"Sạt lở, lũ lụt khắp mọi miền đất nước, phải đặc biệt lưu tâm bảo vệ rừng"

"Rất cần các con số để chứng minh chúng ta đang kiên quyết bảo vệ rừng"

Quan điểm này được đại biểu Quốc hội Nguyễn Lân Hiếu (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Gia Lai) đưa ra trong phiên thảo luận tại hội trường sáng 28/10, liên quan báo cáo của Đoàn Giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề "việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành".

Ghi nhận các kết quả ấn tượng trong báo cáo của đoàn giám sát cũng như những định hướng trong bảo vệ môi trường thời gian tới, song đại biểu Nguyễn Lân Hiếu cho rằng trong bảo vệ rừng, số liệu chưa được thống kê cụ thể.

“Đoàn giám sát nói đến việc phải phủ xanh những vùng rừng đã bị chặt, nhưng theo tôi, việc cần nhất hiện nay là phải cố gắng giữ được diện tích rừng tự nhiên vẫn còn. Những cây lâu năm chính là lá phổi, cũng là cơ chế hữu hiệu để giữ đất và nước, tránh hiện tượng sạt lở, lũ lụt ngày càng diễn ra thường xuyên hơn, nghiêm trọng hơn ở khắp mọi vùng đất nước”, ông Hiếu nhấn mạnh.

Theo vị đại biểu, giá trị to lớn của rừng đã được khẳng định trong rất nhiều văn kiện của Đảng và Nhà nước, nhưng diện tích rừng tự nhiên vẫn bị thu hẹp từ năm này sang năm khác và chưa có dấu hiệu dừng lại.

Thực trạng này cho thấy kế hoạch chuyển đổi rừng cho mục đích phát triển kinh tế - xã hội ở nhiều tỉnh thành Việt Nam vẫn cần được cân nhắc, tính toán, bởi dự kiến trong 10 năm tới sẽ tiếp tục có những diện tích rừng phải chuyển đổi để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Đại biểu tỉnh Gia Lai đề nghị báo cáo giám sát cần đề cập cụ thể hơn về tình hình bảo vệ rừng tự nhiên, trong đó nêu rõ bao nhiêu diện tích rừng sẽ được sử dụng trong tương lai, kế hoạch trồng lại như thế nào, trồng cây gì. Cùng với đó, theo ông, kế hoạch trồng rừng để sản xuất cũng rất cần phải có quy hoạch cụ thể.

“Đặc biệt, chúng ta cần phải có điều tra tình trạng sử dụng gỗ quý tự nhiên để làm các vật dụng như bàn ghế, tủ, giường hiện nay trong thực tế diễn ra như thế nào”, đại biểu Hiếu kiến nghị và nhấn mạnh rất cần các con số để chứng minh chúng ta đang kiên quyết bảo vệ rừng và đã thu được những kết quả như thế nào trong thời gian qua.

Hai vấn đề gốc rễ cần tập trung xử lý để bảo vệ rừng, theo đại biểu Nguyễn Lân Hiếu, là xử lý tình trạng phá rừng để lấy gỗ làm các vật dụng và lấy đất rừng để phát triển các dự án.

Dẫn chứng bài học từ các nước, ông Hiếu cho rằng nhiều quốc gia đã tập trung bảo vệ rừng bằng các điều luật. Ví dụ, Na Uy có hẳn điều luật chống phá rừng, Trung Quốc cũng đã có rất nhiều cải tiến trong việc trồng rừng và bảo vệ rừng.

Cho biết Việt Nam là một quốc gia trong top chịu ảnh hưởng nặng nề bởi thiên tai, đại biểu Nguyễn Lân Hiếu nhấn mạnh phải đặc biệt lưu tâm các giải pháp để bảo vệ rừng.

Môi trường Việt Nam đang ở ngưỡng giới hạn chịu đựng

Đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) cho biết sau gần 5 năm thi hành, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã mở ra một chương mới trong quản lý tài nguyên và phát triển bền vững của đất nước.

"Lần đầu tiên chúng ta đặt thiên nhiên ngang hàng với con người, coi bảo vệ môi trường là nền tảng của tăng trưởng, chứ không phải là cái giá phải trả cho phát triển", ông Bình nói và nhấn mạnh tư duy quản lý đã thay đổi căn bản, từ "xin - cho" hành chính sang "trách nhiệm - nghĩa vụ" kinh tế, khuyến khích doanh nghiệp và người dân cùng tham gia.

Theo ông Bình, công tác kiểm soát ô nhiễm có tiến bộ nhưng chưa bền vững. Tỷ lệ thu gom rác đô thị đạt 97%, nhưng chỉ 18% nước thải được xử lý, gần 60% rác thải vẫn chôn lấp - chủ yếu ở nông thôn và đô thị nhỏ.

Ông nhấn mạnh nhiều bãi rác tồn lưu hàng chục năm như Nam Sơn (Hà Nội), Khánh Sơn (Đà Nẵng), Tân Long (Tiền Giang) vẫn là "điểm nóng môi trường". Cùng với đó, vị đại biểu cho rằng ô nhiễm không khí và nguồn nước ngày càng nghiêm trọng. Nêu ví dụ tại Hà Nội, đại biểu cho biết có thời điểm bụi mịn PM2.5 vượt ngưỡng WHO gấp 5-7 lần, ảnh hưởng sức khỏe hàng triệu người. Các lưu vực sông Nhuệ - Đáy, Bắc Hưng Hải, sông Cầu ô nhiễm hữu cơ cao gấp 3-5 lần cho phép, trong khi ngân sách cho xử lý nguồn thải còn quá thấp, chỉ chiếm khoảng 1,2% tổng chi ngân sách Nhà nước, thấp hơn Thái Lan, Indonesia, Malaysia.

Bên cạnh đó, ông Bình cho rằng khung pháp lý tuy tiến bộ nhưng vẫn còn "khoảng trống hành động", nhiều địa phương phản ánh thủ tục môi trường vẫn phức tạp, chưa tách bạch rõ giữa giai đoạn đầu tư và giai đoạn vận hành, làm chậm hàng trăm dự án đầu tư xanh...

Ngoài ra, đại biểu cũng nhấn mạnh ý thức xã hội đã nâng lên, nhưng hành vi chưa thay đổi. Phân loại rác tại nguồn mới đạt khoảng 15% hộ gia đình, nhiều doanh nghiệp vẫn coi chi phí môi trường là gánh nặng thay vì đầu tư cho tương lai.

"Môi trường Việt Nam đang ở ngưỡng giới hạn chịu đựng, nếu không chuyển đổi mạnh mẽ, chi phí khắc phục sẽ lớn hơn nhiều so với chi phí phòng ngừa", ông Bình nêu ý kiến.

Vị đại biểu kiến nghị phải cải cách thể chế, kiến tạo tư duy phát triển xanh, đảm bảo nguồn lực và tài chính xanh, đổi mới quản trị, chuyển từ kiểm soát sang giám sát thông minh....

"Một đồng chi cho môi trường hôm nay sẽ tiết kiệm hàng chục đồng cho y tế và khắc phục thiên tai ngày mai", ông Bình nói, đồng thời đề nghị Quốc hội sớm thông qua Nghị quyết giám sát chuyên đề về bảo vệ môi trường bởi đây là một nghị quyết không chỉ mang ý nghĩa lập pháp, mà còn là cam kết chính trị cao nhất với thế hệ tương lai.

"Việt Nam phải phát triển nhưng là phát triển xanh, phát triển có trách nhiệm, phát triển vì con người", ông Bình nhấn mạnh.