Chuyên gia cảnh báo về "bẫy" mở rộng của NATO

Mỹ và châu Âu: Những quan điểm trái chiều

Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump từng bày tỏ nghi ngờ về tính đúng đắn của chính sách mở rộng NATO khi phản đối việc Ukraine có thể gia nhập khối. Tuy nhiên, các đồng minh châu Âu vẫn duy trì quan điểm rằng Ukraine đang trên con đường "không thể đảo ngược" để trở thành thành viên. Sự khác biệt này có thể tạo ra rạn nứt trong liên minh, đặc biệt khi quá trình mở rộng đã trở nên phản tác dụng.

Việc tăng gấp đôi số lượng thành viên NATO từ 16 lên 32 quốc gia kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc là minh chứng cho sức hấp dẫn của khuôn khổ phòng thủ xuyên Đại Tây Dương. Tuy nhiên, việc duy trì quá trình mở rộng một cách tự động có nguy cơ làm lãng phí nhiều thành tựu trong quá khứ, ông Michael Rühle, chuyên gia có 30 năm làm việc ở Cơ quan hành chính và tư vấn của NATO, từng đảm nhiệm việc viết diễn văn cho 6 Tổng thư ký, cảnh báo.

Nga và "lằn ranh đỏ" bị vượt qua

Ban đầu, việc mở rộng NATO được cho là thành công khi lợi ích của các bên, bao gồm cả Nga, được cân bằng hợp lý. Năm 1997, NATO đạt được thỏa thuận với Nga về các nguyên tắc hợp tác trước khi mời Ba Lan, Cộng hòa Séc và Hungary gia nhập. Nhiều nhà quan sát cho rằng việc Moscow giữ bình tĩnh là dấu hiệu Nga chấp nhận việc NATO mở rộng.

Tuy nhiên, Nga chưa bao giờ thực sự chấp nhận điều đó. Mặc dù khía cạnh quân sự của việc mở rộng khá "mềm", việc kết nạp nhiều quốc gia thuộc khối Hiệp ước Warsaw cũ và thậm chí cả các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ đã đánh dấu một sự dịch chuyển quyền lực địa chính trị khổng lồ. Nga lo ngại phạm vi ảnh hưởng của mình có thể bị mất hoàn toàn.

Biến động địa chính trị của NATO xảy ra vào năm 2008, khi các đồng minh tuyên bố Ukraine và Georgia "sẽ trở thành thành viên". Mặc dù không có khung thời gian cụ thể, phương Tây đã vượt qua "lằn ranh đỏ rõ ràng nhất" đối với Moscow, như ông William Burns, khi đó là Đại sứ Mỹ tại Nga, đã cảnh báo.

Điều này diễn ra một năm sau bài phát biểu của Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Hội nghị An ninh Munich, nơi ông phàn nàn về việc phương Tây phớt lờ các mối quan ngại an ninh của Nga.

Thế khó của phương Tây

Khi mối quan hệ giữa Nga với phương Tây xấu đi, một số nhà quan sát lập luận rằng liên minh chỉ nên chấp nhận các quốc gia mà họ có thể thực sự bảo vệ. Tuy nhiên, sự thay đổi hướng đi như vậy sẽ khiến một số thành viên tiềm năng bị mắc kẹt trong "vùng xám" về địa chính trị giữa NATO và Nga, đồng thời trao cho Nga quyền phủ quyết đối với các quyết định của liên minh.

Việc tiếp tục khăng khăng rằng cánh cửa NATO phải luôn mở đang đẩy phương Tây vào thế khó. Một thỏa thuận với Nga để chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine sẽ trở nên bất khả thi. Hơn nữa, xét đến thái độ cứng rắn gần đây của Nga, việc mời các quốc gia mà liên minh không thể hoặc không muốn bảo vệ dường như ngày càng trở nên nguy hiểm.

Mặc dù việc từ chối Ukraine và các quốc gia ứng cử viên khác quyền tự do lựa chọn liên minh có thể bị coi là sự "phản bội", phương Tây không nên cảm thấy bắt buộc phải tuân theo một chính sách  đang gây ra nhiều vấn đề hơn là giải quyết được.

Bi kịch của việc mở rộng NATO không nằm ở việc bắt đầu nó, mà nằm ở việc không bao giờ xem xét khi nào và ở đâu nó có thể kết thúc.