"Sát thủ vô hình" của Ukraine hụt hơi trên tiền tuyến

Trung úy Ihor Shutyi, chỉ huy đại đội EW thuộc Lữ đoàn bộ binh cơ giới biệt lập số 56 của Ukraine, đã mô tả sự chật vật của các hệ thống EW tiền phương trong việc theo kịp tốc độ phát triển chóng mặt của công nghệ UAV từ Nga.

Từ những tổn thất ban đầu gần Donetsk cho đến sự xuất hiện của các UAV FPV sử dụng cáp quang vào năm 2025, một thực trạng có thể thấy rõ ràng: Hoạt động tác chiến UAV đang dần đẩy các hệ thống gây nhiễu truyền thống đến bờ vực lạc hậu.

Tác chiến UAV hiện là một trong những đặc điểm nổi bật nhất của cuộc chiến Nga - Ukraine. Các hệ thống không người lái, trên không, mặt đất và hải quân, ngày càng đóng vai trò trung tâm, trong khi công nghệ tiếp tục tiến hóa với tốc độ chóng mặt.

EW được xem là "sát thủ vô hình" vì thiết bị này không cần dùng đến đạn dược cũng có thể hạ gục vũ khí đối phương. Tuy nhiên, theo ông Shutyi, công nghệ UAV của Nga đang vượt xa năng lực EW của Ukraine.

Ông Shutyi cho biết trước đây EW gần như không xuất hiện ở tuyến đầu. Cuối năm 2022, trong các hoạt động gần Donetsk, đơn vị Ukraine vẫn có thể sử dụng UAV thương mại như Mavic hay Matrice 300 RTK mà hầu như không gặp cản trở. Một chiếc Mavic thậm chí còn hoạt động suốt 6 tháng, làm nhiệm vụ trinh sát và thả đạn mà không gặp sự cố.

Nhưng mọi thứ thay đổi từ tháng 1/2023, khi đơn vị chuyển tới Huliaipole thuộc tỉnh Zaporizhia. Chỉ trong hai tuần, họ mất hàng loạt UAV. Đây được xem là lần đầu hệ thống EW của Nga gây ảnh hưởng thực sự đến hoạt động UAV của Ukraine.

Khi đơn vị quay lại gần Bakhmut, các tổ lái UAV buộc phải thích nghi: Gắn bộ phát internet Starlink lên xe bán tải, thay đổi vị trí cất cánh tùy theo cường độ tín hiệu, phản ứng nhanh với các đợt gây nhiễu. Nhưng thiệt hại vẫn dồn dập.

Ban đầu, các chỉ huy Ukraine không mặn mà với EW. Những thiết bị đầu tiên đưa về vào tháng 9/2023 bị đẩy xuống các trung đội trinh sát vì bộ binh cho rằng “không có tác dụng” và không muốn mang thêm thiết bị hay điều phối người vận hành.

Đến tháng 12/2023, khi tiền tuyến hứng chịu các đợt tấn công dồn dập từ UAV cảm tử FPV của Nga, mọi thứ mới thay đổi. Các đơn vị EW tiền tuyến của Ukraine bắt đầu ra đời để đối phó với UAV Nga.

Đầu năm 2024, các hệ thống EW của Ukraine bắt đầu phát huy hiệu quả và hạ được UAV Nga. Nhưng thời kỳ đó không kéo dài. Tần số điều khiển UAV của Nga thay đổi nhanh chóng. Mùa xuân, sóng 900 MHz không còn đủ. UAV Nga bắt đầu hoạt động trong dải từ 750 đến 1050 MHz. Vào mùa hè, Ukraine cần 4-5 module gây nhiễu, tới mùa thu thì con số này tăng lên 7.

Hệ quả là: Bộ gây nhiễu đa tần trở nên cồng kềnh đến mức binh sĩ gần như không thể mang theo. Các module này cũng không thể hoạt động chỉ với máy phát của xe bán tải.

Tuy nhiên, bước ngoặt đến với phía Ukraine chính là UAV FPV điều khiển bằng cáp quang của Nga vào cuối năm 2024. Theo ông Shutyi, diễn biến này đánh dấu sự sụp đổ dần dần của hệ thống EW truyền thống trên tiền tuyến.

Trong chiến dịch đầu năm nay tại tỉnh Kursk, UAV cáp quang của Nga tấn công mạnh vào tuyến hậu cần của Ukraine. “Thực sự không có cách nào đối phó”, ông Shutyi thừa nhận.

Ông Shutyi dự đoán Nga sẽ bỏ dần UAV FPV điều khiển thủ công, chuyển sang các mẫu dẫn đường cáp quang sản xuất hàng loạt, dễ chế tạo, không cần người vận hành chuyên sâu hay hệ thống anten đa dạng.

Với định hướng này, các hệ thống EW của Ukraine đã trở nên lỗi thời, không còn phát huy tác dụng.

Khi các công cụ gây nhiễu không còn đủ, ông Shutyi cho rằng cách hiệu quả nhất là phá hủy UAV trinh sát của Nga.

Không có tầm nhìn từ trên cao, pháo binh, UAV cảm tử và cả bộ binh Nga sẽ đều trở nên kém hiệu quả. Theo ông Shutyi, việc dùng FPV cảm tử để triệt hạ UAV trinh sát Nga là chiến thuật khả thi, dù có thể không tối ưu về mặt kinh tế.