Hoán cải xe xăng thành xe máy điện: Cần giải bài toán kỹ thuật và pháp lý

Chuyển đổi xe máy điện là nhu cầu thực tế của những người muốn biến chiếc xe máy chạy xăng truyền thống của mình thành phương tiện "xanh" mà không phải bỏ xe cũ mua xe mới, vừa lãng phí, vừa tăng lượng rác thải ra môi trường. Đáp ứng nhu cầu đó, trên thị trường có bán những bộ kit cung cấp đầy đủ linh kiện cần thiết cho việc chuyển đổi.

Bài toán kỹ thuật 

Về lý thuyết, xe máy chạy xăng sẽ trở thành xe điện khi động cơ đốt trong được thay thế bằng động cơ điện và sử dụng nguồn năng lượng từ pin sạc, thay vì đốt cháy nhiên liệu hoá thạch. Thông thường, bộ kit chuyển đổi bao gồm các linh kiện như động cơ điện, bộ điều khiển, bộ pin và hệ thống dây dẫn.

Hầu hết các loại xe máy thông thường đều có thể được chuyển đổi thành xe điện nếu có bộ kit phù hợp. Ở nhiều nước, chủ xe có thể mua bộ kit này từ nhiều nguồn khác nhau, như các trang thương mại điện tử, các cửa hàng xe máy địa phương hoặc mua trực tiếp từ trang web của nhà sản xuất.

Trên thế giới hiện có một số thương hiệu uy tín trong lĩnh vực này như Fonz Moto, Miromax, hay E-TEC..., với chi phí chuyển đổi trung bình dao động trong khoảng từ 300 USD đến 2.000 USD (8-52 triệu đồng), tùy thuộc vào chất lượng linh kiện trong bộ kit.

Với một bộ kit đã được cấp chứng nhận chất lượng, việc hoán cải xe máy xăng thành xe chạy điện không khó, cũng không mất nhiều thời gian (từ vài giờ cho tới vài ngày, tuỳ loại xe và tuỳ tay nghề của thợ). Tuy nhiên, cần có sự tính toán kỹ lưỡng về trọng lượng và sự tương thích, cũng như vấn đề an toàn cháy nổ.

Khi hoán cải, toàn bộ kết cấu, trọng lượng và sự phân bổ trọng lượng của xe bị thay đổi, nên chủ xe cần chú ý không phá vỡ sự cân bằng đã được tính toán ban đầu cho xe xăng, không làm ảnh hưởng đến hệ thống giảm xóc, lốp, khung và kết cấu chịu lực...

Vị trí lắp bộ pin, lựa chọn loại pin phù hợp và vấn đề quản lý nhiệt cũng cần được quan tâm. Bên cạnh đó là sự tương thích của cổng sạc...

Khung pháp lý

Tại Liên minh châu Âu và Vương quốc Anh, quy định liên quan tới chứng nhận, đăng kiểm, tiêu chuẩn pin... của xe điện hoán cải từ xe máy xăng đang được cập nhật và dần chuẩn hóa để loại xe này có thể đăng ký lưu hành. 

Tại Trung Quốc, xe máy điện rất phổ biến vì đã hình thành từ lâu, nên sản phẩm đa dạng về chủng loại và giá cả, nên không có động lực phát triển cho lĩnh vực hoán cải xe xăng thành xe điện, vì thế hiện không có quy định pháp lý rõ ràng cho việc này.

Trong khi đó, Ấn Độ đã ban hành các tiêu chuẩn AIS-123 và thủ tục để chấp thuận chủng loại kit chuyển đổi xe máy xăng thành xe chạy điện do ARAI/ICAT thực hiện. Tuy nhiên, chưa có quy định thống nhất cả nước về việc cấp đăng ký cho xe hoán cải theo hình thức này.

Sau khi xe máy được lắp bộ kit có chứng nhận kiểu loại hợp pháp, chuyển đổi thành xe chạy điện, chủ xe cần nộp hồ sơ lên cơ quan giao thông cấp địa phương (RTO) để làm thủ tục đăng ký lại xe. Quy trình chi tiết có thể khác nhau giữa các địa phương.

GoGoA1 là công ty đầu tiên ở Ấn Độ có bộ kit chuyển đổi được RTO chấp thuận cho mẫu xe Hero Splendor vào năm 2019. Đến nay, công ty phát triển bộ kit chuyển đổi cho hơn 50 mẫu hai bánh. Thêm nhiều doanh nghiệp khác ở Ấn Độ cũng có bộ kit được RTO cấp phép, như Starya, Zuink, Just Electric, Loop Moto, RetroEV, RACEnergy, Green Tiger Mobility... 

Tại Indonesia, chính phủ đã ban hành Quy định 65/2020 hợp pháp hoá việc chuyển đổi xe máy xăng sang xe điện trong các xưởng sửa chữa công khai được chính phủ ủy quyền. Đến năm 2022 và 2023, Bộ Giao thông vận tải nước này ban hành các văn bản quy định chi tiết về quy trình chuyển đổi, tiêu chuẩn an toàn, yêu cầu cho xưởng chuyển đổi, và thủ tục kiểm định đối với các loại xe chuyển đổi. 

Về quy trình, xe máy sử dụng động cơ đốt trong được hoán cải thành xe chạy điện phải qua các bài kiểm tra do cơ quan chức năng tổ chức. Nếu đạt, chủ xe hoặc xưởng cần nộp hồ sơ để đăng ký lại phương tiện theo cấu hình kỹ thuật mới.

Tại Việt Nam, Sở Xây dựng TPHCM cũng vừa kiến nghị bổ sung quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật cho việc cải tạo xe máy từ xăng sang điện, nhằm tạo hành lang pháp lý thúc đẩy giao thông xanh.