Bạo hành dã man cháu nội 12 tuổi, trách nhiệm pháp lý của bà nội ra sao?

Nguyễn Thị Bích Hằng (56 tuổi), Lương Quốc Trung (54 tuổi) và Nguyễn Ngọc Thành (60 tuổi) đang bị Công an tỉnh Thái Nguyên tạm giam về tội Cố ý gây thương tích. 

Đây là các đối tượng đã tra khảo, túm túc, tát và dùng nhiều vật tày đánh vào các vị trí trên cơ thể của cháu T.P.A. (cháu nội Hằng, 12 tuổi, ở phường Linh Sơn, tỉnh Thái Nguyên) do nghi ngờ A. trộm tiền. Sự việc kéo dài trong 4 giờ và chỉ kết thúc khi A. bỏ trốn qua lối thoát sau nhà. Kết quả giám định bước đầu cho thấy bé gái bị tổn thương cơ thể ở mức 5%. 

Vụ việc gây ra sự phẫn nộ lớn trong dư luận. Nhiều người cho rằng cần áp dụng các chế tài nặng nhất, cách ly các đối tượng khỏi xã hội bởi những hành vi độc ác, vô nhân tính với một bé gái chỉ mới 12 tuổi. 

"Đây không còn là con người mà là thú dữ rồi. Thú dữ thì phải cách ly khỏi xã hội", độc giả Bui Minh Son bức xúc. 

"Phải xử thật nghiêm, thậm chí xem xét tội Giết người bởi nếu không chạy trốn, cháu bé có thể đã bị đánh tới chết. Con trẻ mà 3 người thay nhau đánh, bậc làm bà không can ngăn lại còn tự tay đánh chính đứa cháu mình, như vậy không đáng được tha thứ", bạn đọc có nickname Chim Vành Khuyên để lại bình luận. 

"Tàn bạo, mất nhân tính. Không chỉ xem xét tội danh mà còn phải xem xét thêm tình tiết tăng nặng bởi bé gái chỉ mới 12 tuổi nhưng các đối tượng đã bạo hành bé dã man, dùng mọi thủ đoạn và quyết tâm bạo hành, gây thương tích cho bé tới cùng. Những loại này cần sớm cách ly khỏi xã hội", độc giả Hoàng Linh nhấn mạnh. 

Vậy dưới góc độ pháp lý, các đối tượng có thể bị xem xét tội danh và các tình tiết định khung, tăng nặng trách nhiệm hình sự ra sao? 

Trách nhiệm pháp lý của các đối tượng

Thông qua các thông tin hiện có, luật sư Trần Minh Hùng (Trưởng Văn phòng luật sư Gia Đình, Đoàn Luật sư TPHCM) nhìn nhận hành vi trên thể hiện sự dã man, tàn bạo, đặc biệt khi nạn nhân là bé gái chỉ mới 12 tuổi và thậm chí là cháu ruột của một trong 3 đối tượng. Không chỉ xâm phạm sức khỏe người khác, những hành vi trên còn gây ra sự bức xúc, làm ảnh hưởng tới an ninh trật tự xã hội và cần bị xử lý nghiêm. 

Dưới góc độ pháp lý, ông Hùng đánh giá với việc kết quả giám định ban đầu cho thấy nạn nhân bị tổn thương cơ thể ở mức 5% cùng việc các đối tượng sử dụng nhiều loại hung khí để tấn công, việc cơ quan điều tra bước đầu khởi tố bị can về tội Cố ý gây thương tích theo Điều 134 Bộ luật Hình sự 2015 là hết sức kịp thời, phù hợp các quy định pháp luật. 

"Giữa hàng loạt tội danh, cơ quan điều tra bước đầu sẽ khởi tố những tội danh có dấu hiệu rõ ràng nhất. Sau đó, nếu đủ căn cứ, họ có thể chuyển đổi sang những tội nặng hơn.

Trường hợp này, sau khi khởi tố bị can về tội Cố ý gây thương tích, cơ quan điều tra sẽ tiếp tục làm rõ nhiều vấn đề như xác định ý chí chủ quan, mục đích, động cơ thực sự của hành vi hành hạ bé gái là gì; tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi ra sao, có tác động vào những vùng trọng yếu trên cơ thể bé gái với tần suất liên tục và cường độ quyết liệt hay không. Ngoài ra, công an cũng sẽ tiến hành giám định bổ sung với các thương tật khác (nếu có) của nạn nhân để xác định chính xác mức độ tổn hại sức khỏe của bé A. ở mức nào. 

Với dữ liệu hiện có, trách nhiệm hình sự sẽ được xem xét theo khoản 1, Điều 134 Bộ luật Hình sự 2015 với khung hình phạt là phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm. Ngoài ra, do đây là tội danh thuộc nhóm tội khởi tố theo yêu cầu của bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của bị hại, việc xử lý hình sự chỉ được tiến hành khi có đơn yêu cầu của người đại diện hợp pháp của bé A.

Tuy nhiên, nếu kết quả xác minh cho thấy hành vi có mức độ nguy hiểm, có thể lập tức tước đoạt tính mạng nạn nhân hoặc bé gái có mức độ tổn hại sức khỏe ở mức hơn 11%, cơ quan điều tra có thể xem xét chuyển tội danh hoặc chuyển khung hình phạt. Khi đó, việc xử lý hình sự không còn phụ thuộc ý chí chủ quan từ phía bị hại", luật sư phân tích. 

Cũng theo dõi vụ việc, luật sư Trương Văn Tuấn (Trưởng Văn phòng luật sư Trạng Sài Gòn, Đoàn Luật sư TPHCM) đánh giá ngoài các hành vi nêu trên, cơ quan điều tra sẽ đồng thời làm rõ mối quan hệ giữa Hằng và bé A., từ đó xác định bé A. có phải người lệ thuộc vào Hằng hay không. 

"Theo hướng dẫn mang tính tham khảo tại Nghị quyết số 06/2019/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao, người lệ thuộc là người bị lệ thuộc vào người phạm tội về vật chất (VD: Được người phạm tội nuôi dưỡng, chu cấp chi phí sinh hoạt hàng ngày...) hoặc lệ thuộc về tinh thần, công việc, giáo dục, tín ngưỡng (VD: Người lao động làm thuê cho người phạm tội; Học sinh trong lớp do người phạm tội là giáo viên chủ nhiệm hoặc giáo viên bộ môn...).

Nếu có căn cứ cho thấy Hằng hiện là người trực tiếp nuôi dưỡng, chu cấp sinh hoạt, bé A. có thể coi là người lệ thuộc của Hằng. Khi đó, có thể xem xét thêm dấu hiệu của hành vi Hành hạ người khác theo Điều 140 Bộ luật Hình sự 2015", ông Tuấn bình luận. 

Có thể áp dụng tình tiết tăng nặng hay không?

Ngoài việc định khung và định tội, một vấn đề pháp lý khác cần được giải quyết là việc xem xét áp dụng các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với nghi phạm. 

Trường hợp này, luật sư Tuấn nhìn nhận với việc người phạm tội là người dưới 16 tuổi, Hằng, Trung và Thành có thể bị áp dụng tình tiết "Phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ có thai, người đủ 70 tuổi trở lên" theo điểm i, khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015. 

Tuy nhiên, do đây đồng thời là tình tiết định khung theo khoản 1, Điều 134 Bộ luật Hình sự 2015 nên theo hướng dẫn tại Nghị quyết số 04/2025/NQ-HĐTP ("Nghị quyết 04") của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao, trường hợp tình tiết định khung đồng thời là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong cùng một khoản định khung của điều luật thì chỉ áp dụng 1 tình tiết định khung và các tình tiết còn lại không coi là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự. Do đó, chưa có căn cứ để áp dụng tình tiết tăng nặng này đối với các nghi phạm. 

Về việc các đối tượng liên tục hành hạ, đánh đập và thay đổi các hình thức bạo hành bé gái, theo hướng dẫn tại Nghị quyết 04, cố tình thực hiện tội phạm đến cùng là trường hợp người phạm tội quyết tâm thực hiện bằng được ý định và hành vi phạm tội, mặc dù có sự can ngăn của người khác hoặc có những trở ngại khác trong quá trình thực hiện tội phạm.

Cũng có thể áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự này nếu mục đích phạm tội không đạt nhưng chứng minh được người phạm tội tìm mọi cách để thực hiện được tội phạm hoặc đạt được mục đích phạm tội của mình. Trường hợp người phạm tội có sự lưỡng lự, không dứt khoát thực hiện tội phạm thì không áp dụng tình tiết này.

"Có thể hiểu phạm tội đến cùng là trường hợp người phạm tội quyết tâm thực hiện bằng được ý định phạm tội và hành vi phạm tội, mặc dù có sự can ngăn của người khác hoặc có những trở ngại khác trong quá trình thực hiện tội phạm. Đối chiếu với trường hợp này, hiện chưa có cơ sở để áp dụng tình tiết tăng nặng đối với nhóm nghi phạm", luật sư phân tích. 

Về nhân thân, thông tin từ công an cho thấy Hằng có 1 tiền án, Trung có 4 tiền án còn số tiền án của Thành là 2. Theo hướng dẫn tại Điều 53 Bộ luật Hình sự 2015, "tái phạm" là trường hợp đã bị kết án, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội do cố ý hoặc về tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng do vô ý.

Còn "tái phạm nguy hiểm" là trường hợp đã bị kết án về tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng do cố ý, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội về tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng do cố ý hoặc đã tái phạm, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội do cố ý.

Để có cơ sở xem xét tình tiết tăng nặng tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm theo Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015, trước tiên cần làm rõ các đối tượng đã được xóa án tích đối với tội phạm cũ hay chưa, và tội phạm bị kết án gần nhất có thuộc nhóm nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng hay không. Nếu không đáp ứng các yêu cầu trên, tình tiết tăng nặng có thể không được áp dụng, song việc các đối tượng có nhiều tiền án sẽ là cơ sở để Tòa án xem xét về nhân thân và áp dụng khung hình phạt cho các đối tượng.