Những điều ít biết về địa đạo bí ẩn của lực lượng Hamas ở Dải Gaza

Mục đích

Hamas - lực lượng trên thực tế quản lý Dải Gaza - đã xây dựng một mạng lưới địa đạo quân sự phức tạp kể từ khi nắm quyền kiểm soát vào năm 2007. Hệ thống địa đạo phân nhánh bên dưới nhiều thị trấn và thành phố của Gaza, chẳng hạn như Khan Yunis, Jabalia và trại tị nạn Shati. Các đường hầm chạy dài hàng chục km với một số chức năng giấu quân, vũ khí, liên lạc,… cung cấp an ninh cho hệ thống các trung tâm chỉ huy dưới lòng đất và khả năng cơ động cho các chiến binh Hamas, khiến việc phát hiện từ trên không trở nên khó khăn.

Trong một cuộc phỏng vấn với Vanity Fair, lãnh đạo Hamas - Khalid Meshal - cho biết, hệ thống địa đạo là một cấu trúc phòng thủ, được thiết kế để đối đầu với kho vũ khí quân sự hùng mạnh của Israel và để xâm nhập vào Israel, tham gia vào các cuộc phản công sau chiến tuyến của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) trong trường hợp Israel tiến hành chiến dịch chống lại Gaza. Hamas mô tả các đường hầm như một sự thực thi quyền tự vệ của Gaza.

Cuộc chiến trong đường hầm là một trong những chiến thuật quân sự quan trọng nhất và nguy hiểm nhất khi đối mặt với quân đội Israel vì nó mang tính chiến lược và chất lượng, vì những ảnh hưởng về con người và tinh thần, cũng như vì mối đe dọa nghiêm trọng, bất ngờ và thách thức chưa từng có đối với bộ máy quân sự Israel, vốn được trang bị vũ khí mạnh và tuân theo các học thuyết an ninh liên quan đến các biện pháp bảo vệ và đánh phủ đầu.

Cấu trúc

Quân đội Israel đã đưa ra ước tính Hamas đã chi khoảng 30-90 triệu USD, và đổ 600.000 tấn bê tông, để xây dựng ba chục đường hầm. Hamas đã sử dụng búa khoan điện hoặc khí nén để đào đường hầm. Các đường hầm được đào sâu 18-25m (thậm chí 30m) dưới lòng đất với tốc độ 4-5m/ngày. Trước chiến tranh, Hamas đã thuê gần 900 thợ đào đường hầm, làm việc suốt ngày đêm, 2 hoặc 3 ca, theo một sĩ quan cấp cao của Israel. Một số đường hầm được ước tính tốn 3 triệu USD cho việc xây dựng. Công nhân đào hầm nhận mức lương 150-300 USD/tháng. Theo nguồn tin trên tờ Sunday Telegraph, Iran bị cáo buộc hỗ trợ tài chính để Hamas xây các hầm ngầm bí mật.

Theo Eado Hecht - một nhà phân tích quốc phòng Israel chuyên về chiến tranh trong lòng đất - "có các loại đường hầm khác nhau tồn tại bên dưới Gaza - đường hầm buôn lậu giữa Gaza và Ai Cập (từ thuốc lá, súng ống đến nhiên liệu, vật nuôi, và thậm chí cả ô tô); đường hầm phòng thủ bên trong Gaza, được sử dụng cho các trung tâm chỉ huy và kho chứa vũ khí; và đường hầm liên quan phòng thủ-tấn công được sử dụng cho các cuộc tấn công xuyên biên giới vào Israel", bao gồm cả việc bắt giữ các binh sĩ Israel.

Những hình ảnh bên trong đường hầm cho thấy một không gian chật hẹp không đủ cao để một tay súng có thể đứng thẳng, nhưng có những đường hầm rộng, thoáng, được chiếu sáng và thông gió tốt…; một chiến binh mang theo vũ khí và thiết bị có thể chạy qua nó một cách dễ dàng. Đường hầm gần Kibbutz Ein Hashlosha đã mất hai năm để xây dựng và cần 800 tấn bê tông được tạo hình thành 25.000 tấm bê tông. Nó được trang bị điện và chứa đủ bánh quy, sữa chua và các vật dụng khác để duy trì sự sống cho những người cư ngụ trong vài tháng.

Phần lớn hệ thống được xây dựng sau những bài học mà Hamas rút ra từ Chiến dịch Cast Lead năm 2009, khi Hamas đã thiệt hại nặng nề trước sự vượt trội trên không cũng như khả năng tình báo trên mặt đất của Israel. Kể từ đó, phần lớn các hoạt động của Hamas đã chuyển xuống hệ thống đường hầm, đặc biệt là khi xảy ra các tình huống khẩn cấp. Ban đầu, các đường hầm được sử dụng để buôn lậu hàng hóa vào Dải Gaza nhưng về sau phục vụ các mục đích khác.

Xây dựng

Kỹ thuật xây dựng đường hầm được sử dụng trong cuộc xung đột Israel-Gaza năm 2014 có nguồn gốc từ các đường hầm vào Ai Cập, được xây dựng để vượt qua sự phong tỏa kinh tế của Ai Cập và Israel trên vùng ven biển, có hiệu lực từ năm 2007. Các đường hầm vào Israel được xây dựng bằng cách sử dụng kinh nghiệm của gia đình Rafah, chuyên đào đường hầm vào Ai Cập để buôn bán và buôn lậu, và đã được cựu Thủ tướng Hamas Ismail Haniya mô tả là đại diện cho "một chiến lược mới trong việc đối đầu với chiếm đóng và xung đột với kẻ thù từ dưới lòng đất và từ trên mặt đất".

Địa đạo thường được đào xuyên qua đất cát, đòi hỏi mái của chúng phải được nâng đỡ bởi một loại đất sét bền hơn. Các đường hầm cũng được gia cố bằng các tấm bê tông được sản xuất tại các xưởng liền kề với mỗi đường hầm. Việc xây dựng và sử dụng các đường hầm cũng khá nguy hiểm. 22 thành viên vũ trang của Hamas đã chết trong các vụ tai nạn đường hầm vào năm 2017.

Hamas được cho là đã nhận được sự huấn luyện ban đầu từ lực lượng dân quân Hezbollah của Lebanon trong việc xây dựng công sự, mặc dù sau đó lực lượng này đã phổ biến kiến thức này cho Mặt trận Al Nusra ở Syria. Mạng lưới đường hầm của riêng Hezbollah được coi là một trong những hệ thống tiên tiến và rộng lớn nhất trên thế giới và được mô phỏng theo hệ thống đó ở biên giới của Triều Tiên. Các chỉ huy quân sự Israel tin rằng Triều Tiên, quốc gia có một trong những mạng lưới đường hầm phức tạp nhất thế giới chạy bên dưới khu phi quân sự với Hàn Quốc, đã cố vấn cho Hamas về việc xây dựng các đường hầm ở Gaza.

Hoạt động

Israel ước tính Hamas có khoảng 32 đường hầm lớn nhỏ. Nhiều đường hầm được xây dựng cách đây hơn 30 năm với mục đích ban đầu nhằm vượt qua các chốt kiểm soát của quân đội Israel và Ai Cập để đưa hàng hóa vào Dải Gaza. Đường hầm được sử dụng để đặt chất nổ bên dưới các vị trí của IDF, nhắm mục tiêu vào các binh sĩ Israel đóng quân ở Gaza. Tháng 6/2006, các chiến binh Hamas sử dụng đường hầm tấn công một chốt quân sự của Israel, giết chết 2 và bắt sống 1 binh sĩ Israel.

Toàn bộ chiến dịch diễn ra chỉ trong 6 phút, nhưng hệ quả mà nó để lại thì còn dai dẳng mãi về sau. Sau khi bị giam giữ 5 năm, lính Israel đã được đưa ra đổi lấy 1.000 tù nhân Palestine. Có thể nói trong cuộc xung đột Israel-Hamas ở Gaza, hệ thống đường hầm là vũ khí hữu hiệu nhất khiến Israel phải "khiếp sợ" bên cạnh việc Hamas bắn hàng nghìn của rocket sang lãnh thổ Israel. Các đường hầm xuyên biên giới đã được sử dụng để đánh chiếm Gilad Shalit vào năm 2006 và nhiều lần trong cuộc xung đột năm 2014.

Theo New York Times, một đường hầm chứa "một bộ dụng cụ bắt cóc gồm thuốc an thần và còng tay bằng nhựa" để phục vụ mục đích bắt cóc. Điều không thể loại trừ là khả năng Hamas có thể sử dụng mạng lưới đường hầm để điều động hàng trăm người qua mỗi đường hầm, từ đó tạo ra một lực lượng xung kích hàng nghìn người. Các biệt đội của Hamas gồm 10-15 người được huấn luyện di chuyển nhanh chóng qua các đường hầm để thiết lập các mũi tiến công, với nhiều biệt đội hơn theo sau.

Đối phó của Israel

Israel gọi hệ thống đường hầm này là "Metro của Gaza", gọi các địa đạo xuyên biên giới là "địa đạo tấn công" hoặc "địa đạo khủng bố". Theo giới chức Israel, Hamas đã xây dựng hơn 1.300 đường hầm kể từ năm 2007 với chi phí khoảng 1,25 tỷ USD chuyển đổi từ nguồn quỹ được phân bổ cho cơ sở hạ tầng công cộng ở Gaza; các địa đạo cho phép phóng rocket bằng điều khiển từ xa, và nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc bắt con tin và các vụ tấn công gây thương vong hàng loạt.

Israel luôn gặp khó khăn trong việc phát hiện và đánh sập đường hầm của Hamas, bất chấp việc nước này sở hữu mạng lưới tình báo hàng đầu thế giới. Chính quyền Tel Aviv cảm thấy mối nguy hiểm từ đường hầm khi mà những đợt không kích kéo dài hàng tuần đều không tỏ ra hiệu quả. Đó là lý do mà quân đội Israel cần trực tiếp đổ bộ vào Dải Gaza để phá hủy hệ thống các đường hầm bí mật này năm 2014. IDF đã vô hiệu hóa 32 đường hầm khủng bố, trong đó có 14 đường hầm vươn sang lãnh thổ Israel.

Kể từ đó, Hamas đã xây các đường hầm mới, gia cố bằng bê tông để chống đỡ tốt hơn các đòn không kích từ Israel. Có thông tin, Hamas được cho là đã hành quyết hàng chục công nhân đường hầm vì sợ họ có thể tiết lộ vị trí đường hầm cho Israel. Theo các phương tiện truyền thông, trong khi các công sự của Hezbollah được chứng minh là cực kỳ khó vô hiệu hóa, với nhiều công trình quá sâu và khó có vũ khí thông thường nào trong kho vũ khí của Israel có thể xuyên thủng, những đường hầm ở dải Gaza đã tỏ ra không khó để bị IDF vô hiệu hóa từ trên không.

Mùa hè năm 2017, Israel bắt đầu xây dựng bức tường biên giới kéo dài vài mét dưới lòng đất để chống lại các cuộc tấn công đường hầm. Công trình này đặt hoàn toàn trên đất của Israel, được trang bị các cảm biến để phát hiện việc xây dựng đường hầm trong tương lai. Bê tông cho cấu trúc được sản xuất bằng năm nhà máy bê tông dành riêng cho dự án và khoảng 10m được hoàn thành hàng ngày. Phát biểu bên lề cuộc họp Ủy ban Mỹ-Israel tại Washington năm 2018, một quan chức phụ trách tác chiến trong lòng đất của Israel nói, nước này có các công nghệ mới tinh vi để phát hiện đường hầm nhưng từ chối cho biết chi tiết.