Cú sốc của người Haiti sau vụ Tổng thống bị bắn chết trong đêm

"Ngày mai sẽ ra sao"

Đêm 7/7, khi đang xem tivi ở nhà tại khu ngoại ô của thủ đô Port-au-Prince, Alix Pierre, người sống gần nhà Tổng thống Jovenel Moise, đã nghe thấy những âm thanh lạ. Lúc đó khoảng 1h sáng, anh nghe thấy tiếng người nói bên ngoài, dường như là tiếng Anh, tiếng Tây Ban Nha và cả tiếng Creole phổ biến ở Haiti. Khoảng 10 phút sau, anh nghe thấy những tiếng súng nổ.

Tuy nhiên, ở một thành phố đã quá quen với bạo lực của các băng nhóm, Pierre không bận tâm nhiều lắm và tiếp tục xem tivi. "Tôi không cảm thấy sợ hãi. Tôi sống cùng khu với Tổng thống mà. Tôi tự nhủ mọi thứ rồi sẽ ổn", người hàng xóm 33 tuổi của Tổng thống Moise kể lại.

Khi mặt trời bắt đầu mọc ở vùng biển ngoại ô thủ đô Port-au-Prince, mọi việc mới rõ ràng không phải như anh nghĩ. Thực ra, lúc Pierre xem tivi đêm qua, một tội ác kinh hoàng đã xảy ra tại dinh thự riêng của Tổng thống gần đó, nơi được xem là được đảm bảo an ninh nghiêm ngặt. Vụ tấn công khiến Tổng thống Moise tử vong, trong khi Đệ nhất phu nhân Martine Moise nguy kịch. Nhiều người ở đất nước 11 triệu dân này lo ngại rằng đất nước họ lại đối mặt với một biến động lịch sử mới.

"Tôi rất lo sợ bởi không biết chuyện gì sẽ xảy ra sắp tới. Rồi ngày mai sẽ ra sao", Luckner Meronvil, một tài xế taxi 46 tuổi, ngấn nước mắt khi nói đến việc Tổng thống bị ám sát.

"Tôi không biết liệu chuyện gì sẽ xảy ra ngày mai và những ngày sau đó, tôi phải chuẩn bị cho những ngày tồi tệ phía trước", một người dân địa phương nói và cho biết vợ chồng cô đã mua tích trữ nhiều đồ dùng thiết yếu ngay sau khi nghe tin Tổng thống bị ám sát. Giống như cô, nhiều người khác ở Port-au-Prince cũng đổ xô đến các siêu thị, đại lý để mua đồ thiết yếu có thể dùng cho nhiều ngày.

Kinsley Jean, một nhà hoạt động 24 tuổi từng vận động biểu tình phản đối Tổng thống Moise hồi năm ngoái, chia sẻ: "Tôi không phải người ủng hộ ông ấy (Tổng thống Moise), nhưng vẫn rất sốc". Anh nói thêm: "Những người từ nước khác đến đây và giết hại Tổng thống. Họ đã xâm phạm lãnh thổ của chúng ta và họ vừa giết chết người được bảo vệ an ninh nghiêm ngặt nhất ở đất nước chúng ta. Chuyện này nghe thật khó tin".

Vụ ám sát bí ẩn tạo thêm bất ổn

Hiện vẫn còn nhiều bí ẩn xung quanh vụ ám sát Tổng thống Moise, chưa kể đến việc xác định danh tính của những kẻ đứng sau vụ tấn công. Giới chức Haiti tối 8/7 nói rằng, một nhóm lính đánh thuê nước ngoài, gồm 26 người Colombia, 2 người Mỹ gốc Haiti, đã thực hiện vụ ám sát.

"Những lính đánh thuê ngoại quốc đã đến đất nước chúng ta và sát hại Tổng thống", Cảnh sát quốc gia Haiti Leon Charles nói. Ông cho biết thêm, hiện giới chức nước này đã bắt giữ 17 nghi phạm, tiêu diệt 3 nghi phạm khác và tích cực tìm chủ mưu vụ ám sát.

Alyssa Goldstein Sepinwall, một chuyên gia về Haiti của Đại học California, nhận định trong thời gian hơn 4 năm cầm quyền, ông Moise có quá nhiều kẻ thù, vì vậy việc phán đoán kẻ chủ mưu ám sát không hề dễ dàng. "Những kẻ tấn công chỉ là lính đánh thuê. Câu hỏi đặt ra là ai đã thuê họ", ông Sepinwall nói. Chỉ có một điều chắc chắn là vụ ám sát đã được lên kế hoạch kỹ lưỡng, nhiều nghi phạm Colombia được cho là đã nằm vùng ở Haiti từ 3 tháng trước.

Một chi tiết cũng khiến nhiều người hoài nghi về động cơ của vụ tấn công đó là việc nhóm sát thủ đã xả súng điên cuồng bên trong tư dinh của ông Moise nhưng chỉ có ông thiệt mạng và vợ nguy kịch, trong khi những người khác vẫn an toàn. Nhiều người đặt câu hỏi, tại sao nhóm sát thủ có thể dễ dàng vượt qua các lớp bảo vệ an ninh dành cho Tổng thống Moise.

Vụ ám sát xảy ra giữa lúc Haiti vẫn đang chìm trong cuộc khủng hoảng chính trị, những bất ổn sau các cuộc binh biến. Phe đối lập cáo buộc chính quyền Tổng thống Moise phải chịu trách nhiệm cho tình hình bất ổn và khủng hoảng kinh tế, xã hội hiện nay của đất nước, nhất là khi Haiti vẫn đang tìm cách khôi phục sau thảm họa động đất năm 2010 - thảm họa đã gần như san phẳng Port-au-Prince và lấy đi sinh mạng của khoảng 200.000 người.

Hơn một thập niên sau, mặc dù viện trợ quốc tế đổ vào không ít, nhưng Haiti vẫn chưa thể phục hồi. Tình hình thậm chí tồi tệ hơn trong những tháng gần đây khi Haiti phải đối phó đại dịch Covid-19 cùng với làn sóng bạo lực, hệ thống chính trị gần như đổ vỡ. Nhiều người lo ngại, vụ ám sát Tổng thống có thể đẩy Haiti đến bờ vực một cuộc khủng hoảng nhân đạo và bất ổn mới.

"Nếu điều đó (ám sát) xảy ra với Tổng thống, nó cũng có thể xảy ra với bất cứ ai", Pierre nói. Nhà hoạt động Jean lo ngại, vụ ám sát có thể kéo theo một cuộc đấu đá quyền lực và người dân Haiti phải gánh hậu quả mặc dù hiện tại cuộc sống của họ đủ lao đao vì làn sóng bạo lực và những vụ bắt cóc.