“Xin” khất 2 tháng để nói về kết quả bô xít Nhân Cơ!

Trao đổi với báo chí bên hàng lang Quốc hội hôm nay (20/5), gạt bỏ những lo lắng, cảnh báo về kết quả không khả quan, nguy cơ “phá sản” dự án khai thác bô xít ở Tây Nguyên như dư luận vừa qua, ông Trần Xuân Hòa đề nghị được thông cảm khi thông tin giới hạn vì vấn đề bí mật kinh doanh. “Có ai biết được sản phẩm của các DN nước ngoài đang sản xuất giá thành, chi phí là bao nhiêu trong khi DN chúng ta phải tung ra hết. Bản thân điều đó là tự giết mình. Nỗi trăn trở mà Giám đốc doanh nghiệp như chúng tôi phải tính là thế chứ không phải vì lý do nào khác” – ông Hòa so sánh.

Thưa ông, nhà máy bô xít ở Tân Rai (Lâm Đồng) như TKV cho biết, chấp nhận nhận lỗ trong 3-5 năm đầu, dư luận cũng đánh giá công bằng – đó là chuyện bình thường trong kinh doanh. Tuy nhiên, phía tập đoàn cũng chưa thể “bác” quan ngại, với đặc thù việc khai thác bô xít ở Tây Nguyên, cả 2 nhà máy Tân Rai và Nhân Cơ, quãng đường vận chuyển quá dài sẽ làm sản phẩm mất sức cạnh tranh, khó có hiệu quả. Trong khi chưa thể khẳng định Tân Rai đến thời điểm nào sẽ hết lỗ hay thị trường thế giới có thay đổi thuận lợi hơn, tạm dừng dự án Nhân Cơ khi mới rót 6.000/11.000 tỷ đồng đầu tư là hướng đi hợp lý?

Tôi nghĩ chỉ trong vòng 2-3 tháng nữa thôi có thể thấy được quyết định rất quan trọng của việc phát triển bô xít ở Đắk Nông (nơi xây dựng nhà máy Nhân Cơ). Tất cả các vấn đề sẽ được giải quyết tại chỗ, kể cả những việc vận chuyển, xuất khẩu. Nhưng như đã nói, tất cả những vấn đề đó là một phần của bí mật kinh doanh, thương trường nên phút chót, khi đã tiến hành mới có thể công bố được. Còn giờ, cạnh tranh quốc tế mà cứ phải đưa hết những vấn đề đó ra rất khó cho chúng tôi.

Dư luận cần một sự khẳng định chắc chắn, có sức thuyết phục hơn để tránh những… việc đã rồi?

Mọi người cần phải tin là ngoài Tập đoàn TKV, việc này còn phải có các Bộ tư vấn, giám sát chặt chẽ. Tôi nghĩ sự tin tưởng là điều quan trọng lúc này để giúp cho DN vượt qua khó khăn. Những gì sai trái thì đã có cơ quan pháp luật phán xét, truy cứu. Còn những gì thuộc về bí quyết kinh doanh để đảm bảo bí mật cạnh tranh xin ủng hộ chúng tôi.

Với dự án ở Đắk Nông, chúng tôi tin 2-3 tháng nữa các bạn sẽ được nghe những quyết định rất quan trọng mà tôi biết các cơ quan chức năng đang làm việc này.

Không đề cập sâu đến những vấn đề như ông nói là bí mật kinh doanh nhưng có nhiều yếu tố đã được đưa ra phân tích, đánh giá công khai. Ví dụ, chỉ riêng về phương thức vận chuyển, các con số đã được khẳng định, mức chi phí khoảng 5000đ/tấn đã là điểm bất lợi lớn khó có thể cạnh tranh. Tiếp tục dấn tới sẽ là rủi ro quá lớn?

Vấn đề chi phí vận chuyển, việc đường sá khó khăn hiện nay chỉ là trong một giai đoạn ngắn, phải tuân thủ quy định hạn chế tải trọng của ngành giao thông. Nhưng về nguyên tắc, tiêu chuẩn đường quốc lộ có quy định về sức tải trọng để xe chạy được với mức 40 tấn. Điều đó đã được tính toán hết trong bài toán khi tiêu thụ alumin.

Mà đã là sản xuất, bao giờ cũng có lúc thuận lợi, lúc khó khăn, chúng ta phải đồng lòng để tháo gỡ. Bên giao thông cũng đang có nhiều động thái tích cực để đầu tư đường sá. Vừa qua, tôi được biết trong chuyến thăm của Thủ tướng sang Nga, Belarus có thông tin về một chương trình tài trợ đường sắt cho khu vực này.

Nhưng nếu có làm đường sắt, theo tính toán của các nhà khoa học, chi phí khoảng 3 tỷ USD, dù có là đa mục tiêu, không chỉ để phục vụ vận chuyển bô xít, khả năng thu lại liệu có tương xứng?

Rõ ràng vận chuyển được theo đường thủy thì tốt nhất, sau đến đường sắt rồi mới tới đường bộ nhưng tôi chưa nghe thông tin về chi phí để làm đường sắt như thế. Còn hiện tại Nhà nước đang chỉnh sửa quy định về đầu tư bô xít.

Như ông trao đổi, có thể hiểu cơ quan chức năng vẫn đang quyết tâm tiếp tục triển khai chương trình khai thác bô xít ở Tây Nguyên và sau 2 tháng nữa sẽ có những quyết định quan trọng về việc này?

Không phải là TKV sẽ có những quyết định, thay đổi gì mà xin cho chúng tôi 2 tháng nữa để thấy kết quả vì hiện nay tất cả đều đang trên bàn đàm phán.

Nói thế nghĩa là phía tập đoàn gạt bỏ những cảnh báo của các nhà khoa học. Ông cho rằng các lo lắng về dự án là không có căn cứ?

Nó có khác gì lo lắng của các nhà khoa học về dự án khai thác đồng ở Sinh Quyền (Lào Cai) cách đây 2 -3 năm đâu. Thời điểm đó, dư luận cũng như này nhưng rõ ràng đến giờ, đây là dự án tốt nhất của TCty Khoáng sản.

Dự án khai thác bô xít ở Tây Nguyên khi trình Bộ Chính trị thông qua đã chỉ rõ mốc 2011 sẽ có lãi, sẽ trích lại 1 phần lợi nhuận cho các tỉnh Đắk Nông, Lâm Đồng để đầu tư lại cho địa phương. Khi đó các địa phương lên tiếng ủng hộ cũng vì những hứa hẹn này. Nhưng lời hứa đó đến nay rõ ràng đã chậm. Tập đoàn có thể giải thích gì về việc này khi yêu cầu xã hội đặt niềm tin?

Việc chậm này là do khách quan vì sau khi có sự cố vỡ đập chứa hồ bùn đỏ tại mỏ khai thác bô xít ở Hungary (năm 2010). Khi đó, dự án phải tạm dừng để tư vấn giám sát đánh giá lại, tổ chức các đoàn sang Hungary để nghiên cứu và có biện pháp nâng cấp đảm bảo an toàn cho hồ bùn đỏ các dự án.

Tất nhiên bên cạnh đó có mặt chủ quan như đường sá, việc phải vận chuyển các thiết bị cồng kềnh, siêu trường siêu trọng, vấn đề nhân công của các thầu phụ không đáp ứng yêu cầu thi công… Nhưng chủ yếu là do các nguyên nhân khách quan đem lại. Một thời gian, trước những lo lắng của dư luận xã hội, Bộ Công thương đã có chỉ đạo để tập đoàn tạm dừng dự án, đi khảo sát lại các hồ chứa bùn đỏ và phải có báo cáo, giải trình ý kiến của các nhà khoa học, nâng độ an toàn của hồ.

Tinh thần như ông đã trao đổi, dự án Nhân Cơ sẽ được tiếp tục triển khai. Nhưng việc khai thác bô xít ở Tây Nguyên suốt thời gian qua vẫn không ngừng gây tranh luận, đưa đến không ít lo lắng về cả khía cạnh kinh tế, xã hội, môi trường. Nên chăng cơ quan chức năng chủ động đề xuất vấn đề ra Quốc hội xem xét để có quyết định cuối cùng cho công tâm, khách quan, đồng thuận?

Dự án này không thuộc thẩm quyền của Quốc hội mà đã phân cấp cho Chính phủ. Tại sao chúng tôi lại đưa dự án ra Quốc hội khi chúng tôi triển khai theo sự phân công của Chính phủ và đảm bảo các tiêu chí mà đề án đề ra.

P.Thảo