Cuộc gọi cuối của Tổng thống Biden - Ghani trước chính biến tại Afghanistan

Theo Reuters, Tổng thống Biden và Tổng thống Ghani đã có cuộc trao đổi qua điện thoại kéo dài khoảng 14 phút vào ngày 23/7. Ngày 15/8, ông Ghani rời khỏi dinh tổng thống và Taliban tiến vào thủ đô Kabul.

Kể từ đó, hàng chục nghìn người Afghanistan tuyệt vọng đã tìm cách chạy khỏi đất nước. 13 binh sĩ Mỹ cùng hàng chục dân thường Afghanistan thiệt mạng trong một vụ đánh bom liều chết tại sân bay Kabul trong cuộc di tản hỗn loạn của quân đội Mỹ.

Theo bản ghi về cuộc điện đàm được nguồn tin giấu tin tiết lộ với Reuters, Tổng thống Biden cho biết Mỹ sẽ viện trợ cho Afghanistan nếu Tổng thống Ghani có thể công khai kế hoạch kiểm soát tình hình đất nước.

"Chúng tôi sẽ tiếp tục hỗ trợ không quân chặt chẽ, nếu chúng tôi biết kế hoạch như thế nào", ông Biden nói.

Vài ngày trước cuộc gọi, Mỹ đã tiến hành các cuộc không kích để hỗ trợ lực lượng an ninh Afghanistan, một động thái mà Taliban cho là vi phạm thỏa thuận hòa bình Doha.

Tổng thống Mỹ cũng khuyên ông Ghani nên kêu gọi sự trợ giúp để xây dựng một chiến lược quân sự trong tương lai, sau đó giao trọng trách này cho một "chiến binh", ám chỉ Bộ trưởng Quốc phòng, Tướng Bismillah Khan Mohammadi.

Ông Biden ca ngợi các lực lượng vũ trang Afghanistan, vốn được chính phủ Mỹ đào tạo và tài trợ.

"Rõ ràng là ông đang có lực lượng quân đội tốt nhất. Ông có 300.000 binh sĩ được trang bị tốt, so với 70.000-80.000 (tay súng Taliban) và binh sĩ của ông có khả năng chiến đấu tốt", Tổng thống Mỹ nói với người đồng cấp Afghanistan.

Vài ngày sau, quân đội Afghanistan bắt đầu đầu hàng Taliban tại thủ phủ các tỉnh trên khắp đất nước mà đôi khi chưa cần xảy ra giao tranh.

Trong phần lớn cuộc gọi, Tổng thống Biden tập trung vào vấn đề "nhận thức" của chính phủ Afghanistan.

"Tôi nghĩ tôi cũng không cần phải nói với ông điều này nữa, nhưng trên khắp thế giới và khắp Afghanistan, mọi người đều đang nhận thức được rằng cuộc chiến chống Taliban diễn ra không suôn sẻ. Dù đúng hay sai, vẫn cần phải thay đổi tình hình này", ông Biden nói.

Tổng thống Ghani nói với Tổng thống Biden rằng có thể có hòa bình nếu "tái cân bằng giải pháp quân sự". Nhưng "chúng tôi cần phải hành động nhanh", ông Ghani cho biết.

"Chúng tôi đang phải đối mặt với một cuộc xâm lược tổng lực, bao gồm lực lượng Taliban được Pakistan lên kế hoạch và hỗ trợ hậu cần đầy đủ, và ít nhất 10.000-15.000 phần tử khủng bố quốc tế, chủ yếu là người Pakistan", ông Ghani nói.

Cả các quan chức chính phủ Afghanistan và các chuyên gia Mỹ liên tục chỉ ra rằng sự ủng hộ của Pakistan đối với Taliban là chìa khóa cho sự hồi sinh của Taliban. Tuy nhiên, Đại sứ quán Pakistan tại Washington phủ nhận cáo buộc này.

Vào thời điểm diễn ra cuộc gọi, Mỹ đã lên sẵn kế hoạch rút quân khỏi Afghanistan. Quân đội Mỹ đã đóng cửa căn cứ không quân chính tại Bagram, Afghanistan vào đầu tháng 7.

Khi 2 tổng thống điện đàm, lực lượng Taliban đã kiểm soát khoảng một nửa số trung tâm quận huyện của Afghanistan. Điều này cho thấy tình hình an ninh xấu đi nhanh chóng.

Afghanistan đã cam kết sẽ có sự thay đổi trong chiến lược quân sự, tập trung vào bảo vệ các "trung tâm dân cư", tức là các thành phố lớn, thay vì bảo vệ các vùng nông thôn. Ông Biden cũng ủng hộ chiến lược này, cho rằng làm như vậy không chỉ giúp ích trên thực địa mà còn giúp thay đổi nhận thức của cộng đồng quốc tế, từ đó lôi kéo sự ủng hộ của quốc tế đối với chính phủ Afghanistan.

"Tôi không phải là quân nhân, vì thế tôi không thể nói với ông một kế hoạch chính xác sẽ phải như thế nào, nhưng ông sẽ nhận được nhiều trợ giúp hơn và có thể làm thay đổi nhận thức", ông Biden nói.

Cả Tổng thống Biden và Tổng thống Ghani đều không lường trước được cuộc tiến công thần tốc của Taliban. Chỉ hơn 2 tuần sau cuộc gọi của 2 nhà lãnh đạo, Taliban đã chiếm được một số thủ phủ tỉnh và phía Mỹ nói rằng, việc bảo vệ đất nước lúc này tùy thuộc vào các lực lượng an ninh Afghanistan.

"Đó là các lực lượng an ninh của họ, các thủ phủ tỉnh của họ, người dân của họ và họ có trách nhiệm phải bảo vệ", người phát ngôn Lầu Năm Góc John Kirby nói hôm 9/8.

Ngày 11/8, các báo cáo tình báo của Mỹ cho rằng Taliban có thể cô lập thủ đô của Afghanistan trong 30 ngày, và tiếp quản Kabul trong 90 ngày. Nhưng trên thực tế, sự sụp đổ của chính phủ Afghanistan diễn ra chưa đến 1 tuần. Tổng thống Ghani rời khỏi đất nước trong cuộc tháo chạy chớp nhoáng.