Tách khỏi Tây Ban Nha, Catalonia có thực sự trở thành "miền đất hứa"?

Cuộc khủng hoảng chính trị chưa có hồi kết

Sự xung đột giữa Madrid và Barcelona liên quan tới cuộc trưng cầu dân ý đòi độc lập cho vùng Catalonia đã đẩy Tây Ban Nha rơi vào cuộc khủng hoảng chính trị nghiêm trọng nhất trong vòng 4 thập kỷ qua, kể từ khi đất nước chuyển sang chế độ dân chủ.

Điển hình nhất là ngày 7/10, Thủ tướng Tây Ban Nha Mariano Rajoy đã cam kết sử dụng mọi công cụ pháp lý để ngăn chặn bất cứ sự tuyên bố độc lập nào, kể cả một điều khoản chưa từng được áp dụng trong Hiến pháp Tây Ban Nha, để đình chỉ quyền tự trị của Catalonia.

Phát biểu trong một cuộc phỏng vấn với tờ El Pais, ông nói: “Chúng tôi sẽ không để tuyên bố độc lập này xảy ra. Tôi có thể khẳng định với các bạn một cách hoàn toàn thẳng thắn, rằng nó sẽ không xảy ra. Chắc chắn là chúng tôi sẽ áp dụng mọi phán quyết được luật pháp cho phép, xét trong bối cảnh những diễn biến hiện nay. Kịch bản lý tưởng có thể là không cần đến những biện pháp mạnh tay, nhưng để làm được điều đó thì sẽ cần có những sự sửa đổi”.

Hồi tuần trước, Tòa án Hiến pháp Tây Ban Nha đã đình chỉ một phiên họp của Quốc hội Catalonia dự kiến diễn ra vào ngày 9/10, theo yêu cầu của Đảng Xã hội Catalonia vốn phản đối phiên họp này.

Một người phát ngôn của Quốc hội Catalonia nói với hãng tin CNN rằng một phiên họp mới đã được lên kế hoạch triệu tập vào 6h tối 10/10, trong đó lãnh đạo vùng Catalonia Carles Puigdemont dự kiến cập nhật thêm các thành viên cho phù hợp với “tình hình chính trị hiện nay”. Thời điểm mấu chốt là khi lãnh đạo Catalonia tuyên bố rằng khu vực này sẽ tách ra khỏi Tây Ban Nha.

Ngày 8/10, những người biểu tình đã tuần hành trên các đường phố Catalonia để ủng hộ việc ở lại Tây Ban Nha, với lý lẽ rằng chẳng có lý do gì khiến họ không thể vừa là người Catalonia vừa là người Tây Ban Nha cả.

Tuy nhiên, kể từ sau cuộc trưng cầu ngày 1/10, cũng có những người biểu tình đã xuống đường để ủng hộ sự tuyên bố độc lập, cho rằng Catalonia có một nền văn hóa khác biệt so với phần còn lại của Tây Ban Nha và sự đóng góp của họ cho nền kinh tế đất nước nhiều hơn so với các khu vực khác.

Đặc biệt, sự chia rẽ này còn gây ra tình trạng bạo loạn trong ngày diễn ra cuộc bỏ phiếu, khi hàng nghìn cảnh sát Tây Ban Nha được điều đến Catalonia trong một nỗ lực nhằm dẹp tan cuộc trưng cầu đã xung đột với người biểu tình và các cử tri, khiến hàng trăm người bị thương. Những hình ảnh các cảnh sát bắn súng cao su, cản trở những người cao tuổi và giật tóc các cử tri để lôi họ ra khỏi các phòng bỏ phiếu, thực sự đã khiến cả thế giới bàng hoàng.

Catalonia sẽ tổn thất ra sao nếu tuyên bố độc lập?

Theo các báo cáo tài chính của CNN, Catalonia là một vùng giàu có ở Đông Bắc của Tây Ban Nha, với 7,5 triệu dân, chiếm khoảng 16% tổng dân số. Vùng này đóng góp tới 19% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Tây Ban Nha, chiếm 25,6% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước và thu hút 20,7% lượng vốn đầu tư nước ngoài.

Như vậy, Catalonia là một khu vực thịnh vượng và có năng suất lớn nhất đất nước Tây Ban Nha. Chính điều này đã mang lại cho người dân vùng này một sức ảnh hưởng trong việc đàm phán về quyền lực và một vị thế tự trị ở Tây Ban Nha.

Tuy nhiên, nếu kiên quyết tuyên bố độc lập, khu tự trị Catalonia sẽ phải đối mặt với nhiều tổn thất mà hiện tại chưa thể giải đáp được.

Thứ nhất, nếu kiên quyết tuyên bố độc lập, vùng Catalonia sẽ phải đứng trước nguy cơ bị chính quyền trung ương Tây Ban Nha đình chỉ quyền tự trị.

Trong bài phỏng vấn đăng trên tờ El Pais số ra ngày 8/10, trả lời câu hỏi liệu ông có quyết định áp dụng quy định hiến pháp, theo đó cho phép đình chỉ quyền tự trị và áp đặt quản lý trực tiếp của chính quyền trung ương đối với vùng Catalonia hay không, Thủ tướng Tây Ban Nha Mariano Rajoy tuyên bố ông "không loại trừ bất cứ khả năng nào". Ông khẳng định: "Tôi phải làm mọi việc vào thời điểm thích hợp".

Nhà lãnh đạo Tây Ban Nha cũng yêu cầu giới chức Catalonia sớm rút lại lời đe dọa tuyên bố độc lập, đồng thời trấn an người dân Tây Ban Nha khi tuyên bố chính phủ sẽ ngăn chặn mọi hậu quả từ vấn đề tuyên bố độc lập của Catalonia.

Tại cuộc phỏng vấn này, Thủ tướng Rajoy nói rằng giới chức Catalonia "vẫn còn thời gian" thay đổi ý định trên, tránh gây ra một phản ứng cứng rắn từ chính quyền trung ương tại Madrid. Ông tái khẳng định lập trường của mình bác bỏ việc "thảo luận về thống nhất đất nước" và nhấn mạnh "chúng tôi sẽ không thảo luận khi bị hăm dọa". Ông cũng hối thúc tầng lớp dân chủ trung lưu ở Catalonia tránh xa các nhóm đối tượng kích động đòi độc lập trong thời gian qua.

Thứ hai, việc duy trì tư cách thành viên tại Liên minh châu Âu (EU) sẽ không thể thực hiện được nếu vùng Catalonia tách khỏi Tây Ban Nha.

Nếu Catalunya rời khỏi Tây Ban Nha, vùng này trên thực tế sẽ rời khỏi EU và họ sẽ không thể quay trở lại vì Tây Ban Nha có phiếu phủ quyết. Điều đó đồng nghĩa với việc các hàng rào sẽ được dựng lên ngay lập tức.

Lúc đó sẽ không có quyền tự do đi lại cho những người có hộ chiếu Catalonia. Không có sự di chuyển tự do của hàng hóa và dịch vụ từ Catalonia. Mối quan hệ của họ với đồng euro sẽ bị nghi ngờ, như Kosovo sử dụng đồng euro nhưng không có quyền lực pháp lý làm như vậy. Không có tiền từ chính sách nông nghiệp chung cho Catalunya.

Thứ ba, nếu Catalonia trở thành một nhà nước độc lập, họ sẽ không thể tự động trở thành một thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), và như vậy sẽ phải đối mặt với các rào cản thương mại, gây khó khăn, tổn hại cho nền kinh tế.

Hơn nữa, tình hình chia rẽ tại Tây Ban Nha cũng đã khiến nhiều ngân hàng, doanh nghiệp tìm cách chuyển trụ sở ra khỏi Catalonia và khiến lòng tin thị trường vào nền kinh tế Tây Ban Nha bị chao đảo.

Theo các chuyên gia phân tích sở dĩ người Catalunya kiên quyết muốn độc lập là bởi vì họ có ngôn ngữ riêng và theo truyền thống người Catalonia luôn có phần dân tộc chủ nghĩa. Đã có nhiều nỗi thất vọng trong cuộc khủng hoảng tài chính Khu vực đồng Euro vì Catalonia là một trong những vùng giàu có hơn của Tây Ban Nha, nếu không muốn nói là giàu nhất, và họ cảm thấy mình đang chuyển tiền cho Madrid để chi vào các khu vực ít thịnh vượng hơn của đất nước nhằm thoát khỏi cuộc khủng hoảng tài chính.

Ngoài ra, nếu độc lập một loạt chính trị gia cảm thấy sự nghiệp chính trị của họ sẽ thành công nhờ biện luận ủng hộ nghị trình ly khai.

Tuy nhiên, theo ông Dominic Thomas, Trưởng Khoa Tiếng Pháp và Nghiên cứu Pháp ngữ thuộc trường Đại học California, Los Angeles (Mỹ) nhận định với CNN: “Nếu vùng Catalonia kiên quyết tuyên bố độc lập thì rõ ràng là vẫn có những chia rẽ sâu sắc, không chỉ giữa Madrid với Barcelona, mà cả trong chính nội bộ Catalonia nữa".

Rõ ràng là nếu vùng Catalonia kiên quyết đòi độc lập, điều đó không chỉ làm trầm trọng thêm mâu thuẫn giữa chính quyền Madrid và Barcelona, mà còn khiến Catalonia phải đối mặt với nhiều thách thức chưa thể giải đáp được.

Theo Đức Thức

Tiền phong