(Dân trí) - Đang là 1 trong 10 thẩm phán của tỉnh Hải Dương, ông Đào Quang Chuyện bất ngờ "từ quan" bước vào thương trường đầy chông gai. Ông bị coi là gàn dở khi đưa ra quyết định nghỉ việc nhà nước.
Trăn trở đúng một tuần, ông Đào Quang Chuyện quyết định viết đơn xin nghỉ việc gửi Chủ tịch nước.
Ông vẫn nhớ đêm quyết định xin nghỉ ở Tòa án Nhân dân tỉnh Hải Dương.
Một mình ngồi lặng lẽ, uống ly rượu đắng chát, lòng ông nặng trĩu. Ông ví mình như người xưa từ quan, tự nguyện rời bỏ bổng lộc để đi theo một con đường mới. Sau hàng chục năm phấn đấu trong nghề, người đàn ông sinh năm 1962 gác lại "một thuở uy", xếp án nghiên để dấn bước vào thương trường.
Chủ động từ quan, rời bỏ vị trí thẩm phán tòa án tỉnh nhưng thời gian đầu ông Chuyện không khỏi hụt hẫng, tâm trí luôn thường trực suy nghĩ "muốn quay về".
Vì lẽ đó, ông phần nào hiểu được tâm trạng của hàng trăm nghìn nhân sự thuộc diện "dôi dư" trong đợt tinh gọn bộ máy lần này.
Ông Chuyện từng công tác trong giai đoạn sắp xếp bộ máy cán bộ thời kỳ chia tách tỉnh cách đây gần 30 năm, giờ lại chứng kiến đất nước có sự thay đổi lớn khi tinh gọn bộ máy, hợp nhất các tỉnh. Người đàn ông này cho rằng, đây là cuộc cách mạng cần thiết trong bối cảnh hiện nay.
Sẽ có những tâm tư, xáo trộn, hoang mang, nhưng đây là việc phải làm.
"Người thuộc diện cắt giảm sẽ phải đối mặt với những chống chếnh, khó khăn. Tuy nhiên, nếu đón nhận mọi quyết định với tâm thế tích cực, mỗi người sẽ tìm được lối đi cho mình… như cách tôi đã tự mở ra con đường mới cho mình cách đây hơn 20 năm", ông Chuyện trải lòng.
Ông Đào Quang Chuyện vốn là một người lính được tạo điều kiện đi học luật và sớm ổn định với công việc tại Tòa án Nhân dân tỉnh Hải Hưng (khi chia tách tỉnh, ông Chuyện công tác tại Tòa án Nhân dân tỉnh Hải Dương).
Đầu những năm 90, ông Chuyện đảm nhiệm chức thư ký tòa án. Đồng lương còm cõi chỉ đủ cho gia đình chi tiêu tùng tiệm, những anh em khác trong gia đình kinh tế còn khó khăn hơn. Mấy anh em ông Chuyện lúc nào cũng đau đáu phải làm gì để cho vợ con bớt khổ.
Năm 1994, Mỹ xóa bỏ cấm vận, đất nước mở cửa, ông Chuyện nắm bắt cơ hội, tìm kế sinh nhai cho gia đình. Một năm sau, với 500.000 đồng tiền vốn, ông Chuyện cùng anh em mở xưởng kem giặt lấy tên là Đầm Sen. Xưởng nhỏ chỉ có 4-5 người nhà, giai đoạn đầu chủ yếu lấy công làm lãi.
Thời điểm ấy, ông Chuyện vẫn công tác tại tòa án tỉnh, chỉ tranh thủ ngoài giờ, ngày nghỉ sản xuất cùng gia đình. Hơn một năm sau, khi những hộp kem giặt có được thị trường và đem về những đồng lãi đầu tiên thì xưởng sản xuất rơi vào phá sản.
Lý do là bởi, một số thành phần có trong kem giặt bị cấm sử dụng nhằm bảo vệ môi trường, bột giặt xuất hiện được người dùng ưa chuộng hơn.
Ông Chuyện thất bại ở lần khởi nghiệp đầu tiên. "Tôi vẫn có việc nhưng anh em trong nhà thì thất nghiệp. Nguồn thu đều đặn mỗi tháng bị mất đi, ai cũng lo lắng làm gì để sống tiếp", ông Chuyện nhớ lại lần khủng hoảng khi xưởng xà phòng ông tâm huyết không còn.
"Làm gì để có tiền?"; "Làm gì để phát triển được lâu dài?"; "Bắt đầu từ đâu?"… - những câu hỏi cứ luẩn quẩn trong đầu vị thẩm phán.
Tố chất của một người học luật đem đến cho ông Chuyện sự điềm tĩnh và khả năng phân tích. Suy nghĩ mãi, ông tìm ra tia sáng: Hãy bắt đầu từ những thứ quanh mình!
Ngày ấy, đường 5 vẫn còn chạy vòng qua thị xã Hải Dương. Mỗi ngày đi làm, ông Chuyện đều bắt gặp cảnh xe khách lũ lượt dừng đỗ ở các cửa hàng bánh đậu xanh. Người dân xếp hàng đợi đến lượt mua bánh về làm quà. Các cửa hàng bán bánh mọc lên san sát, tiếng người bán kẻ mua sôi động cả một vùng.
Ông Chuyện nhẩm tính sơ sơ có khoảng 30-40 xưởng sản xuất bánh đậu xanh hoạt động tại thị xã Hải Dương khi ấy. Nhà nào cũng có 5-7 nhân công, người làm bánh, người bán hàng, người lái xe máy bám theo xe khách để "bắn card" (dán tấm danh thiếp thông tin cửa hàng) vào các đầu xe để tranh giành khách.
"Các xưởng hoạt động ở quy mô nhỏ, trong khi đất nước đã mở cửa, cơ hội giao thương còn nhiều, tôi nghĩ đến những chuyến hàng lớn đưa bánh đậu xanh đi xa hơn", ông Chuyện nói.
Nhìn thấy mình vẫn "có cửa" với món bánh của quê hương, năm 1997, ông Chuyện bàn với em trai là ông Đào Văn Tiến và anh em trong nhà khởi nghiệp lần thứ hai với món bánh đậu xanh lấy tên thương hiệu là Lâm Hương.
Cũng năm ấy, ông được Chủ tịch nước ký quyết định bổ nhiệm là thẩm phán "Tòa án Nhân dân tỉnh Hải Dương".
Ông Chuyện thừa nhận khi ấy thứ bản thân ông có duy nhất là ý tưởng kinh doanh, còn việc làm bánh thế nào, công thức chế biến ra sao với ông hoàn toàn là con số 0.
Không có nghề trong tay, tranh thủ những lúc rảnh rỗi, ngày nghỉ, anh em ông tìm đến một số người quen đang làm bánh để tìm hiểu. Ông cũng dành thời gian để học hỏi từ các nghệ nhân.
Song ai cũng chia sẻ một chút theo công thức chung, qua truyền miệng chứ không phải cầm tay chỉ việc. Khi ấy, vị quan tòa mất nhiều ngày chật vật mới cho ra được mẻ bánh ưng ý.
Làm được bánh, ông Chuyện hồ hởi đem đi bán nhưng khâu tiêu thụ không dễ như ông nghĩ. Cuộc chiến giành giật xe khách khốc liệt, gia đình ông không thể chen chân. Cả xưởng không ai có xe máy để chạy đua "bắn card".
"Lúc đầu tôi nghĩ xe đông, lại nhiều cửa hàng như thế, mình không bán chỗ nọ thì bán chỗ kia nhưng khi tìm hiểu mới vỡ lẽ mỗi cửa hàng chỉ bán bánh của nhà mình, không nhập bánh của nhà nào khác. Tôi nghĩ họ bán 10 thùng, nhà mình chỉ bán 1 thùng cũng được, nhưng rồi 1 thùng mình cũng không bán nổi", ông Đào Quang Chuyện nhớ lại.
Công nghệ bảo quản chưa có, bánh làm ra 10 ngày không bán được, ông Chuyện đành phải đổ bỏ. Nhìn những thùng bánh mềm mịn, thơm nức mùi đậu xanh, là mồ hôi nước mắt của cả gia đình hết hạn, vị quan tòa nhiều đêm mất ngủ.
Nhiều năm về sau, ông Chuyện vẫn không thể quên những lần tất tả rời cơ quan lại về xưởng chằng bánh lên xe đạp chở đến các quán nước, cửa hàng bánh kẹo. Nhận thấy món bánh đậu xanh chủ yếu phục vụ khách thị xã, người đi xe khách qua đường 5, nhớ lại bài học từ thời làm kem xà phòng, ông Chuyện bàn với anh em tìm cách phân phối về các quán tạp hóa ở xã, huyện, chợ dân sinh các vùng quê…
Tình hình kinh doanh dần có tín hiệu khả quan khi họ giải quyết được tình trạng bánh ế và túc tắc bán được hàng.
Khởi nghiệp lần thứ hai với một sản phẩm hoàn toàn khác biệt, ông Chuyện gặp phải vô số thứ… không biết. Bên cạnh những khó khăn về sản xuất là những thử thách về phân phối.
Dành nhiều tâm huyết nhưng 3-4 năm, xưởng bánh chỉ hoạt động cầm chừng. Ông Chuyện nghĩ, nếu cứ tiếp tục đà ấy, bánh đậu xanh Lâm Hương của ông sẽ khó bứt phá, nhạt nhòa giữa hàng trăm thương hiệu bánh đậu xanh đang dần nở rộ.
Là một thẩm phán, công việc của ông Chuyện vốn ổn định, danh giá, nhưng sâu thẳm trong ông luôn có một niềm đam mê không thể cưỡng lại với món bánh quê hương - bánh đậu xanh. Dù vậy, thời ấy quy định của nhà nước nghiêm cấm công chức kinh doanh bên ngoài, đặc biệt với một thẩm phán như ông, điều đó càng không được phép.
Vị quan tòa đứng trước hai lựa chọn, tiếp tục con đường công chức an toàn hay theo đuổi giấc mơ bánh đậu xanh để đưa thương hiệu của gia đình phát triển hơn.
Ông hiểu rõ cơ hội khi kinh tế mở cửa mang lại và nhận ra rằng nếu không hành động ngay, có thể ông sẽ bỏ lỡ thời khắc vàng. Khi ấy, ông Chuyện 39 tuổi nếu gắn bó với ngành, 20 năm sau ông sẽ nhận sổ hưu, an nhàn tuổi già như bao người mong muốn. Nhưng với ông, 20 năm để bắt đầu là quá muộn.
"Khi ấy tôi nghĩ, nếu đợi đến lúc về hưu mới làm thì đã già rồi, đâu còn sức lực để theo đuổi giấc mơ", ông Chuyện hồi tưởng.
Năm 2001, sau nhiều đêm suy nghĩ, ông đưa ra quyết định táo bạo, viết đơn gửi Chủ tịch nước xin nghỉ việc, rời khỏi ngành tư pháp để thành lập công ty bánh đậu xanh. Quyết định ấy nhanh nhưng đau đớn. Ông thức trắng đêm viết bài thơ "Từ quan" chất chứa bao nỗi niềm để gác lại một thuở uy chốn "công đường".
Khi tin ông nghỉ việc lan ra, nhiều người ngỡ ngàng, thậm chí cho rằng ông bị điên, gàn dở. Cả tỉnh Hải Dương khi ấy chỉ có 10 người là thẩm phán. Một vị trí mà bao người phấn đấu cả đời cũng chưa chắc có được, vậy mà ông lại chủ động từ bỏ.
Những ngày đầu rời công chức, ông Chuyện sống trong hụt hẫng. Ba tháng ròng, ông không ít lần tìm về cơ quan cũ, thăm đồng nghiệp, nhớ da diết những ngày làm thẩm phán. Nhưng rồi, ông hiểu rằng nếu tiếp tục bám víu quá khứ, công việc kinh doanh của vợ con cùng anh em trong gia đình sẽ chẳng đi đến đâu.
Sau khi được Chủ tịch nước phê duyệt đơn, ông Chuyện chính thức bước sang một cuộc đời mới. Lúc này, ông Chuyện không chỉ đơn thuần sản xuất bánh mà còn thay đổi hoàn toàn cách làm.
Ông quyết định nâng cấp cơ sở bánh đậu xanh Lâm Hương, mở ra Công ty TNHH Hoàng Gia, đưa sản phẩm lên một tầm cao mới.
"Tôi đặt tên thương hiệu là Rồng Vàng Hoàng Gia vì theo tích xưa, đây là loại bánh từng được dâng lên vua khi vua đi tuần qua Hải Dương. Tôi muốn đưa bánh đậu xanh Hải Dương ra thế giới, thành món bánh không chỉ là thức quà quê bán ở các quán nước ven đường mà còn là sản phẩm cao cấp tạo ra giá trị, được nhiều khách quốc tế biết đến", ông Chuyện chia sẻ.
Ông mạnh dạn bỏ mẫu cũ, tạo ra bao bì mới sang trọng hơn, làm hộp bánh lớn hơn, đổi màu vỏ, thiết kế mẫu mã riêng cho từng dịp lễ, Tết, gắn bánh đậu xanh với các phong tục truyền thống của người Việt.
Ông chỉ sử dụng đậu xanh lòng vàng loại 3,5 ly trở lên. Nhận thấy mỡ lợn không còn đảm bảo chất lượng, ông chuyển sang dùng dầu thực vật để bánh có vị béo ngậy tinh tế hơn. Định vị sản phẩm ở phân khúc cao cấp nên thách thức cũng không nhỏ.
"Bánh chất lượng cao nhưng thời gian đầu khách hàng chưa biết, họ vẫn chọn sản phẩm giá rẻ. Tôi buộc phải thay đổi toàn bộ chiến lược", ông Chuyện kể lại.
Không chỉ phân phối nhỏ lẻ về vùng nông thôn, ông đưa sản phẩm vào sân bay, siêu thị, cửa hàng đặc sản và các tour du lịch. Chính sự thay đổi này giúp bánh đậu xanh do ông sản xuất nhanh chóng có mặt trên khắp cả nước.
"Nhiều chuỗi hệ thống siêu thị, sân bay ký hợp đồng mua bánh của tôi. Chuyện tưởng như viển vông nhưng đã thành sự thật. Hiện nay, chúng tôi chiếm thị phần khoảng 80% bánh đậu xanh trong các siêu thị, sân bay trên cả nước. Điều đáng mừng là, nhiều vị khách quốc tế đến Việt Nam du lịch, công tác trước khi về nước họ cũng đã chọn mặt hàng này làm quà tặng người thân", ông Chuyện nói.
Ngày 17/6/2022, cơ sở sản xuất của ông Chuyện chào đón đoàn Đại sứ đặc mệnh toàn quyền của nhiều quốc gia như Palestine, Thụy Điển, Armenia, Pakistan, Timor Leste, Ai Cập, Belarus, Venezuela, Maroc… đến tham quan, trải nghiệm làm bánh đậu xanh.
Các vị khách quốc tế không giấu được ngạc nhiên khi từ những nguyên liệu đơn giản, bình dân, lại có thể tạo nên một món bánh tinh tế, thơm ngon.
Thậm chí vị Đại sứ Palestine tại Việt Nam, sau khi thưởng thức bánh đậu xanh, đã phải thốt lên: "Bánh mềm mịn, ăn vào tan chảy trong miệng, uống thêm ngụm trà, hương vị bánh hòa quyện, vị giác được kích thích tạo ra hương vị thơm ngon, khó cưỡng".
Sự yêu thích của các đoàn ngoại giao mở ra một bước ngoặt quan trọng cho bánh đậu xanh của ông Chuyện.
Từ một món quà quê, bánh đậu xanh dần có mặt trong các sự kiện ngoại giao quan trọng, được lựa chọn tiếp đãi khách tại Văn phòng Chủ tịch nước, Văn phòng Tổng Bí thư, làm quà tặng ngoại giao cho các đoàn khách quốc tế.
"Tôi tin rằng đây chỉ là sự khởi đầu. Bánh đậu xanh không chỉ là một thức quà dân dã mà còn có thể trở thành niềm tự hào của Việt Nam trên thị trường quốc tế", ông Chuyện chia sẻ.
Tạo dựng thành công trong nước, ông Chuyện bắt đầu thực hiện khát vọng đưa bánh đậu xanh vươn ra thế giới. Nhật Bản là thị trường đầu tiên ông nhắm đến.
"Đây là đất nước nổi tiếng khắt khe với thực phẩm nhập khẩu. Tôi muốn bánh đảm bảo được yêu cầu về an toàn thực phẩm của họ, nhưng vẫn phải giữ được hương vị truyền thống, đặc trưng của Việt Nam. Đây là bài toán khó, nhưng chinh phục được Nhật Bản, các thị trường khác sẽ dễ dàng hơn rất nhiều", ông Chuyện nói.
Sau nhiều lần đưa bánh sang Nhật để kiểm nghiệm độ an toàn thực phẩm và thăm dò khẩu vị người tiêu dùng, cuối cùng lô bánh đầu tiên của công ty ông Chuyện sản xuất đã được phía Nhật chấp thuận đặt mua.
Giá trị lô hàng không quá lớn nhưng theo ông đây là dấu mốc quan trọng để bánh đậu xanh tiến vào thị trường quốc tế. Sau Nhật Bản, lần lượt các thị trường khác như Đài Loan (Trung Quốc); Canada, Trung Quốc... cũng đã đồng ý nhập các lô hàng bánh đậu xanh do công ty ông Chuyện sản xuất.
"Điều khiến tôi hạnh phúc nhất không chỉ là việc bánh đậu xanh được bày bán ở các siêu thị quốc tế, mà là khi nghe những kiều bào xa xứ chia sẻ niềm vui khi tìm thấy hương vị quê nhà.
Đối với tôi, mang bánh đậu xanh ra thế giới không đơn giản là xuất khẩu một món ăn, mà là gửi gắm cả hồn quê, để những người con xa xứ có thể cảm nhận được hương vị quê hương trong từng miếng bánh", ông tâm sự.
Từ một cơ sở sản xuất nhỏ lẻ, ông Chuyện cùng gia đình đã xây dựng một doanh nghiệp lớn với nhà xưởng rộng 6.000m2, tạo việc làm cho 100 lao động địa phương với mức lương ổn định. Năm 2024, công ty đạt doanh thu lên đến 70 tỷ đồng.
Công ty của ông Chuyện cũng là đơn vị đầu tiên tại Hải Dương có sản phẩm được chứng nhận OCOP 5 sao (chứng nhận cho các sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao).
Ở tuổi 63, trải qua nhiều khó khăn trong suốt hành trình khởi nghiệp, ông Chuyện chưa bao giờ có ý định từ bỏ. Với ông, niềm đam mê bánh đậu xanh luôn lớn hơn mọi thử thách. Thời gian tới, ông ấp ủ ý định, kết hợp bánh đậu xanh với nét văn hóa uống trà của người Việt, hợp tác với các doanh nghiệp trà Việt Nam để cùng nhau đưa đặc sản quê hương vươn xa.
"Tôi mong rằng, ai đến Việt Nam cũng sẽ được thưởng trà, ăn bánh đậu xanh, những tinh hoa ẩm thực của đất nước mình. Thậm chí, tôi mong rằng có thể tạo thành các không gian văn hóa ăn bánh đậu xanh, thưởng trà ở nhiều nước trên thế giới", ông Chuyện chia sẻ.
Nhìn lại chặng đường đã qua, ông Chuyện nói "không có gì hối tiếc". Trước đây, khi còn làm trong ngành tư pháp, ông cống hiến hết mình để trở thành một thẩm phán. Khi bước sang kinh doanh, ông dồn toàn bộ tâm huyết để đưa bánh đậu xanh vươn xa.
Và giờ đây, khi đất nước đang trong giai đoạn chuyển mình, ông dành sự thấu hiểu cho những viên chức sắp rời khỏi cánh cửa nhà nước để bước sang một hành trình mới.
"Dù chủ động rời khỏi nhà nước, tôi từng mất cả tháng trời mới thoát khỏi cảm giác chênh vênh. Hơn ai hết, tôi thấu hiểu, đồng cảm với những viên chức, lao động chuẩn bị rời khỏi bộ máy nhà nước để bắt đầu một hành trình mới. Tôi cho rằng, mỗi sự thay đổi đều mang đến cơ hội. Quan trọng là mọi người đón nhận nó với tinh thần tích cực để phát triển bản thân, làm điều mình thực sự yêu thích", ông nói.
Với những người đang đứng trước ngưỡng cửa thay đổi, ông Chuyện cho rằng, đôi khi những con đường mới lại mở ra những chân trời không ngờ tới - như cách một món bánh quê hương có thể trở thành biểu tượng của tinh hoa Việt trên bàn tiệc quốc tế.
Ông Nguyễn Hữu Đáng, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn, Sở Nông Nghiệp và Môi trường tỉnh Hải Dương, cho biết ông Chuyện là một trong những người dân địa phương rời bỏ công chức để khởi nghiệp đạt được thành công.
"Dù khởi nghiệp muộn hơn so với một số thương hiệu bánh đậu xanh khác tại Hải Dương, ông Chuyện phát triển công ty một cách bài bản, giúp sản phẩm tiếp cận thị trường tốt. Chỉ sau vài năm, bánh đậu xanh của công ty có mặt tại các trạm dừng nghỉ, sân bay, siêu thị và được xuất khẩu sang một số quốc gia", ông Đáng chia sẻ.
Công ty của ông Chuyện là đơn vị đầu tiên tại Hải Dương có sản phẩm được chứng nhận OCOP 5 sao, tạo động lực phát triển ngành chế biến thực phẩm địa phương.
"Nhiều doanh nghiệp ở các địa phương khác tìm đến học tập mô hình kinh doanh của ông Chuyện. Công ty cũng tạo việc làm cho hàng trăm lao động địa phương, nâng cao giá trị ngành chế biến và đóng góp lớn vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh", ông Đáng nhấn mạnh.
