Trung Quốc giải bài toán sạc pin xe đạp, xe máy điện như thế nào?
(Dân trí) - Xe hai bánh chạy điện có một phương thức sạc phổ biến: cắm dây sạc vào ổ cắm điện trên tường. Tuy nhiên, rắc rối phát sinh ở những nơi nguồn điện không ổn định hoặc mật độ người dùng cao.
Tính đến năm 2025, khoảng 200 thành phố ở Trung Quốc đã cấm xe máy xăng. Xe đạp, xe máy điện được nhiều người lựa chọn làm phương tiện đi lại cho những quãng đường ngắn. Tiêu thụ xe hai bánh chạy điện hàng năm ở Trung Quốc là hơn 45 triệu chiếc.
Hãng thông tấn Xinhua đã dẫn số liệu của Daxue Consulting cho biết tính đến cuối năm 2023, tổng số xe hai bánh chạy điện tại Trung Quốc là khoảng 420 triệu chiếc, chủ yếu là xe máy điện cỡ nhỏ. Tính trung bình, cứ 3 người thì có một người sở hữu xe hai bánh chạy điện. Ở Thượng Hải, mật độ thậm chí cao hơn - cứ 2,5 người thì có một người sở hữu loại xe này. Với mật độ xe điện cao như vậy, sạc pin trở thành vấn đề lớn.
Việc sạc xe điện bên trong các toà nhà đã bị cấm ở Trung Quốc từ năm 2018 do lo ngại nguy cơ cháy nổ.
Tuỳ điều kiện kinh tế và thói quen sinh hoạt, mỗi thành phố của Trung Quốc triển khai các mô hình sạc pin khác nhau cho xe hai bánh.
Hộp sạc công cộng
Khi dạo qua những con phố rợp bóng cây xanh ở Thành Đô, thủ phủ của tỉnh Tứ Xuyên, dễ dàng nhận thấy có rất nhiều hộp sạc màu vàng nổi bật gắn trên tường. Quan sát kỹ hơn, bạn sẽ nhận thấy những chiếc hộp màu vàng này thường tập trung quanh các cửa hàng tiện lợi và tiệm sửa xe.
Giá sạc 10 phút chỉ từ 1 đến 1,5 nhân dân tệ (khoảng 3.700-5.500 đồng). Hầu hết các trạm sạc đều hoạt động bằng tiền xu. Nếu không có sẵn, người dùng xe điện có thể ghé vào các cửa hàng tiện lợi để đổi.
Xe đạp, xe máy điện đang sạc pin bằng hộp sạc lắp tại một cửa hàng tạp hóa ở Thành Đô, tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc (Ảnh: frog).
Hình thức sở hữu các máy sạc kiểu này rất đa dạng. Các tiệm sửa xe thường tự trang bị, với giá 1.100 nhân dân tệ (khoảng 4 triệu đồng), trong khi các cửa hàng tiện lợi ở vị trí đẹp thường được phía sản xuất đề nghị lắp miễn phí theo mô hình chia sẻ lợi nhuận, theo tỷ lệ thỏa thuận, thường là 50:50.
Theo lời một chủ cửa hàng tiện lợi ở Thành Đô, khách hàng thường ngồi nghịch điện thoại hoặc gọi điện trong lúc chờ sạc; đa số chờ sạc ngay tại chỗ. Theo trang frog, tại tiệm sửa xe, khách sạc pin hiếm khi sử dụng thêm dịch vụ gì; còn ở các cửa hàng tiện lợi, chỉ có khoảng dưới 50% khách sạc mua thêm đồ ăn hoặc nước uống, chủ yếu vào giờ cao điểm tối và cuối tuần.
Trang frog cũng chia sẻ câu chuyện của một người dùng xe điện là thợ sửa chữa tự do, chuyên nhận các công việc lặt vặt cho các gia đình. Theo đó, mỗi ngày anh này rong ruổi khắp trung tâm thành phố bằng xe máy điện để làm các việc như sửa ống nước hay lắp điều hòa. Do lịch trình thất thường, anh luôn mang theo bộ sạc để tranh thủ cắm sạc bất cứ khi nào đến nhà khách hàng. Cách làm này giúp anh tiết kiệm thời gian và tiền bạc.
Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng dễ tìm điểm sạc công cộng. Nhiều văn phòng, cửa hàng phải dùng dây nối dài ra ngoài để cắm sạc pin xe điện, vừa nguy hiểm, vừa phải thay thường xuyên vì dây không chịu được mưa nắng và xe cộ đi lại.
Chỉ với một ổ cắm điện đơn giản nhà nào cũng có, người ta có thể sạc cùng lúc vài chiếc xe đạp, xe máy điện ngay trên vỉa hè (Ảnh: frog).
Để chủ động, không ít cửa hàng giao nhận dùng chung pin và sạc cho tất cả xe; nếu xe hết điện thì đổi pin dự phòng. Họ mua pin phụ từ “chợ đen”, một thị trường sôi động do nạn trộm cắp, và pin dự phòng luôn được sạc sẵn tại cửa hàng để thay nhanh trong lúc giao hàng.
Trong khi đó, một nhà hàng trong khu dân cư ở Thâm Quyến đã tự trang bị hẳn trạm sạc riêng cho ba chiếc xe đạp điện giao hàng. Chủ quán giải thích: “Máy sạc nhanh hơn ổ cắm thường rất nhiều, mà vào giờ cao điểm, tài xế phải đi xa hoặc chở nhiều đơn nên tôi luôn muốn xe được sạc đầy”.
Trạm sạc tập trung
Thâm Quyến là đặc khu kinh tế đầu tiên của Trung Quốc và là một trung tâm sản xuất toàn cầu. Xe đạp, xe máy điện cũng rất phổ biến tại đây, vì là phương tiện đi lại thuận tiện, giá rẻ, lại thân thiện với môi trường, nhưng mô hình hộp sạc lại không phát triển như ở Thành Đô, dù cũng có, chủ yếu tập trung quanh các cửa hàng tiện lợi.
Thâm Quyến phát triển mô hình trạm sạc tập trung nằm trong khuôn viên các công ty hoặc tòa nhà. Không chỉ phục vụ nhân viên, nhiều văn phòng sẵn sàng cho người ngoài vào sạc nhờ. Một quản lý chia sẻ: “Điện tiêu tốn rất ít, nên chẳng ảnh hưởng gì”.
Một trạm sạc tập trung cho xe hai bánh chạy điện tại một khu chung cư ở Chiết Giang, Trung Quốc (Ảnh: Electrek).
Trạm sạc tập trung là mô hình phổ biến ở các thành phố lớn, nơi có nhiều toà nhà văn phòng, chung cư cao tầng, nhà ga, bến xe buýt... Tuỳ không gian, mỗi trạm sạc có thể có tới 20 ổ cắm.
Nhiều người dùng xe máy điện thường luôn mang theo bộ sạc để có thể sử dụng ở bất kỳ nơi nào có ổ cắm hoặc trụ sạc. Chi phí phụ thuộc vào thời gian và công suất sạc, nhưng nhìn chung khá rẻ. Ví dụ, sạc 4 tiếng với công suất dưới 300W sẽ chỉ mất 1 nhân dân tệ (khoảng 3.700 đồng).
Ngoài ra, còn có một số loại trạm sạc khác dành cho xe đạp, xe máy điện tích hợp sẵn bộ sạc, phục vụ nhu cầu của những người không mang theo bộ sạc của xe.
Ở các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Đông, Giang Tô..., việc sạc pin cho xe máy điện nhìn chung rất thuận tiện, do có nhiều trạm sạc công cộng, sử dụng các ứng dụng Alipay và WeChat để thanh toán.
Người dùng xe điện có thể cài ứng dụng trạm sạc trên điện thoại để chủ động tìm kiếm xem nơi nào có ổ sạc còn đang trống.
Ưu điểm lớn nhất của trạm sạc tập trung là dễ kiểm soát vấn đề an toàn hơn, vì thường nằm tách biệt khỏi khu nhà ở hoặc văn phòng, nhiều nơi thậm chí được trang bị hệ thống chữa cháy trên trần để phòng khi có sự cố. Cũng vì vậy, mô hình trạm sạc tập trung rất phù hợp với các toà nhà cũ, không được quy hoạch thiết kế hạ tầng sạc ngay từ đầu.
Trong chiến lược phát triển cơ sở hạ tầng sạc, các thành phố lớn của Trung Quốc đã ban hành các quy định bắt buộc tích hợp trạm sạc trong các dự án xây dựng nhà ở thương mại và công trình công cộng. Ví dụ, tại Bắc Kinh, các tòa nhà ở thương mại mới xây phải được thiết kế với 40% số chỗ đỗ xe có trụ sạc. Đối với nhà ở xã hội, tỷ lệ này là 18-30%.
Các quy định về an toàn phòng cháy chữa cháy cũng được quy định rất cụ thể, như vị trí trụ sạc và khả năng tiếp cận của lực lượng cứu hỏa trong trường hợp xảy ra sự cố.
Ngoài việc cắm sạc, mô hình trạm đổi pin cực kỳ phát triển ở Đài Loan cũng đang ngày càng phổ biến ở Trung Quốc đại lục, do đây là giải pháp nạp năng lượng cho xe điện nhanh và tiện hơn nhiều so với việc cắm sạc. Thay vì chờ đợi ít nhất 3 tiếng để sạc đầy bộ pin, người dùng xe máy điện có thể chỉ mất 1-2 phút ghé vào trạm đổi pin, nhanh hơn cả đổ xăng cho xe máy truyền thống.
Mô hình trạm đổi pin đang ngày càng phát triển ở Trung Quốc, trong tương lai có thể thay thế mô hình trạm sạc (Ảnh: Tycorun).
Ưu việt hơn so với việc cắm sạc, nhưng mô hình trạm đổi pin đòi hỏi chi phí đầu tư lớn và để trạm đổi pin phục vụ được nhiều loại xe khác nhau, cần có sự chung tay của các hãng xe, các công ty công nghệ, vì cần tiêu chuẩn hoá bộ pin.
