Bí ẩn chưa lời giải sau vụ ám sát Tổng thống Haiti

Các nhà chức trách Haiti đã tìm kiếm sự hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế trong chiến dịch truy lùng những kẻ chủ mưu đứng sau vụ ám sát Tổng thống Jovenel Moise, trong khi vẫn phải cố gắng duy trì một trật tự chính trị bấp bênh ở quốc gia Caribe nghèo khó.

Một âm mưu ám sát bí ẩn, cướp đi sinh mạng của vị tổng thống 53 tuổi và khiến vợ ông bị thương nặng ngay tại căn nhà của họ ở khu phố Pelerin 5 trên những ngọn đồi ở thủ đô Port-au-Prince hôm 7/7, hiện đã vượt ra ngoài biên giới của Haiti. Lực lượng chức năng phát hiện thi thể của ông Moise có tổng cộng 12 vết đạn ở vùng đầu, ngực, mông và bụng.

Nhà chức trách Haiti cho biết hai công dân Mỹ gốc Haiti, được xác định danh tính là James Solages, 35 tuổi và Joseph Vincent, 55 tuổi, nằm trong số những người bị bắt. Chính phủ Colombia xác nhận vào cuối ngày 8/7 rằng, một số nghi phạm là cựu thành viên của quân đội Colombia và họ sẽ gửi thông tin để hỗ trợ cuộc điều tra.

Sau cuộc đọ súng giữa cảnh sát và nghi phạm, văn phòng đại diện của Đài Loan tại Port-au-Prince cho biết cảnh sát Haiti, với sự chấp thuận của chính quyền hòn đảo, đã tiến vào văn phòng và bắt giữ 11 nghi phạm lẩn trốn trong khu nhà và bắt tại trận.

Cái chết của Tổng thống Moise đã gây ra sự xáo trộn liên quan tới tính hợp pháp của chính quyền Haiti và làm phức tạp thêm tình hình an ninh vốn nhiều biến động ở đất nước 11 triệu dân này.

Đặc phái viên của Liên Hợp Quốc tại Haiti, Helen La Lime, nói với các phóng viên hôm 8/7 rằng Hội đồng Bảo an đã thảo luận về việc yêu cầu Haiti cung cấp "hỗ trợ an ninh" cho cuộc điều tra trong bối cảnh cuộc khủng hoảng chính trị ngày càng trầm trọng tại nước này.

Bà La Lime cho biết "mọi nỗ lực phải được thực hiện" để đưa những người chịu trách nhiệm về vụ ám sát ra công lý. Các nhà chức trách được cho là đang tìm kiếm 8 nghi phạm khác.

Xuất phát điểm là một doanh nhân, ông Moise nhậm chức tổng thống vào năm 2017. Hiện có 2 người cùng tuyên bố là thủ tướng Haiti. Ông Moise dự kiến sẽ bổ nhiệm Ariel Henry, một nhà thần kinh học, làm thủ tướng vào ngày 7/7 để thay thế quyền thủ tướng Claude Joseph. Trong khi đó, Liên Hợp Quốc thừa nhận tính hợp pháp của ông Joseph, người mà bà La Lime cho biết đã cam kết tổ chức bầu cử vào tháng 9.

Các nước láng giềng trong khu vực đang kêu gọi sự can thiệp của quốc tế để ngăn chặn tình trạng mất an ninh ở một quốc gia vốn đã bất ổn, sau nhiều tháng chứng kiến các cuộc biểu tình trên đường phố để phản đối sự nắm quyền kéo dài của Tổng thống Moise. Các băng nhóm có vũ trang đã giành quyền kiểm soát các khu vực đang phát triển của đất nước, đe dọa cuộc sống của người dân.

Tổng thống Colombia Iván Duque ngày 7/7 đã kêu gọi Tổ chức các quốc gia châu Mỹ triển khai một "phái bộ khẩn cấp" để bảo vệ trật tự tại Haiti. José A. Blanco, đại diện thường trực của Cộng hòa Dominica tại Liên Hợp Quốc, cũng đưa ra yêu cầu tương tự hôm 8/7.

"Mối quan tâm chính bây giờ là an ninh. Chúng tôi yêu cầu có một phái bộ quyết liệt ở Haiti để giúp người dân Haiti khôi phục hòa bình", quan chức Dominica nói với các phóng viên.

Câu hỏi chưa lời giải

Cơn giận dữ ở Port-au-Prince ngày càng bùng phát mạnh khi các nhà chức trách cố gắng giữ cho thủ đô của Haiti không rơi vào cảnh hỗn loạn. Video do Mathias Pierre, bộ trưởng phụ trách bầu cử và quan hệ giữa các đảng của Haiti, chia sẻ hôm 8/7 cho thấy 2 nghi phạm bị trói và bị một đám đông giận dữ lôi ra khỏi nhà. Đám đông đã đốt 3 trong số 5 phương tiện bị cảnh sát thu giữ sau vụ tấn công.

Cảnh sát trưởng Charles Leon đã công bố 17 nghi phạm trước truyền thông trong một cuộc họp báo vào cuối ngày 8/7. Trên chiếc bàn gần đó là kho vũ khí mà các nhà chức trách đã thu giữ, bao gồm súng trường tấn công và dao, cũng như hộ chiếu của các nghi phạm.

Các nhà chức trách vẫn chưa cung cấp bằng chứng về việc những người bị giam giữ có liên quan đến vụ ám sát, và các câu hỏi rằng ai đã chủ mưu vụ ám sát và tại sao lại thực hiện kế hoạch như vậy cho đến nay vẫn chưa có lời giải.

Các nhà chức trách cho biết cuộc tấn công được thực hiện bởi một nhóm "biệt kích". Điều đó đã làm dấy lên nhiều đồn đoán trên mạng xã hội về cách mà nhóm sát thủ tinh nhuệ này có thể xâm nhập vào nhà tổng thống và vượt qua hàng rào an ninh, nhưng sau đó lại bị bắt vì không lên kế hoạch cho một cuộc tẩu thoát thành công.

Bed-Ford Claude, một công tố viên Haiti, nói với Washington Post rằng ông đã yêu cầu "thẩm vấn" Dimitri Herard và Laguel Civil - những nhân vật cấp cao trong đội ngũ an ninh của tổng thống.

Báo Le Nouvelliste của Haiti, dẫn nguồn từ các thẩm phán điều tra đã phỏng vấn các nghi phạm người Mỹ gốc Haiti, Solages và Vincent, cho biết những người này tự nhận là thông dịch viên cho những kẻ tấn công và nhiệm vụ của họ là bắt giữ tổng thống chứ không phải giết người.

Schubert Dorisme, 63 tuổi, chú của Solages, cho biết trong một cuộc phỏng vấn rằng, gia đình ông rất sửng sốt trước việc cháu họ bị cáo buộc liên quan đến vụ giết hại tổng thống Haiti và họ chỉ biết về việc Solages bị bắt sau khi xem một mẩu tin trên Facebook. Dorisme cho biết Solages không được huấn luyện quân sự.

"Sự thật quan trọng nhất mới được tiết lộ là, rõ ràng những người "lính đánh thuê" không được thuê để giết tổng thống, mà chỉ là bắt giữ ông ấy. Tại sao lại như vậy? Và ai đã trả tiền cho họ cho đến nay vẫn còn là một bí ẩn", Robert Fatton, giáo sư tại Đại học Virginia và từng viết nhiều về Haiti, cho biết.

"Bây giờ liệu những người lính đánh thuê có nói dối cảnh sát Haiti hay không lại là một câu hỏi khác", giáo sư Fatton đặt nghi vấn.

Một chi tiết đáng chú ý trong vụ ám sát Tổng thống Haiti liên quan tới Cơ quan Phòng chống Ma túy Mỹ (DEA). Trong video ghi lại vụ việc, những kẻ tấn công nói rằng vụ ám sát này là một "hoạt động" của DEA.

Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Mỹ bác bỏ thông tin đặc vụ DEA liên quan vụ tấn công, khẳng định thông tin này "hoàn toàn sai sự thật". Giới chức Haiti cũng tin rằng, đây là một nhóm sát thủ chuyên nghiệp và chỉ cải trang thành đặc vụ của Mỹ. Đại sứ Haiti tại Mỹ Bocchit Edmond khẳng định những kẻ tấn công không phải là đặc vụ của DEA mà dường như là lính đánh thuê và là những sát thủ được đào tạo bài bản.