Quả chuông hiếm bằng đồng, hơn 600 tuổi được công nhận bảo vật quốc gia
(Dân trí) - Hơn 30 năm sau khi được phát hiện, chuông chùa Rối ở Hà Tĩnh được công nhận là bảo vật quốc gia. Hiện vật quý hiếm này chứa đựng nhiều dấu ấn lịch sử và văn hóa của nước ta.
Mới đây, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã ký quyết định công nhận chuông chùa Rối của Hà Tĩnh là bảo vật quốc gia. Hiện vật quý hiếm này đang được lưu giữ tại Bảo tàng Hà Tĩnh.
Theo ông Trần Phi Công, Phó giám đốc Bảo tàng tỉnh Hà Tĩnh, chiếc chuông được một số người dân phát hiện năm 1989 trên khu đất trước đây ngôi chùa Rối đã thành phế tích, tại xã Cẩm Thịnh, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh.
Chuông có tên như vậy vì được phát hiện ở chùa Rối. Trên chuông không có dòng Hán tự, đại tự nào ghi tên chuông chùa như những quả chuông có niên đại muộn về sau này. Chuông nặng 200kg, bao gồm quai và thân.
Chạm khắc tinh xảo trên chiếc chuông hơn 600 tuổi được công nhận là bảo vật (Thực hiện: Dương Nguyên).
Quai được tạo thành theo hình dáng một con rồng uy lực, dũng mạnh, trong tư thế khom lưng. Đường nét thân rồng khum thành một vòng cung đều đặn, chắc khỏe, có thể treo trên giá chịu được trọng lượng lớn của quả chuông.
Mỗi chân rồng có 4 móng kiểu móng đại bàng quắp lấy đỉnh chuông. Rồng ở đây được tạo tác khá công phu. Toàn thân tạo vảy, giữa mỗi vảy có chấm tròn, bố trí xen kẽ nhau theo kiểu vảy cá chép. Lưng rồng có bờm thấp, cao khác nhau trông khá sinh động.
Đầu rồng nhỏ so với thân, có nhiều bờm ti ti, mặt và ánh mắt hướng lên bầu trời.
Thân chuông hình khối trụ tròn liền khối bằng đồng, miệng to và nhỏ khum thon dần về phía đỉnh. Thân được trang trí, chia thành hai phần giới hạn bởi 5 đường gờ nổi, đường gờ nổi chính giữa to, cao hơn cả.
Phần miệng chuông được trang trí cầu kỳ với 86 cánh hoa sen lật úp. Viền cánh sen có hai đường gờ nổi, trong số đó có 43 cánh to, 43 cánh nhỏ nằm xen kẽ nhau bao quanh vành miệng chuông.
Trên chuông chùa Rối có khắc bài thơ thất ngôn tứ tuyệt bằng chữ Hán của Phạm Sư Mạnh (hiệu Hiệp Thạch). Bài thơ được dịch nghĩa như sau: "Nhìn theo núi Hoành Sơn, phía Nam là một vùng biển lớn/Sóng kình dữ dội tung bọt trắng/Trùng trùng vạn dặm đường Nam chinh/Xa giá đến châu Bố Chánh giúp chính sự được yên".
Phạm Sư Mạnh là một nhà thơ thời nhà Trần, hộ giá vua đi chinh phạt Chiêm Thành vào năm 1376. Đến dãy Hoành Sơn (Hà Tĩnh), trước cảnh tượng hùng vĩ, bao la mà hoang vắng của non nước, đất trời, tức cảnh nhà thơ đã sáng tác ra bài thơ này.
Theo đại diện Bảo tàng tỉnh Hà Tĩnh, chuông chùa Rối mang nhiều đặc trưng của chuông thời nhà Trần. Bảo vật này phản ảnh nhiều yếu tố lịch sử, văn hóa của Hà Tĩnh, Việt Nam và người Á Đông. Về Phật giáo, thời Trần cực thịnh, phát triển đến đỉnh cao và trở thành quốc giáo. Các vua Trần theo đạo Phật.
Về lịch sử, các nhà nghiên cứu cho rằng chuông chùa Rối là bảo vật quan trọng gắn liền với vị vua Trần Duệ Tông (1337-1377, vị vua thứ 9 của triều Trần), Hiệp Thạch Phạm Sư Mạnh và các tướng lĩnh. Vua Trần Duệ Tông có hai người vợ gắn liền với vùng đất Hà Tĩnh đó là Trần Thị Ngọc Hào và Nguyễn Thị Bích Châu.
Qua các tư liệu lịch sử khác cũng như nội dung bài minh văn trên chuông chùa Rối cho thấy, sự kiện vua Trần Duệ Tông tháng 12/1376 đã đích thân cầm quân chinh phạt Chiêm Thành. Xa giá nhà vua đã đến vùng phía nam Hà Tĩnh, vận chuyển lương thảo đến cửa biển Di Luân (Quảng Bình), rồi dừng quân một tháng để rèn luyện binh sĩ. Trong đợt thân chinh lần này đã bị mắc mưu mai phục của vua Chế Bồng Nga nên ông và các tướng sĩ đã bị giết ở trận tiền.
Hiện nay chuông thời Trần rất hiếm, ngoài chuông chùa Rối, trước đó chỉ có hai hiện vật trở đã trở thành bảo vật quốc gia. Đó là chuông chùa Vân Bản phát hiện ở Đồ Sơn (thành phố Hải Phòng) và chuông chùa Bình Lâm (tỉnh Hà Giang).
