Vị trí tàu gỗ cổ phát lộ ở Hội An trước kia không phải là biển?

Ngày 2/12, con tàu gỗ cổ đã có gần một tháng (tính từ ngày 8/11) phát lộ trở lại trên bãi biển phường Hội An Tây (tỉnh Quảng Nam cũ, nay thuộc thành phố Đà Nẵng).

Tuy nhiên, hiện trạng con tàu đã thay đổi rất nhiều so với ngày 8/11 khi hầu hết xác tàu đã bị chìm trong nước và bị vùi lấp dưới cát.

           Hình ảnh con tàu được chụp vào ngày 9/11 và 2/12 (Ảnh: Hoài Sơn).

Theo ghi nhận của phóng viên Dân trí, toàn bộ phần thân tàu đã bị vùi lấp, chỉ còn có thể nhìn thấy các cọc trụ nhô lên. Các trụ gỗ, dây cảnh báo do chính quyền địa phương dùng để khoanh vùng vị trí con tàu cũng lún sâu dưới cát.

Con tàu này được phát hiện lần đầu ngày 26/12/2023 nhưng sau đó bị cát vùi lấp. Đến ngày 8/11, do mưa lũ, sóng đánh gây sạt lở bờ biển đã làm xuất lộ lại con tàu.

Nghiên cứu ban đầu cho thấy con tàu có kích thước lớn, mang đặc trưng kỹ thuật đóng tàu Đông Nam Á và Trung Quốc, sử dụng gỗ bằng lăng, kiền kiền và thông. Các nhà khoa học cho rằng niên đại con tàu thuộc khoảng cuối thế kỷ XIV đến XVI.

Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa thế giới Hội An cho biết, đơn vị đã phối hợp với Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch thành phố Đà Nẵng, tổ chức tọa đàm cùng các chuyên gia để bàn phương án khai quật, trục vớt con tàu cổ.

Theo tài liệu của Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa thế giới Hội An, khi khảo sát ban đầu, con tàu bị vùi dưới lớp cát sâu 1,5-1,8m.

Kết quả đối chiếu bản đồ Tourane in vào năm 1905, ảnh vệ tinh và điều tra dân tộc học cho thấy khu vực phát hiện con tàu thời điểm đó là đất liền, cách mép nước biển 700-800m.

Địa tầng cát lỏng lẻo, liên tục bị rửa trôi cũng khiến mẫu phấn hoa không được bảo lưu trong trầm tích. Điều này cho thấy con tàu nhiều khả năng bị đắm hoặc bỏ hoang từ vài thế kỷ trước, khi khu vực vẫn còn là đồi cát trước khi bị biển xâm thực mạnh về sau.

Tại hội nghị chuyên môn, ông Nguyễn Sự, nguyên Bí thư Thành ủy Hội An (tỉnh Quảng Nam cũ), cho rằng cần sớm khai quật con tàu vì khu vực này từng là làng xóm, nhà cửa của người dân trong quá khứ.

Quá trình biển xói lở nhiều năm đã kéo đường bờ lùi vào sâu, làm con tàu nằm dưới đất nay mới bị sóng “kéo” ra ngoài. Ông nhắc lại các năm trước con tàu từng xuất lộ rồi bị vùi lại, được người dân gọi là “con tàu ma” vì hiện tượng bồi lở diễn ra quá nhanh.

Ông Sự cho rằng, việc khai quật không chỉ nghiên cứu di vật mà còn giúp làm rõ quá trình hình thành khu vực này vì vốn trước đây vẫn còn nhà cửa, đường sá nhưng nay đã bị biển lấy đi.

Theo ông Trần Đình Thành, Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa, việc khai quật khẩn cấp là cần thiết. Con tàu được đánh giá có giá trị lớn đối với nghiên cứu lịch sử hàng hải và sự hình thành đô thị cổ Hội An, đồng thời góp phần xây dựng ý tưởng bảo tàng hàng hải Việt Nam.

Hai phương án được đưa ra gồm khai quật nguyên khối hoặc tháo rời từng phần. Tuy nhiên, có cấu kiện của tàu đã hư hỏng sau thời gian ngâm nước, gây khó khăn nếu muốn di dời nguyên vẹn. Các chuyên gia đề nghị tiếp tục nghiên cứu để lựa chọn giải pháp phù hợp nhất.

Cục Di sản văn hóa yêu cầu địa phương sớm hoàn thiện phương án khai quật khảo cổ. Trước mắt lực lượng chức năng cần bảo vệ hiện trạng di vật, theo dõi tác động của sóng biển và con người.

Thời điểm khai quật được các nhà nghiên cứu đề xuất vào tháng 3-4/2026. Sau khi trục vớt, hiện vật sẽ được di dời đến vị trí an toàn để bảo tồn và trưng bày lâu dài.