Phía sau những phát ngôn công kích gây rạn nứt quan hệ Ukraine - Mỹ

Khi mối quan hệ vốn căng thẳng giữa ông Trump và ông Zelensky rạn nứt vào ngày 19/2, một câu hỏi được đặt ra giữa các đồng minh của cả hai bên: Liệu việc công kích qua lại này có phá vỡ hy vọng về một nền hòa bình do Mỹ làm trung gian hay ngược lại, có thể thúc đẩy nó?

Trong một bài viết trên nền tảng mạng xã hội của mình, ông Trump gọi ông Zelensky là "nhà độc tài", cáo buộc ông gây áp lực buộc Mỹ phải chi hàng trăm tỷ USD "để lao vào một cuộc chiến không thể thắng".

Cuộc đối đầu tiếp tục kéo dài suốt cả ngày, và ông Trump còn nhấn mạnh nó trong một bài phát biểu vào tối cùng ngày tại Miami, nơi ông tuyên bố: "Ông Zelensky nên hành động nhanh hơn. Nếu không, ông ấy sẽ chẳng còn đất nước nào nữa".

Các trợ lý của ông Trump gần đây đã theo dõi sát sao các tuyên bố công khai của ông Zelensky với sự không đồng tình ngày càng gia tăng, đặc biệt là những chỉ trích của ông về việc Mỹ loại Ukraine khỏi các cuộc đàm phán với Nga ở Ả rập Xê út trong tuần này.

Những bất đồng quan điểm thực chất đã tích tụ trước đó, theo các nguồn tin. Nhưng nó bùng nổ sau khi ông Zelensky nói với các phóng viên tại văn phòng của ông ở Kiev rằng ông Trump đang sống trong một "mạng lưới thông tin sai lệch".

"Mọi người đang thất vọng. Có một cảm giác mạnh mẽ và chính đáng rằng cuộc chiến tàn khốc này phải chấm dứt, và điều đó đang bị cản trở bởi các tuyên bố công khai của ông Zelensky", một quan chức Nhà Trắng cho biết.

Tuy nhiên, theo quan điểm của ông Zelensky, việc kết thúc cuộc chiến theo cách mà ông Trump đang hình dung tương đồng với những gì Nga yêu cầu. Một số thành viên trong chính quyền ông Trump đã tuyên bố rằng Ukraine sẽ không được gia nhập NATO và quân đội Mỹ sẽ không giúp đảm bảo an ninh cho Kiev khi chiến sự kết thúc.

Vì những lý do đó, ông Zelensky cho rằng mình không thể giữ im lặng.

Theo giới quan sát, trong nhiều tháng, ông Zelensky đã cố gắng tránh một sự rạn nứt hoàn toàn với người đồng cấp khó đoán ở Washington. Ông từng sắp xếp một cuộc gặp trước thềm cuộc bầu cử năm ngoái nhằm xoa dịu sự hoài nghi của ứng viên đảng Cộng hòa khi đó về sự tham gia của Mỹ trong cuộc chiến.

Hai nhà lãnh đạo xuất hiện vào đầu cuộc thảo luận tại Tháp Trump ở Manhattan để thể hiện thiện chí hợp tác. Ông Trump tuyên bố ông có "mối quan hệ rất tốt" với Tổng thống Ukraine - nhưng cũng nhấn mạnh rằng ông cũng có "mối quan hệ rất tốt" với đối thủ của ông Zelensky ở Moscow, Tổng thống Vladimir Putin.

"Tôi hy vọng chúng ta có thêm nhiều mối quan hệ tốt đẹp", ông Zelensky phát biểu thêm vào.

"Nhưng ông biết đấy, cần phải có 2 người để nhảy tango", ông Trump đáp lại.

Lúc đó, cuộc trao đổi này không gây chú ý nhiều. Nhưng 5 tháng sau, nó dường như báo hiệu sự rạn nứt giữa Mỹ và Ukraine đang xuất hiện khi ông Trump có thể sắp gặp ông Putin tại Ả rập Xê út.

Cho tới nay, ông Trump luôn là người có phong cách khó đoán, cứng rắn với những phát ngôn quyết liệt. Nhiều đồng minh của ông Trump nói rằng ông Zelensky lẽ ra phải thấy trước được viễn cảnh Tổng thống Mỹ sẽ không thoải mái khi bị công kích.

"Việc ông Zelensky nghĩ rằng có thể thay đổi suy nghĩ của Tổng thống bằng cách chỉ trích ông ấy trên truyền thông là một sai lầm khủng khiếp", Phó Tổng thống Mỹ JD Vance nói với Daily Mail.

Các quan chức Nhà Trắng khẳng định mục tiêu duy nhất của ông Trump là chấm dứt cuộc chiến kéo dài 3 năm ở Ukraine, điều mà ông cho rằng đã bị chính quyền tiền nhiệm xử lý không hiệu quả.

Ông Trump dường như không quan tâm nhiều đến các điều khoản cụ thể của thỏa thuận.

"Tôi không quan tâm đến bất cứ điều gì ngoài việc tôi muốn chấm dứt cảnh hàng triệu người bị thiệt mạng", ông nói tuần trước.

Tuy nhiên, cách ông đạt được mục tiêu đó trong khi công kích ông Zelensky vẫn chưa rõ ràng. Các đồng minh đảng Cộng hòa của ông Trump tại Washington cho rằng tổng thống có thể đang thực hiện một kế hoạch lớn.

"Tôi ủng hộ một kết cục hòa bình cho Ukraine", Lãnh đạo phe đa số Thượng viện John Thune nói, đồng thời nhấn mạnh rằng ông Trump và đội ngũ của ông đang làm việc để đạt được điều đó.

Thượng nghị sĩ Kevin Cramer cho rằng ông Trump "luôn có chiến lược", ám chỉ rằng ông có thể đang chuẩn bị cho một cuộc đàm phán với ông Putin thông qua những tuyên bố về ông Zelensky.

Tuy nhiên, ông Trump vẫn cần sự hợp tác từ ông Zelensky để đạt được bất kỳ thỏa thuận nào. Ông cũng sẽ cần các đồng minh châu Âu cung cấp lực lượng gìn giữ hòa bình đến Ukraine, điều mà một số quốc gia đã đề xuất.

Một số cố vấn của ông Trump tin rằng có chiến lược phía sau những tuyên bố quyết liệt của ông. Một người thân cận với ông Trump cho biết một trong những mục tiêu là buộc châu Âu đóng góp nhiều hơn cho tình hình ở Ukraine.

Thực tế, các cuộc họp khẩn cấp giữa các lãnh đạo châu Âu ở Paris do Tổng thống Pháp Emmanuel Macron chủ trì cho thấy những phát biểu của ông Trump đang được lắng nghe.