Đề xuất khai quật khẩn cấp tàu gỗ cổ phát lộ ở biển Hội An

Ngày 12/11, Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa Hội An cho biết đã họp bàn với Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch thành phố Đà Nẵng về kế hoạch xử lý con tàu nghi là tàu cổ phát lộ trên bãi biển phường Hội An Tây (tỉnh Quảng Nam cũ, nay thuộc thành phố Đà Nẵng).

Theo ông Phạm Phú Ngọc, Phó giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa Hội An, so với lần đầu năm 2023, con tàu phát lộ những ngày qua có diện mạo rõ ràng hơn, kích thước tàu khá lớn, nhiều cấu kiện làm từ gỗ nguyên khối, trọng lượng nặng.

Ông Ngọc cho hay, bờ biển nơi phát hiện xác tàu bị sạt lở nghiêm trọng, gia tăng nguy cơ tác động xấu đến hiện trạng tàu khi hiện vật liên tục bị vùi lấp và phát lộ theo mực nước thủy triều.

Đại diện khác của Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa Hội An đề xuất khai quật khẩn cấp con tàu theo phương pháp “khai quật ướt”. Cụ thể sẽ dùng máy bơm hút cát, nước ra bên ngoài kết hợp với hệ thống chắn nước bảo vệ di vật trong quá trình làm việc.

Do bờ biển khu vực này đang sạt lở mạnh, đại diện trung tâm cho rằng phương án bảo tồn tại chỗ không khả thi. Trung tâm đề xuất di dời toàn bộ con tàu về khuôn viên Bảo tàng Hội An để bảo quản lâu dài.

Theo kết quả khảo sát, cấu trúc tàu còn khá nguyên vẹn nên khả năng trục vớt nguyên khối là rất cao. Sau khi vận chuyển về bảo tàng, tàu sẽ được ngâm trong môi trường đặc biệt để xả mặn, bảo quản phục vụ cho việc trưng bày.

Tại cuộc họp, các chuyên gia cho rằng khảo cổ là một công việc đòi hỏi chuyên môn cao, đặc biệt với di vật nằm dưới nước, có tuổi đời có thể hàng trăm năm.

Khi đưa lên khỏi môi trường tự nhiên, nếu không được bảo quản đúng quy trình, gỗ trên con tàu sẽ phân rữa rất nhanh. Vì vậy, việc đánh giá, khai quật, bảo tồn cần được tính toán kỹ lưỡng.

Một số ý kiến khác cũng lưu ý, trong lòng con tàu khả năng còn chứa di vật như gốm, đồ vật có niên đại cao... do đó việc khai quật phải được thực hiện cẩn trọng. Trong khi chờ hoàn tất thủ tục, các cơ quan chức năng cần bảo vệ nghiêm ngặt hiện trường.

Ông Hà Vỹ, Phó giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch thành phố Đà Nẵng, nhấn mạnh việc đưa con tàu ở Hội An lên không chỉ là khai quật mà cả trục vớt, công việc rất phức tạp, phải tính toán mọi phương án. Đặc biệt phải có ý kiến, đánh giá từ các cơ quan chuyên môn trước khi làm.

Ông Vỹ chỉ đạo Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa Hội An tính toán kỹ các phương án và dự toán kinh phí rõ ràng. Sở sẽ báo cáo lên cấp trên để xin hướng dẫn, cập nhật các thủ tục theo hướng khai quật khẩn cấp con tàu cổ này.

Trước mắt ông Vỹ yêu cầu địa phương cần bảo vệ hiện trường, tránh sự xâm nhập từ sóng biển hay người dân làm ảnh hưởng hiện vật.

Như Dân trí đã thông tin, sáng 8/11, nhiều người dân phường Hội An Tây, thành phố Đà Nẵng, ra bãi biển Tân Thành chiêm ngưỡng con tàu gỗ xuất hiện trở lại sau thời gian bị vùi lấp. Con tàu này từng được phát hiện lần đầu ngày 26/12/2023.

Năm 2024, Trung tâm Bảo tồn di sản văn hóa Hội An phối hợp với chuyên gia nghiên cứu và cho rằng con tàu gỗ có cấu trúc kết hợp giữa truyền thống đóng tàu Đông Nam Á với Trung Quốc. Khả năng tàu có niên đại cuối thế kỷ XIV đến thế kỷ XVI.

Thời điểm đó, cơ quan chuyên môn đã đề xuất bảo vệ và khai quật để nghiên cứu, nhưng con tàu đã bị cát vùi lấp.

Đến ngày 8/11, thân tàu lại lộ ra, song đến ngày 11/11, phần lớn thân tàu đã tiếp tục bị cát che phủ.