NSND Thu Hà là mỹ nhân màn ảnh Việt được mệnh danh "Lá ngọc cành vàng". Trò chuyện với PV Dân trí, Thu Hà đùa vui: "Tôi đi xe đạp nhưng mặt đầy tiền". Đó là cách chị tạo năng lượng tích cực.

Một sáng tháng 5, NSND Thu Hà vội vã đạp xe đến Nhà hát Kịch Hà Nội để kịp cuộc hẹn với chúng tôi.

"Nữ hoàng ảnh lịch" một thời đạp xe vun vút trên đường phố. Chị luôn sợ ai đó phải chờ đợi mình.

Không phải hình ảnh tiểu thư của Lá ngọc cành vàng hay một Bạch Cúc "thét ra lửa" - Hướng dương ngược nắng, trước mắt chúng tôi là nữ nghệ sĩ nhỏ nhắn, khiêm nhường, đôi mắt diễm lệ, trẻ đẹp quên thời gian nhưng tác phong nhanh nhẹn, làm việc luôn chân, luôn tay.

Vừa tới nơi, chưa kịp dựng chân chống xe, chị đã vội vã chào từ chú bảo vệ đến cô tạp vụ, mỉm cười rạng rỡ, chủ động hỏi han mọi người. Nguồn năng lực tích cực toát ra từ NSND Thu Hà khiến người đối diện như bị cuốn theo…

Hơn 10 năm nay, chị gắn liền với chiếc xe đạp. Chị thường thức dậy sớm tập thể dục, làm việc nhà, chăm sóc cây cối và đạp xe từ Hồ Gươm đến Hồ Tây. Sau đó mới tiếp tục các công việc khác trong ngày...

"Nhờ đạo diễn Vũ Châu, tôi có vai diễn điện ảnh chuyên nghiệp đầu tiên trong đời"

Rất nhiều khán giả vẫn ấn tượng với nhan sắc và diễn xuất của chị trong bộ phim "Lá ngọc cành vàng". Tiểu thư Nga trong phim có phải vai diễn chị thích nhất trong sự nghiệp?

- Ngày đó, tôi chập chững bước chân vào điện ảnh một cách bản năng. Được đào tạo kịch nói chuyên nghiệp, điện ảnh với tôi chỉ là nghề tay trái nên thời điểm bắt đầu, đôi lúc có chệch choạc.

Thú thực, tôi tự nhận thấy, vai diễn trong Lá ngọc cành vàng tôi thể hiện chưa đủ độ chín mà phần lớn nhờ vào sự may mắn, hợp vai.

Sau này, tôi được góp mặt trong các "công trình nghệ thuật" như Hẹn gặp lại Sài Gòn, Đêm hội Long trì, Anh chỉ có mình em… Và có sự đào sâu, đầu tư nội tâm nhân vật hơn.

Giải "Diễn viên xuất sắc" phim Canh bạc của đạo diễn Lưu Trọng Ninh cũng là mối nhân duyên thú vị với tôi. Điểm đặc biệt trong phong cách làm phim của anh Ninh là hầu hết đào chính anh đều chọn gương mặt mới. Không hiểu sao, tôi đã đóng vài bộ phim rồi vẫn có duyên được anh mời.

Cũng từ bộ phim "Lá ngọc cành vàng", danh xưng này đã gắn liền với hình ảnh của chị. Ở thời điểm đó, khi được gọi tên như vậy, cảm xúc của chị như thế nào?

- Đối với một diễn viên chưa có tên tuổi, mọi thứ giống như "trúng số độc đắc" vậy. Đó là một vai diễn trong trẻo của tôi với hình ảnh mộc mạc. Tôi - cô gái tỉnh lẻ mới về Hà Nội, không hiểu sao đạo diễn Vũ Châu lại tin tưởng giao một vai rất Hà thành.

May mắn sao, khi tôi bước ra, mọi người đã ồ lên nói, đây đúng là tiểu thư Lá ngọc cành vàng đang tìm kiếm.

Đạo diễn, biên kịch, ê-kíp rất giỏi, tạo cho tôi hình hài nhân vật chứ đúng ra, tuổi đó nếu ở nhà, tôi vẫn là... cô gái hái chè.

"Người dân kéo đến để xem tôi đông đến nỗi sập cả gian bếp"

Phim "Anh chỉ có mình em" chị vừa điểm tên từng giành giải Bông sen Bạc tại Liên hoan phim Việt Nam. Chị có kỷ niệm gì đặc biệt với bạn diễn Lê Công Tuấn Anh?

- Anh Lê Công Tuấn Anh từng có nửa năm ra Bắc lăn lộn với phim trường. Anh ấy giống tôi ở chỗ cùng thích cuộc sống gần gũi, đời thường.

Ngoài đời anh có thể đi một chiếc xe vespa, ngủ ngoài đường. Bao nhiêu tiền cát-sê đóng phim, anh ấy dành hết cho các em ở trại trẻ mồ côi. Trong khi bản thân anh ấy chưa có nhà, phải đi thuê, xuất phát điểm khá bình dị.

Anh ấy sống hòa đồng, hiền lành, xông xáo nên được mọi người quý mến. Tôi còn nhớ mãi hình ảnh, những ngày đi quay phim chung, sáng ra mỗi anh em một bát cơm rang.

Với bộ phim Anh chỉ có mình em, chúng tôi còn đoạt danh hiệu "Diễn viên được bạn đọc yêu thích nhất" giải "Mai vàng".

Đi làm phim là những bữa cơm rang vội vàng, còn thời kỳ hoàng kim của một "Nữ hoàng ảnh lịch" trong miền ký ức của chị thì sao?

- Thời kỳ đầu những năm 90 vẫn còn chụp ảnh phim. Tôi nhớ lần đi chụp hình với gia đình cô Đan Quế. Ngày đó tôi vẫn còn trong Đoàn văn công quân khu 2, mặc màu áo lính, sáng ra ăn vội vàng bát cơm trắng chan nước mắm nhạt rồi đi chụp ảnh lịch.

Mỗi cuộn phim khi đó rất đắt nên nhiếp ảnh gia phải căn chỉnh tỉ mỉ từ sáng đến trưa mới bấm được một kiểu, tôi đói muốn lả đi.

Váy áo ngày đó không có nhiều, có lần, đi chụp ảnh lịch, tôi nói: "Chú mượn giúp cháu chiếc áo dài". Áo rộng, phải buộc túm đằng sau, lúc in lên tờ lịch vẫn thấy hình ảnh đó (Cười).

Chị từng chứng kiến anh Lý Hùng bị xé áo, giật cúc, cào cấu rách da tay chỉ vì khán giả quá hâm mộ. Còn với chị, cảnh người hâm mộ xếp hàng kín con phố thực hư ra sao?

- Ngày xưa, khán giả không dễ gặp được diễn viên nên mỗi lần chúng tôi đi đâu, tắc đường đến đấy.

Tôi nhớ khi làm phim Tình ngỡ đã phôi phai, bộ phim quy tụ dàn diễn viên: Lý Hùng, Lê Tuấn Anh, Lê Công Tuấn Anh, Mộng Vân, Đoàn Việt Hà và tôi… chúng tôi phải giải vây bằng cách cho một nhóm nghệ sĩ đi một hướng để khán giả tưởng tất cả các nghệ sĩ đi theo hướng đó.

Đó là khoảng thời gian vô cùng hạnh phúc trong cuộc đời tôi. Hay có lần, khán giả nhiệt tình đón tôi về một ngôi làng ven biển ở Đà Nẵng, người dân kéo đến sập cả gian bếp của họ, khiến tôi cứ áy náy mãi.

Thời bây giờ, nghệ sĩ, công chúng dễ dàng giao lưu, nhưng cách khán giả bày tỏ tình cảm với mình vẫn khiến tôi xúc động.

"Con trai anh Trần Lực rất yêu quý cô Hà"

Không chỉ khán giả đâu, nhiều "người tình" màn ảnh, trong đó có NSƯT, đạo diễn Trần Lực chia sẻ, mỗi lần gặp chị là tim anh ấy đập liên hồi tưởng… vỡ.

- Thời tuổi trẻ, tôi không để ý đến những chuyện đó, chỉ biết đến công việc cho đến khi lấy chồng. Có yêu đương cũng không lãng mạn.

Rất nhiều người gặp lại tôi sau nhiều năm mới dám nói thần tượng, thậm chí yêu tôi qua ảnh.

Bản thân anh Lực là đồng nghiệp đóng cùng tôi nhiều bộ phim, việc bạn bè quý mến nhau cũng là dễ hiểu. Chúng tôi rất trong sáng, đôi khi mọi người yêu vai diễn quá mà hiểu nhầm thôi.

Tôi cũng chơi với chị gái và anh rể của anh Lực. Anh Lực ngày đó mới ở nước ngoài về. Anh ấy là một nam diễn viên có gương mặt đẹp, bao nhiêu cô thích.

Con trai anh Lực cũng là người rất yêu quý cô Hà. Lúc mới lớn, cháu được bố dẫn sang nhà tôi chơi.

Khi đi Ý du học, cháu từng đăng một bài viết trên trang cá nhân về "cú sốc" thẩm mỹ đầu tiên trong đời. Cháu kể lại mải ngắm cô đến nỗi ăn hết đĩa chocolate cô mời lúc nào không hay, rơi mất cả tiền mừng tuổi vì thấy cô xinh xắn. Đó là kỷ niệm rất đáng yêu.

Mỗi lần đạp xe đến nhà hát, thưa vắng dần những gương mặt cũ, có những người anh mà chị yêu quý đã xa khuất như nghệ sĩ Hoàng Dũng, Trần Vân, Hồng Sơn… Cảm xúc của chị như thế nào?

- Bắt đầu từ khi lứa NSND Minh Hòa về nghỉ hưu, tôi mới chợt nhận ra mình đã có tuổi rồi đấy. Khi còn các anh, chị ở nhà hát, tôi bao giờ cũng thấy mình là em út.

Không ai có thể trốn chạy được quy luật của thời gian, có những người anh thân thiết với tôi đã xa khuất. Nhưng tôi cũng nhận ra, một thế hệ mới tài năng đang hình thành.

Mỗi lần đạp xe đến nhà hát, trái tim tôi vẫn đập rộn ràng. Các cô chú, anh chị đã cho tôi một thời kỳ tuổi trẻ huy hoàng. Còn giờ đây, tôi cố gắng hòa mình vào không khí làm việc tích cực từ các bạn trẻ để không bị lỗi nhịp.

Cuộc đời còn dài và tất cả mọi thứ phía trước khiến tôi "thấy rằng mình đang trẻ" dù đôi lúc cũng có những lo toan.

Vì sao NSND Công Lý, Trung Hiếu gọi Thu Hà là "ông" xưng "tôi"?

Được biết NSND Công Lý và NSND Trung Hiếu gọi chị bằng "ông", xưng "tôi", vì sao vậy?

- Tối hôm qua, tôi mới xem lại trích đoạn phim Hoa ban đỏ đóng cùng Lý và Hiếu. Lúc đó tôi 26 tuổi, nhìn khá trẻ, hai bạn chững chạc nên tôi tưởng hơn tuổi mình, trót gọi là "anh".

Khi đã thân thiết, hai bạn ấy cũng không chịu gọi "chị" xưng "em" mà gọi luôn tôi là "ông". Gọi thế tôi cũng thưa (Cười). Cứ thế, chúng tôi gắn bó với nhau đã mấy chục năm.

Bước chân vào nghệ thuật từ khi rất trẻ, 3 cột mốc khiến chị nhớ nhất là…

- Đầu tiên phải kể đến hình ảnh tôi ngơ ngác cắp chiếc hòm giữa bến xe thành phố, đợi người của đơn vị ra đón. Trước khi học diễn xuất, tôi mới chỉ được xem một vài bộ phim, chưa có chút kiến thức nào về nghệ thuật.

Dấu mốc thứ hai là khi tôi công tác ở Đoàn nghệ thuật quân khu 2. Những chuyến đi diễn trên trận địa, các sư đoàn, binh đoàn là ký ức rất đẹp, trong trẻo.

Sau này, khi trở về Đoàn Kịch nói Hà Nội, nay là Nhà hát Kịch Hà Nội, từ con bé chưa có hộ khẩu, tôi được giúp đỡ, phát triển sự nghiệp và có những dấu mốc thành công, gắn bó với Thủ đô yêu dấu từ đó đến nay.

Dấu mốc thứ ba là giai đoạn hiện nay. Sau một thời kỳ tạm gác lại sự nghiệp, sống bình lặng, rất nhớ nghề, tôi quay trở lại với vai diễn trong phim Hướng dương ngược nắng, hâm nóng lại không khí làm việc.

Sự yêu mến của khán giả là điều khiến tôi xúc động. Không chỉ những khán giả biết tôi ở thời kì trước mà các cháu thế hệ Gen Z cũng dành tình cảm đặc biệt. Có những bạn trẻ, mấy năm nay, ngày nào cũng đăng ảnh, clip phim của cô Hà trên Facebook, Tik Tok. Đây là điều tôi không thể ngờ, giống như tổ đãi vậy.

Trước đây nhắc đến Thu Hà, khán giả sẽ nhớ đến những vai chính diện, nữ chính xinh đẹp, dịu dàng, có phần yếu đuối, khi hóa thân thành Bạch Cúc mạnh mẽ, quyền lực, khí chất của người đàn bà thép, chị phải "gồng" đến mức nào?

- Với vai Bạch Cúc, ban đầu khi nhận kịch bản tôi rất hào hứng, nhưng khi bắt đầu hóa trang, nhìn vào gương, tôi hơi buồn, lo lắng một chút vì mình sẽ phải thay đổi hình tượng trong mắt mọi người.

Tôi lo sợ nếu mình làm không hay sẽ đánh mất cảm tình của khán giả. Nhưng tôi vẫn chấp nhận cuộc chơi "một mất một còn" này. Những vai diễn thành công đều phải đầu tư, đào sâu cá tính nhân vật.

Giữa chị và nhân vật Bạch Cúc có điểm gì tương đồng?

- Bà Bạch Cúc giàu sang, quyền lực là hình ảnh xa lạ với cuộc sống của tôi. Đến giờ sau nhiều năm làm nghề, tôi vẫn chưa giàu nhưng tôi hài lòng về mọi thứ. Tôi hay đùa mọi người, nhìn tôi đi xe đạp thế này thôi nhưng mặt tôi đầy tiền (Cười lớn).

Cuộc sống của tôi chưa giàu nhưng thứ tôi "giàu có" nhất là tình cảm của khán giả.

Hôm qua đi Thanh Hóa có một cô gọi: "Cúc ơi". Ngày xưa mọi người gọi mình là Mai, Nga hoặc Thu Hà Lá ngọc cành vàng, đến giai đoạn này được gọi "Bạch Cúc" là một điều đáng mừng.

Tiếp tục gặp lại khán giả trong một vai diễn truyền hình mới và thành công, chị đã nghĩ đến việc tạm dừng lại chưa?

- Tôi chưa bao giờ nói sẽ dừng lại mà chỉ nghỉ ngơi, giải lao thôi. Có vai diễn hay, phù hợp về thời gian, tôi sẽ nhận lời.

Trên báo chí, chị ít khi chia sẻ về tuổi thơ của mình?

- Tôi sinh ra ở Hà Tây cũ, lớn lên ở Tuyên Quang và Hà Giang. Bố tôi mất sớm, khi tôi mới 2 tuổi. Nhà chỉ có hai mẹ con.

Tuổi thơ của tôi là những năm tháng sống ở trường dân tộc nội trú. Tôi có những người bạn đồng trang lứa người dân tộc thiểu số. Những ngày nghỉ lễ, Tết, mẹ tôi rất hay mời các bạn về chơi.

Món ăn thương nhớ trong kí ức tuổi thơ tôi là khoai, sắn. Trước nhà tôi có mảnh vườn nhỏ. Nhớ biết bao hình ảnh lũ trẻ con ngồi quanh nồi sắn mới nghi ngút khói.

Tôi nhớ cả hình ảnh cùng các bạn đi hái chè ở Tuyên Quang.

Sinh ra vào mùa đông, để nói về một buổi sáng mùa đông đáng nhớ trong cuộc đời, chị sẽ kể về điều gì?

- Mùa đông, nhắm mắt lại tôi thường "mua tấm vé về tuổi thơ". Những ngày ở Hà Giang, hai mẹ con tôi sống trong một ngôi nhà bên triền núi. Đó là lúc tôi khoảng 5-6 tuổi, được mọi người khen giống NSND Trà Giang.

Tôi nhớ cảm giác mùa đông thức dậy, thấy khói sương bảng lảng bốc lên từ con suối chảy róc rách bao quanh nhà. Trong kí ức của một đứa trẻ, khung cảnh đó thần tiên biết bao.

Buổi sáng, mẹ dậy sớm lo lợn gà, cám bã rồi đánh thức tôi dậy đi học. Mẹ bê một chậu nước nóng vào nhà cho tôi rửa mặt. Hình ảnh đó thật sự ấm áp.

Những gì chị phấn đấu sau này một phần vì mẹ?

- Mẹ từng hướng tôi làm cô giáo nhưng tôi tự thấy không phù hợp với mình. Tôi quyết định đi văn công không phải mưu cầu sự nổi tiếng mà để mẹ yên tâm, không phải lo lắng cho tôi.

Cảm nhận được khả năng biểu diễn của tôi, các cô chú nói với mẹ, cô này chắc chắn sẽ trở thành một diễn viên.

Tôi cố gắng phấn đấu cho mẹ vui, không vất vả. Tôi là người ít tuổi nhất trong lớp kịch nói được vào sỹ quan chuyên nghiệp.

- Đã bao giờ chị khóc trong hạnh phúc?

Đó là lúc tôi thành công, đạt được dấu mốc trong cuộc sống. Ra trường, tốt nghiệp khóa kịch nói, tôi vui vì đã làm được một điều gì đó để mẹ vui.

Ngày đó, tiền phụ cấp của tôi chỉ đủ một chiều vé xe ô tô. Mỗi lần về quê, mẹ lại dúi cho tôi chút tiền tích cóp được từ hái chè để mua một chiều vé đi.

Có kỉ niệm vui hồi đó là mỗi lần về quê tôi thường mặc áo xanh bộ đội để vẫy xe cho dễ. Mỗi lần như vậy lại bị các anh quân cảnh giả vờ "bắt" vào đồn để nói chuyện vì các anh ấy bảo nhìn xinh xinh. Đôi lúc cũng được gửi lên ghế đầu tiên.

"Tôi đã chuẩn bị tâm lý trở thành mẹ chồng xì-tin"

Ở chị luôn toát ra năng lượng tích cực khiến người khác bị thu hút. Đó là thứ "hữu xạ tự nhiên hương" hay chị tôi rèn qua năm tháng?

- Điều đó tôi có được nhờ sự trải nghiệm. Dù cuộc sống có thể nào, ngày mai vẫn phải bước tiếp, công việc, đam mê tiếp tục theo đuổi. Có buồn phiền cỡ nào tôi vẫn ngủ được.

Sự hòa thuận trong gia đình là nguồn sống của tôi. Bạn bè với tôi cũng rất quan trọng. Đôi khi chỉ một chén trà ngoài đường với bè bạn cũng là năng lượng tích cực giúp tôi vui với cuộc sống.

Một người như chị, hẳn chưa bao giờ to tiếng với ai?

- Có chứ, vì tôi đã được tập luyện đài từ rồi, đôi khi mắng con là cũng ra trò (Cười).

Nhưng về cơ bản tôi sẽ không nặng nề với bất cứ ai.

Thực tế trái ngược, có những người không thích sự nhẹ nhàng của mình, có những người phát rồ lên vì sự bình lặng,…

Còn tôi thích sự buông bỏ. Lúc cáu giận ai đó muốn bung ra, tôi lại nghĩ ngày mai cảm xúc đó sẽ qua đi. Nhưng tôi nghĩ có thể phái mạnh đôi khi lại thích phụ nữ cá tính chăng?

Tôi cho rằng, mỗi người sẽ có quan điểm và cách nhìn nhận riêng. Người thực sự yêu và hiểu sẽ yêu người phụ nữ khi họ là chính mình. Như bà Bạch Cúc vẫn có ông Quân luôn chờ đợi. Chị có nghĩ vậy không?

- Đúng vậy, thế giới luôn có một người yêu mình. Khi yêu, điều quan trọng nhất có lẽ là người đó phù hợp và hiểu mình.

Tôi nghĩ rằng, phụ nữ có thể cá tính hay dịu dàng nhưng không nên đơn điệu, phải biết thích nghi và không làm cho người khác khó chịu.

Mỗi người trong chúng ta đều có 24h một ngày, nhưng có những người luôn thảnh thơi có người lại tất bật. Chị nghĩ mình có phải người biết cách tận hưởng cuộc sống hay không?

- Tôi nghĩ là có. Bên cạnh khoảng thời gian cho gia đình, công việc, thỉnh thoảng tôi vẫn tranh thủ đi chơi với bạn bè. Tôi thích chụp ảnh, ghi lại những điều đẹp đẽ trong cuộc sống.

Con tôi lớn rồi, cô người làm thì vừa đi lấy chồng. Cô ấy ở với gia đình tôi 16 năm. Tôi tự làm việc nhà và tôi nghĩ, làm việc cật lực cũng ngang với đi tập, vừa khỏe, vừa tiết kiệm được tiền (Cười).

Tôi nghĩ một người giúp việc ở được 16 năm thì người chủ cũng phải rất đặc biệt?

- Tôi thấy mình may mắn khi được mọi người quý mến, đó là điều đáng trân trọng. Tôi là người thích sự dung hòa. Người Nhật luôn nở nụ cười, luôn biết cảm ơn, xin lỗi… Tôi cũng học được ở họ ít nhiều.

Đến nhà hát cũng vậy, tôi nghĩ rằng, trong một cơ quan nghệ thuật, từ người phục vụ rạp đến bảo vệ cũng là giúp đỡ mình, như người nhà nên tôi luôn chào hỏi thân mật.

Chị đã chuẩn bị tâm lý trở thành mẹ chồng chưa?

- Thế hệ con dâu của tôi tương lai có lẽ sẽ rất trẻ, mọi chuyện nên để con tự quyết, không can thiệp nhiều. Có những thứ càng gần càng xa, chi bằng mình sẽ theo xu hướng hiện đại, tôn trọng để các con tự sắp xếp cuộc sống gia đình.

Cảm ơn chị về cuộc trò chuyện!

 Nội dung, thiết kế: Phương Nhung
Ảnh: Toàn Vũ

Bài 4: Mỹ nhân màn ảnh Thanh Loan và cuộc hôn nhân "ăn theo kẻng, ngủ theo giờ"