Ván cờ chính trị Nga - Mỹ định đoạt số phận tương lai của Ukraine

Trong tuần qua, cả Mỹ, Nga và Ukraine đều đã có các cuộc trao đổi với Washington làm trung gian. Các bên đều đang xem xét tới những diễn biến có lợi cho mình và tìm cách nhượng bộ để tạo ra những diễn biến tích cực.

Cho dù Tổng thống Putin đã không chấp thuận đề xuất ngừng bắn tạm thời trên toàn mặt trận từ Mỹ và Ukraine, ông đã đồng ý cùng Kiev dừng tấn công vào cơ sở hạ tầng của nhau trong 30 ngày.

Trong khi đó, ông Trump lại coi việc bắt đầu bất kỳ cuộc đối thoại nào là một chiến thắng. Mỗi nhà lãnh đạo đang cố gắng xem xét tiến trình ngoại giao theo lợi ích riêng của mình và thể hiện ra hình ảnh tích cực trước công chúng.

Tính toán của Nga, Mỹ

Nhà Trắng nhiều lần nhấn mạnh sự tiến triển đáng kể của giải pháp kết thúc chiến sự, vừa để duy trì hy vọng về một tiến trình hòa bình, vừa để củng cố hình ảnh ông Trump là một nhà đàm phán tài ba, người duy nhất có thể mang lại hòa bình.

Ông Putin dù không đồng ý với đề xuất ngừng bắn 30 ngày trên toàn mặt trận của ông Trump, nhưng cũng không muốn làm mất lòng Tổng thống Mỹ. Moscow đã vạch ra một viễn cảnh hấp dẫn về hợp tác Nga - Mỹ trên nhiều lĩnh vực nhằm lôi kéo ông Trump vào cuộc.

Trong khi đó, ông Zelensky đã rút ra bài học của riêng mình. Ông không thể để xảy ra thêm một cuộc tranh cãi dữ dội như trong Phòng Bầu dục vào cuối tháng 2 và giờ đây sẵn sàng đồng ý gần như mọi điều ông Trump yêu cầu.

Theo giới quan sát, cả Nga và Ukraine đều đang cáo buộc lẫn nhau là bên cản trở hòa bình. Mỗi nước đều cáo buộc bên kia vi phạm thỏa thuận ngừng bắn một phần mà ông Trump làm trung gian, nhằm tránh các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng của nhau.

Việc hai bên vẫn bất đồng ngay cả về một chi tiết nhỏ như vậy cho thấy mức độ căng thẳng của cuộc xung đột và viễn cảnh về một thỏa thuận hòa bình trong tầm tay là không dễ thành hiện thực.

Nhà Trắng vẫn đặt niềm tin vào việc Nga muốn kết thúc cuộc chiến. Mỹ đã lên kế hoạch tổ chức các cuộc đàm phán kỹ thuật với Nga tại Ả rập Xê út trong những ngày tới.

Mặt khác, ông Trump dường như đã giảm bớt áp lực đối với ông Zelensky, có thể là do thái độ mềm mỏng hơn của tổng thống Ukraine.

Trong cuộc gọi kéo dài một giờ hôm 19/3, ông Trump đồng ý giúp tìm kiếm các thiết bị phòng không quan trọng cho Ukraine ở châu Âu.

Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết Mỹ sẽ tiếp tục cung cấp viện trợ quân sự và tình báo cho Ukraine. Đây là một động thái quan trọng, vì trước đó Trump đã tạm cắt viện trợ nhằm buộc Kiev phải chấp nhận kế hoạch ngừng bắn 30 ngày của ông.

Đây cũng là một lời từ chối kín đáo đối với ông Putin, người đã đặt điều kiện rằng Mỹ phải ngừng hỗ trợ quân sự và tình báo cho Ukraine nếu muốn có một thỏa thuận hòa bình lâu dài.

Ông Trump nhận định rằng việc đàm phán đang đi đúng hướng nhưng giới quan sát cho rằng nhận định của ông có phần hơi lạc quan. Tuy nhiên, điều này vẫn khả quan hơn so với vài tuần trước, khi các bên còn chưa thể tìm ra được tiếng nói chung.

Sau các cuộc gọi với ông Putin và ông Zelensky, viễn cảnh về một thỏa thuận hòa bình của ông Trump dường như vẫn còn xa vời.

Tuy nhiên, nếu toàn bộ diễn biến trong tuần này thực sự là bước khởi đầu cho một nỗ lực nghiêm túc nhằm đạt được một thỏa thuận công bằng và lâu dài, ông Trump sẽ chứng minh được rằng những người hoài nghi ông đã sai.

Theo các chuyên gia, Nga đang thực hiện chiến thuật đàm phán "câu giờ". Bằng cách đồng ý về mặt nguyên tắc với lệnh ngừng bắn 30 ngày nhưng trên thực tế lại bác bỏ nó bằng hàng loạt điều kiện buộc Ukraine và phương Tây phải nhượng bộ, ông Putin đang kéo dài thời gian.

Những cuộc đàm phán kỹ thuật sẽ tạo cơ hội cho quân đội Nga tận dụng lợi thế chiến trường hiện tại và đẩy lùi quân đội Ukraine khỏi vùng Kursk của Nga, một trong số ít con bài thương lượng lãnh thổ mà Kiev có thể sử dụng trong bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào trong tương lai.

Những điều kiện của ông Putin cho một thỏa thuận hòa bình vẫn không thay đổi từ khi cuộc chiến bắt đầu tới giờ.

Nga được cho sẽ không rút lui khỏi đàm phán. Trong các cuộc thương lượng, ông Putin đã đề nghị ông Trump về cơ hội xây dựng mối quan hệ sâu rộng với Moscow như hợp tác về kinh tế, năng lượng, khai khoáng. Là một doanh nhân trước khi trở thành chính trị gia, ông Trump nhìn thấy được lợi ích rõ ràng từ việc hợp tác với Nga.

Phản ứng từ Ukraine

Trong tình huống này, Ukraine sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc phải tham gia vào ván cờ của Mỹ đưa ra.

Ngoại trưởng Rubio và cố vấn an ninh quốc gia Mike Waltz đã mô tả cuộc điện đàm giữa ông Zelensky và ông Trump là "tuyệt vời".

Đây là nước đi tích cực với Tổng thống Ukraine, chỉ chưa đầy 3 tuần sau khi ông nổ ra tranh cãi với ông Trump trong Nhà Trắng.

Ông Zelensky đã điều chỉnh cách tiếp cận, dường như nhận ra rằng để giảm thiểu tác động tiêu cực, ông phải thể hiện mình là bên đang nỗ lực hết sức để đạt được hòa bình và qua đó giúp ông Trump có được chiến thắng ngoại giao mà ông mong muốn.

Trong bản tóm tắt cuộc gọi, ông Zelensky đã thể hiện lòng biết ơn và sự ca ngợi, điều mà trước đây ông bị chỉ trích là chưa làm đủ khi gặp ông Trump tại Washington.

Ông cũng nhấn mạnh vấn đề cốt lõi đối với Ukraine trong bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào: Đảm bảo an ninh nhằm ngăn chặn xung đột tái diễn sau khi đạt được thỏa thuận.

Trong khi cố gắng duy trì quan hệ với Nhà Trắng, Ukraine cũng đang thúc đẩy một chiến lược khác với châu Âu. Các quốc gia châu Âu đang xây dựng một "liên minh sẵn sàng" để tiếp tục hỗ trợ Ukraine.