàn mới, đòi hỏi không chỉ sự chính xác về độ cao, tốc độ, hướng bay mà còn yêu cầu khoảng cách giữa các máy bay chỉ 50m – trong điều kiện không có địa tiêu để định hướng trên không.
Đặc biệt, vị trí trung tâm – nơi chịu ảnh hưởng mạnh nhất từ các dòng khí nhiễu động do máy bay hai bên tạo ra. “Máy bay luôn ở trạng thái dao động, rung lắc, đòi hỏi người lái phải căng mình điều chỉnh liên tục để giữ cân bằng và đúng vị trí. Chỉ cần lệch nhẹ sẽ phá vỡ đội hình chung”, anh nói.
Sau mỗi ban bay, các phi công đều tham gia giảng bình – mổ xẻ, đánh giá từng động tác. Các lỗi lớn được rút xuống thành lỗi nhỏ, rồi dần tiến tới sự đồng bộ gần như tuyệt đối. “Quá trình luyện tập là chuỗi điều chỉnh không ngừng nghỉ để chạm đến độ chuẩn cao nhất”, anh Luân khẳng định.

Trong đội hình bay kéo cờ ngày 2/9 lần này, 10 trực thăng hiện đại như Mi-8, Mi-171, Mi-17 sẽ tham gia biểu diễn (Ảnh: Nguyễn Ngoan).
Việc huấn luyện được duy trì đều đặn từ 4h đến khoảng 11h30 mỗi ngày. Buổi chiều là thời gian phân công nhiệm vụ, kiểm tra kỹ thuật, lên kế hoạch hiệp đồng tổ bay. Tất cả đều được thực hiện với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, không cho phép bất kỳ sơ suất nào.
Mỗi tổ bay là một khối thống nhất: Lái chính chịu trách nhiệm điều khiển và chỉ huy; lái phụ hỗ trợ điều hướng và tính toán thông số; cơ giới trên không chịu trách nhiệm kiểm tra và xử lý toàn bộ hệ thống kỹ thuật. Tất cả đều phối hợp nhịp nhàng, sẵn sàng ứng phó với mọi tình huống phát sinh trên không.
Các bài bay thường chỉ kéo dài từ 30 phút đến 1h, nhưng đòi hỏi sự tập trung và căng thẳng cực độ. “Chúng tôi luân phiên theo từng tốp để đảm bảo thể lực và nâng cao kỹ năng đồng đều. Không ai được phép tụt lại phía sau. Mỗi phi công đều phải sẵn sàng để góp phần vào màn trình diễn chính xác và đẹp mắt nhất”, anh nhấn mạnh.
Để đảm bảo an toàn tuyệt đối, trước mỗi chuyến bay, anh luôn tuân thủ nghiêm ngặt 4 bước kiểm tra kỹ thuật và 3 bước chuẩn bị bay theo quy định của ngành hàng không quân sự.
Cùng với cường độ luyện tập dày đặc, sức khỏe luôn là ưu tiên hàng đầu. Các phi công đều có giờ thể thao cố định từ 16h đến 17h hàng ngày với các môn thể lực như chạy dài, xà đơn, xà kép, đu quay, thang quay… những bài tập chuyên biệt cho ngành hàng không. Mỗi ngày, họ dành 1,5-2 tiếng luyện thể lực, còn lại là huấn luyện bay và xử lý nhiệm vụ chuyên môn.
Theo kế hoạch, việc huấn luyện sẽ kéo dài đến Quốc khánh 2/9. Trước lễ diễu binh, các đơn vị sẽ tiến hành hợp luyện, tổng duyệt nhiều lần để hoàn thiện từng chi tiết đội hình. “Chúng tôi coi đây là nhiệm vụ vinh dự, là dịp để thể hiện trình độ, bản lĩnh và niềm tự hào người lính Không quân”, Đại úy Nguyễn Đình Luân chia sẻ.
Thượng tá Hoàng Mạnh Hùng, Phó Tham mưu trưởng, Trung đoàn không quân 916, cho biết, nhằm triển khai kế hoạch luyện tập với các đội hình bay, sẵn sàng cho lễ kỷ niệm Quốc khánh 2/9, Quân chủng Phòng không - Không quân xây dựng phương án tuyển chọn phi công và tổ bay từ ba đơn vị chủ lực như Trung đoàn 916 (Sư đoàn 371), Trung đoàn 917 (Sư đoàn 370) và Trung đoàn 930 (Sư đoàn 372).
Lực lượng tham gia nhiệm vụ A80 lần này là sự kết hợp giữa kinh nghiệm và sức trẻ, với những phi công dày dạn có độ tuổi cao nhất là 52 và những phi công trẻ đầy nhiệt huyết ở tuổi 32.
Tiêu chuẩn lựa chọn phi công trong nhiệm vụ A80 vô cùng khắt khe, đòi hỏi phi công phải có tối thiểu từ 600-800 giờ bay, có bản lĩnh chính trị vững vàng, kinh nghiệm và kỹ thuật tốt nhất… đảm bảo không xảy ra bất kỳ sai sót nào.
Theo phương án bay phục vụ đại lễ A80, có tổng cộng 30 máy bay các loại, bao gồm: Các loại trực thăng Mi; máy bay vận tải C295, C212i; máy bay huấn luyện đa nhiệm Yak-130; máy bay huấn luyện L-39NG và tiêm kích SU-30MK2.