Nga chuẩn bị cho hoạt động quân sự lớn tại Ukraine vào mùa hè?

Để trả đũa, Ukraine cũng tiến hành nhiều vụ tập kích vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Nga, đặc biệt là nhiều nhà máy lọc dầu, gây hư hại nghiêm trọng đến mức Bộ trưởng Bộ Năng lượng Nga Nikolai Shulginov phải đốc thúc tiến độ khắc phục.

Ông nói: "Việc sửa chữa tại các nhà máy đang được tiến hành. Chúng tôi dự định khôi phục một số nhà máy lọc dầu vào tháng 4 hoặc tháng 5, có thể cho đến đầu tháng 6. Tất cả cơ sở bị hư hỏng sẽ được đưa vào hoạt động trở lại".

Ở phía ngược lại, một điểm đáng chú ý của đợt tập kích đường không ồ ạt do Nga tiến hành không phải nhằm vào hệ thống truyền tải năng lượng, mà là nhằm thẳng vào những nhà máy phát điện. Ngoại trừ các nhà máy điện hạt nhân, hầu hết cơ sở sản xuất điện của Ukraine đều bị tập kích.

Vậy điều gì đang xảy ra và tại sao Nga lại lựa chọn "cắt điện" Ukraine vào thời điểm hiện tại?

Những con số biết nói

Trong tuyên bố mới nhất, công ty năng lượng tư nhân DTEK của Ukraine thông báo, chiến dịch tấn công của Nga trong khoảng thời gian từ ngày 22 đến ngày 29/3 đã dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng và mất 80% công suất phát điện.

"80% công suất phát điện không còn hoạt động. Năm trong số sáu nhà máy nhiệt điện của công ty bị hư hỏng nặng. Tình hình rất khó khăn", DTEK thông báo.

Ông Dmytro Sakharuk, Giám đốc điều hành DTEK phàn nàn rằng phần lớn thiệt hại xảy ra đối với các cơ sở mới được sửa chữa gần đây sau những cuộc tấn công trước đó của Nga vào năm 2022 và 2023.

"Một số nhà máy vừa được sửa chữa và hoạt động trở lại 2 tháng trước đã bị tấn công. Chúng tôi đã xây lại phần mái nhà, lắp đặt máy biến áp, sửa chữa turbine và máy phát điện. Bây giờ tất cả đã trở thành đống đổ nát", ông Dmytro Sakharuk nói.

Thiệt hại của hệ thống năng lượng, đặc biệt là điện của Ukraine trong đợt không kích của Nga cũng được ông Volodymir Kudrytsky, lãnh đạo Cơ quan điều hành lưới điện quốc gia Ukraine Ukrenergo thừa nhận hôm 1/4.

"Ý đồ của họ (người Nga) là gây mất điện ở một số thành phố lớn của Ukraine và mục tiêu của chúng tôi là ngăn chặn điều đó", ông Kudrytskyi khẳng định với hãng tin Reuters.

Các cuộc tấn công bằng tên lửa cũng đã gây thiệt hại đáng kể cho nhà máy thủy điện lớn nhất Ukraine ở Zaporizhia, cũng như 2 nhà máy thủy điện ở Kaniv và Dnister. Ở Ukraine, hầu hết điện năng được tạo ra bởi 3 nhà máy điện hạt nhân, nhưng sản xuất nhiệt điện và thủy điện là chìa khóa để cân bằng hệ thống trong thời gian tiêu thụ cao điểm.

"Mối quan tâm lớn nhất hiện nay là tình trạng sản xuất điện, bộ phận cân bằng hệ thống, sản xuất thủy điện và nhiệt điện. Quy mô thiệt hại mà DTEK đề cập rõ ràng là mức độ thiệt hại vô cùng lớn", ông Volodymir Kudrytsky nói. Tuy nhiên, lãnh đạo Ukrenergo cũng  trấn an rằng, hệ thống năng lượng của Ukraine chưa đến mức sụp đổ.

"Chúng tôi chắc chắn còn cách xa trạng thái sụp đổ. Sụp đổ là tình trạng sập không kiểm soát của hầu hết hoặc toàn bộ hệ thống điện. Điều này đã không xảy ra và sẽ không xảy ra", ông Kudrytsky nói.

Bộ Năng lượng Ukraine kêu gọi hạn chế công bố thông tin về hậu quả và mục tiêu của các cuộc tấn công của Nga thời gian qua và tình trạng mất điện diện rộng đã xuất hiện tại nhiều khu vực trên toàn đất nước.

Theo đánh giá của Kiev, quy mô của đợt tấn công vào lĩnh vực năng lượng Ukraine lớn hơn nhiều so với dự kiến.

Dấu hiệu trước cơn bão lớn?

Ngược dòng lịch sử thì toàn bộ hệ thống năng lượng của Ukraine hiện nay chính là kết quả của quá trình điện khí hóa dưới thời Liên Xô. Với mục tiêu phát triển công nghiệp, Liên Xô xác định phải xây dựng hệ thống năng lượng quy mô lớn để làm tiền đề phát triển các ngành công nghiệp và kinh tế - xã hội.

Những nhà máy thủy điện khổng lồ trên sông Dnieper hay các nhà máy nhiệt điện mọc lên khắp lãnh thổ Liên Xô, bao gồm cả Ukraine.

Hệ thống năng lượng của Ukraine được kế thừa từ thời Liên Xô dựa trên các nhà máy thủy điện công suất lớn, vừa đáp ứng yêu cầu cấp điện, vừa đóng vai trò cân bằng tải cho toàn bộ hệ thống. Tuy nhiên, những cơ sở như vậy rất khó bảo vệ khỏi các đòn tập kích quy mô lớn.

Suốt thời gian diễn ra xung đột từ năm 2022, với mục tiêu làm gián đoạn tạm thời khả năng cung cấp điện của Kiev. Nga chủ yếu nhằm vào hệ thống truyền tải điện của Ukraine vốn là thành phần dễ thay thế hoặc sửa chữa.

Tuy nhiên, trong chiến dịch tập kích từ ngày 22/3 trở lại đây, mục tiêu chính của Nga là các nhà máy điện. Đây là những công trình không thể sửa chữa trong thời gian ngắn, thậm chí là không thể vì các công nghệ và phụ tùng hiện không có sẵn.

Khi đánh vào hệ thống cung cấp điện của Ukraine, Nga đã đồng thời làm 2 việc quan trọng:

Thứ nhất, tất cả các hoạt động công nghiệp đều cần sử dụng điện năng, trong đó có công nghiệp quốc phòng. Việc Nga "cắt điện" Ukraine khiến toàn bộ hoạt động sản xuất quy mô công nghiệp của nước này gián đoạn.

Điều này không chỉ ảnh hưởng tới khả năng sản xuất vũ khí của Ukraine, mà cũng đập tan ý định về việc triển khai các nhà máy vũ khí ở mức độ nào đó của phương Tây tại Ukraine để kéo dài chiến sự.

Thứ hai, đòn tập kích của Nga nhằm vào hệ thống điện Ukraine dường như báo hiệu một giai đoạn mới trong chiến dịch quân sự đặc biệt. Khi thiếu điện, tất cả các hoạt động phục vụ tác chiến của quân đội Ukraine sẽ bị ảnh hưởng, khiến công tác hậu cần, luân chuyển lực lượng để phục vụ tiền tuyến trở lên khó khăn hơn.

Điều này có nhiều nét tương đồng với hoạt động quân sự của Mỹ và NATO trước khi tiến hành các chiến dịch trên bộ quy mô lớn ở Iraq, Lybia,... Theo đó, hệ thống năng lượng, thông tin, giao thông và các vị trí đầu não phải bị không kích khiến bộ máy nhà nước và quân sự tê liệt.

Vậy liệu phải chăng đây là tín hiệu để quân đội Nga chuẩn bị cho hoạt động quân sự lớn trong mùa hè năm 2024 như phương Tây dự báo hay những tuyên bố úp mở của Moscow về khả năng thành lập vùng đệm an ninh hay "vùng vệ sinh" trên lãnh thổ Ukraine?

Ngoài ra, một yếu tố khác cũng được tính đến là Nga bất ngờ phá hủy hệ thống năng lượng khiến cả Ukraine và các quốc gia đồng minh không kịp trở tay. Sau những đợt tấn công của Nga, nhiều quốc gia châu Âu đã tính tới khả năng truyền tải điện sang Ukraine. Tuy nhiên, một quốc gia rộng lớn như Ukraine việc cung cấp điện nhỏ giọt từ bên ngoài không khác gì "muối bỏ bể".

Rõ ràng, chiến trường Ukraine giống như một bàn cờ với lợi thế đang thuộc về Nga và Kiev cùng các đồng minh phải chạy theo đối phó.