Vì sao Ukraine phản công chưa hiệu quả - Thất bại đã được dự báo?

Vào tháng 3, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin lúc đó đã nói rằng, nhờ sự hỗ trợ đáng kể của phương Tây, chiến dịch phản công mùa Xuân của quân đội Ukraine có "cơ hội rất tốt để đi đến thành công".

Cựu Tổng tham mưu trưởng Anh, tướng Richard Dannatt thậm chí còn đi xa đến mức cho rằng, cuộc phản công của Ukraine sẽ thành công đến mức Tổng thống Nga Vladimir Putin "có thể bị cuốn khỏi Điện Kremlin". 

Tuy nhiên, thực tế chiến đấu giờ đây đã quét sạch những tuyên bố lạc quan đó và phơi bày sự thật phũ phàng: Ukraine khó có thể giành lại những khu vực do Nga kiểm soát bằng quân sự, bất kể họ có tung bao nhiêu quân và vũ khí ra trận.

Chiến dịch phản công của Lực lượng vũ trang Ukraine được cho là đã triển khai được gần 2 tháng. Theo các chuyên gia quân sự, dù kết quả của cuộc phản công chưa ngã ngũ và cũng chưa thể nói trước được điều gì nhưng cho đến thời điểm này có thể khẳng định một điều chắc chắn là chiến dịch phản công của quân đội Ukraine "không quá ghê gớm" như truyền thông hay nói lâu nay.

Quân đội Nga đã thành công trong việc phá hủy những vũ khí tối tân nhất của phương Tây như xe tăng, thiết giáp, máy bay không người lái (UAV) và dập tắt niềm tin về một chiến dịch phản công hiệu quả của giới lãnh đạo Ukraine và cả các nước phương Tây.

Thực tế này dẫn đến một tình huống khó chịu đối với tất cả những người ủng hộ Ukraine và theo các chuyên gia, hướng đi thận trọng nhất đối với Tổng thống Volodymyr Zelensky bây giờ có thể là tìm kiếm một giải pháp thương lượng nhằm có thể ngừng bắn và đảm bảo giữ vững càng nhiều vùng lãnh thổ càng tốt.

Chấm dứt chiến tranh bây giờ sẽ giúp ngừng gây thương vong quy mô lớn và mở ra cơ hội cho Ukraine tái thiết đất nước.

Và đã có nhiều lý do đưa ra cho tiến triển chậm chạp của cuộc phản công này.

Thất bại được dự đoán trước?

Trong đó, theo chuyên gia Daniel L. Davis, cùng thời điểm mà Bộ trưởng Austin tuyên bố rằng, Ukraine có "cơ hội rất tốt" để đánh bại Nga trong cuộc phản công mùa Xuân ở Kiev, việc tin chắc rằng Nga sẽ thua trong cuộc chiến có thể khiến phương Tây bất ngờ nếu cuộc tấn công của Ukraine không làm suy yếu đáng kể các vị trí của đối thủ. 

Một tháng trước khi bắt đầu cuộc phản công, chuyên gia Davis đã giải thích những lý do rất thực tế vì sao cuộc tấn công của Ukraine gần như chắc chắn sẽ không đạt hiệu quả gì, dù chỉ là khiêm tốn.

Theo chuyên gia này, để thành công trong chiến dịch cắt cầu nối đất liền của Nga với Crimea, Ukraine sẽ phải tấn công qua nhiều vành đai phòng thủ phức tạp, trong khi Kiev chỉ sở hữu sức mạnh phòng không-không quân hạn chế, đạn pháo không đủ và một lực lượng được trang bị một mớ hỗn hợp áo giáp xen lẫn hiện đại và lỗi thời.

Tất cả những yếu tố đó giờ đây đã được dự đoán là đã khiến cuộc tấn công của Kiev đang thất bại sau 6 tuần nỗ lực xuyên phá vành đai đầu tiên trên các tuyến phòng thủ chính của Nga.

Các quan chức Ukraine và phương Tây đã cố gắng thể hiện tốt điều này bằng cách tuyên bố, vấn đề chỉ là Kiev đang tiến công "chậm" và rằng mọi người cần phải kiên nhẫn rồi Lực lượng vũ trang Ukraine (UAF) sẽ vẫn thắng thế. 

Một số nhà phân tích đã lập luận Ukraine không làm tốt việc sử dụng hỗn hợp các loại vũ khí mà quân đội NATO sử dụng và huấn luyện cho họ vào đầu năm nay. Nhưng thực tế là điều mà ai cũng có thể đoán trước là bất kỳ sự huấn luyện sử dụng vũ khí mới nào cũng cần rất nhiều thời gian.

Bắt đầu từ khoảng ngày 4/6, Ukraine đã phát động một cuộc tấn công lớn vào khu vực Zaporizhia, với ý định đột phá qua tiền duyên của Nga, sau đó xuyên thủng vành đai đầu tiên của tuyến phòng thủ chính của Moscow, kiểm soát Tokmak nằm cách sau phòng tuyến khoảng 24km, rồi tiến tới Melitopol trên bờ biển Azov, cắt đôi lực lượng Nga. 

Bộ chỉ huy Ukraine dẫn đầu cuộc tấn công với 2 lữ đoàn cơ giới 47 và 33  đã được NATO huấn luyện và trang bị nhiều nhất, bao gồm cả xe tăng Leopard 2 của Đức và xe chiến đấu Bradley của Mỹ. 

Tuy nhiên, 2 lữ đoàn này đã bị thất bại nặng nề ngay từ đầu, không tiến được quá vài km, mất một lượng lớn phương tiện bọc thép hiện đại trong 4 ngày đầu. 

Trong 2 tuần đầu tiên, Ukraine nói chung đã mất 20% số thiết giáp phương Tây mà họ đã tích lũy cho cuộc tấn công và hơn 30% lực tấn công của mình.

Nguyên nhân dẫn đến thất bại là hoàn toàn dễ hiểu: Nga đã dành hơn 6 tháng để xây dựng các vành đai phòng thủ phức tạp và mạnh mẽ, có lợi thế đáng kể về không quân, phòng không và pháo binh, đồng thời có năng lực lớn trong việc thiết lập các bãi mìn, tên lửa chống tăng có điều khiển, pháo phản lực, tác chiến điện tử (để đánh bại UAV và tên lửa dẫn đường chính xác của Ukraine), và cả UAV tấn công.

Trong nỗ lực cải thiện tình hình, hồi tuần trước, các quan chức và nhà phân tích phương Tây nói với tờ Washington Post rằng, quân đội Ukraine cho đến nay đã áp dụng cách tiếp cận dựa trên tiêu hao nhằm mục đích chủ yếu là tạo ra các lỗ hổng trong phòng tuyến của Nga.

Nhưng điều đó không chính xác.

UAF đã không "chấp nhận" cách tiếp cận dựa trên tiêu hao, họ đã thay đổi chiến thuật với việc ưu tiên để các nhóm nhỏ bộ binh cố gắng thâm nhập vào các tuyến chiến hào chính của Nga khi không cần thiết. 

Vấn đề đối với Kiev là "cách tiếp cận" này hầu như chắc chắn sẽ thất bại bởi địa lý quân sự của toàn bộ khu vực này là đặc trưng bởi địa hình mở, bằng phẳng, xen kẽ với các dải rừng thưa. 

Do Nga làm chủ bầu trời và có năng lực UAV đáng kể nên bất cứ khi nào binh lính Ukraine di chuyển ngoài trời, họ sẽ ngay lập tức hứng chịu hỏa lực của pháo hoặc súng cối. Nếu bất kỳ phương tiện bọc thép nào di chuyển trong không gian mở, chúng cũng sẽ nhanh chóng bị phá hủy. 

Điều tốt nhất mà UAF có thể làm là đưa một số lượng nhỏ lính bộ binh vào chiến hào nơi có lực lượng Nga. 

Không phải lực lượng của Tổng thống Zelensky đang "tiến chậm" về phía trước, mà là họ không đạt được bất kỳ mục tiêu chiến thuật ban đầu nào trên đường đến bờ biển Azov và chính xác là vì không có các nền tảng chiến đấu cần thiết để giành chiến thắng lớn (và trong một số trường hợp có thể chiến thắng tuyệt đối).

Rõ ràng là họ không có nguồn nhân lực hoặc cơ sở hạ tầng vật chất cần thiết để phản công hiệu quả. Cũng đã có những chỉ trích về sai lầm trong một số lựa chọn chiến lược của Quân đội Ukraine, đặc biệt là việc lựa chọn thời gian và địa điểm phản công.

Tính toán sai lầm chiến lược tiếp theo của giới lãnh đạo quân sự-chính trị Ukraine là sự phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn cung cấp vũ khí, trang bị của phương Tây. 

Cũng có những sai sót ít được nhìn thấy hơn đó là thất bại về tình báo. Nói một cách chính xác hơn là các nước NATO không thể cung cấp cho Ukraine vị trí chính xác của quân đội Nga.