Thiên tai từ đầu năm gây thiệt hại hơn 85.000 tỷ đồng trên cả nước

Chiều 25/11, Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai (QPT) và Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Ninh tổ chức diễn đàn “Ứng dụng khoa học, công nghệ trong dự báo và cảnh báo sớm thiên tai”.

Theo ông Nguyễn Tôn Quân, Phó Trưởng phòng Quản lý thiên tai cộng đồng và Truyền thông (Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai), năm nay đã xuất hiện 19 cơn bão và áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông, chỉ kém kỷ lục năm 2017. Trong đó nhiều cơn di chuyển nhanh, trái quy luật và 3 cơn rất mạnh đổ bộ miền Trung, buộc Thủ tướng phải lập Ban Chỉ đạo tiền phương.

Mưa lớn cực đoan đã gây lũ vượt lịch sử trên hơn 13 tuyến sông và ngập lụt nghiêm trọng tại nhiều đô thị từ Bắc Bộ đến Tây Nguyên, tạo nên tình trạng “bão chồng bão, lũ chồng lũ”.

Lũ đặc biệt lớn được ghi nhận tại 19 trạm thuộc 11 tỉnh, trong đó Bắc Ninh, Thái Nguyên, Lạng Sơn, Cao Bằng xuất hiện nhiều điểm vượt mức lịch sử.

Tính đến ngày 24/11, thiên tai trên cả nước đã làm 409 người chết, mất tích, 727 người bị thương; hơn 3.700 nhà bị sập, đổ, trôi; gần 333.600 nhà bị hư hỏng, tốc mái; 553.400ha lúa, hoa màu và 376.800ha cây trồng khác bị ngập úng, thiệt hại… Tổng thiệt hại ước tính trên 85.000 tỷ đồng, theo ông Quân.

“Chúng ta cần xem xét điều chỉnh các quy chuẩn xây dựng hạ tầng để nâng cao khả năng chống chịu trước thiên tai; nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo bằng việc mở rộng mạng lưới trạm đo mưa và cải thiện dự báo mưa lớn”, ông Quân nói.

Song song với hoàn thiện bản đồ phân vùng rủi ro thiên tai đến từng thôn, bản, ông Quân cho rằng công tác rà soát, sắp xếp và di dời người dân khỏi các khu vực có nguy cơ sạt lở, lũ quét, ngập sâu phải được triển khai quyết liệt, gắn với việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng thuận thiên và bền vững hơn.

Bên cạnh đó, các tuyến đê, hồ chứa và hạ tầng phòng chống thiên tai cần được ưu tiên đầu tư, tu bổ, nâng cấp, cũng như điều chỉnh quy trình vận hành hồ chứa theo hướng dành đủ dung tích cắt lũ cho hạ du.

Ông đề nghị tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng, mở rộng hợp tác quốc tế, ứng dụng khoa học - công nghệ và chuyển đổi số trong giám sát thiên tai thời gian thực. Đồng thời, huy động các nguồn lực khắc phục hậu quả theo hướng bền vững hơn, giúp người dân nhanh chóng phục hồi sau thiên tai.

Tiến sĩ Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai, nhấn mạnh những năm qua Việt Nam liên tiếp hứng chịu nhiều trận bão, lũ trên diện rộng với mức độ nghiêm trọng.

Trong ứng phó thiên tai, công tác dự phòng luôn đóng vai trò then chốt mà trước hết là năng lực giám sát, dự báo và cảnh báo sớm. 

Tuy vậy, do thiên tai ngày càng khó lường và đa dạng, công tác giám sát và cảnh báo vẫn còn những hạn chế so với yêu cầu thực tiễn.

“Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, nhất là công nghệ số và trí tuệ nhân tạo đang mở ra cơ hội mới để nâng cao hiệu quả dự báo. Ngoài dữ liệu vệ tinh, nhiều thiết bị tự động đo mưa, radar, cảm biến đo nhiệt độ, gió, mực nước, lưu tốc hay dịch chuyển đất đá đang được triển khai, cho phép tích hợp thông tin nhanh hơn, mô phỏng chính xác hơn theo từng địa bàn và truyền tải kịp thời đến người dân”, ông Phát đặt vấn đề.

Ông Bùi Quang Huy, Phó Giám đốc Trung tâm Chính sách và Kỹ thuật phòng, chống thiên tai (Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai) nhận định thiên tai đang diễn biến ngày càng phức tạp, đòi hỏi cách tiếp cận mới và chủ động hơn trong ứng phó.

“Dù đã có nhiều nỗ lực và công nghệ được triển khai nhưng vẫn còn những hạn chế cần nhìn nhận thẳng thắn. Một trong những khó khăn lớn là vai trò của cấp xã ngày càng nặng nề hơn. Nếu trước đây chủ yếu thực thi theo chỉ đạo từ huyện thì hiện nay cấp xã vừa phải chỉ đạo, vừa trực tiếp tổ chức ứng phó. Việc liên kết giữa các xã và giữa xã với tỉnh cũng đặt ra thách thức do địa bàn rộng, nguồn lực không đồng đều”, ông Huy nêu thực tế.

Khẳng định chuyển đổi số là yêu cầu cấp thiết nhưng nhiều địa phương còn nhầm lẫn giữa ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, ông Huy cho rằng nếu chỉ có công nghệ mà con người không thay đổi tư duy, việc vận hành sẽ gặp hạn chế. Mục tiêu quan trọng nhất của cảnh báo sớm không chỉ là gửi thông tin mà phải đảm bảo người dân nhận được - hiểu được - biết cách làm - thực hiện được.