Hai câu hỏi lớn với Ukraine sau lời hứa cung cấp vũ khí từ Mỹ

Kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra “tuyên bố quan trọng” về Ukraine vào ngày 14/7, đến nay vẫn chưa có câu trả lời chính thức và rõ ràng nào liên quan đến tương lai viện trợ quân sự của Mỹ cho Lực lượng Vũ trang Ukraine.

Thay vào đó là một loạt các phát ngôn, báo cáo nội bộ, các lời bác bỏ và tuyên bố mâu thuẫn càng khiến tình hình thêm phần thiếu rõ ràng.

Tuy nhiên, điểm then chốt là Mỹ sẽ bắt đầu bán vũ khí cho NATO, với các thương vụ do các thành viên khác của Liên minh chi trả.

Theo giới quan sát, cơ chế này sẽ chủ yếu dựa vào nguồn tài chính từ các nước châu Âu để trang trải cho hoạt động cung cấp vũ khí. Khả năng cao điều này liên quan đến các quốc gia vốn đã ủng hộ Ukraine mạnh mẽ và có năng lực tài chính cần thiết, như Đức, Hà Lan, Đan Mạch, Na Uy, và các nước khác. Các vũ khí liên quan là loại đã được sản xuất hoặc đã hoàn tất, về bản chất là tiếp cận kho dự trữ quân sự của Mỹ nhưng với mức giá mới.

Câu hỏi đầu tiên là Ukraine có thể kỳ vọng sẽ có thêm bao nhiêu hệ thống Patriot.

Trong tuyên bố hồi đầu tuần, ông Trump đã đề cập tới con số 17 tổ hợp Patriot cho Ukraine. Tuy nhiên, không ai làm rõ được chính xác ý nghĩa của con số này, thậm chí Lầu Năm Góc cũng chuyển câu hỏi sang Nhà Trắng.

Một tổ hợp Patriot hoàn chỉnh có rất nhiều thành phần khác nhau, trị giá tới 1 tỷ USD. Câu hỏi là nếu thực sự Mỹ huy động được 17 tổ hợp như vậy thì nguồn sẽ từ đâu, việc chuyển giao sẽ kéo dài trong bao lâu, và điều đó có khả thi hay không.

Cách hiểu hợp lý nhất là 17 tổ hợp Patriot là đơn hàng mà các quốc gia châu Âu hiện đang đặt mua, và các tổ hợp này có thể được chuyển hướng sang Ukraine.

Một ví dụ là kế hoạch chuyển giao 2 tổ hợp Patriot của Đức. Điều này có thể thực hiện nếu Berlin đã ký hợp đồng mua 8 tổ hợp, tức Đức có thể đặt mua thêm 2 tổ hợp khác cho mình, trong khi chuyển giao 2 tổ hợp đầu tiên hoặc từ kho hiện có cho Ukraine ngay khi có thể.

Trong khi đó, Na Uy cũng được nhắc đến như một quốc gia có thể tham gia cơ chế này. Thụy Điển là một ứng viên tiềm năng, cũng như Romania, quốc gia đã từng chuyển giao một tổ hợp Patriot cho Ukraine và đang chờ nhận lô hàng mới từ Mỹ.

Một nguồn khác có thể là hệ thống Patriot mà Israel đã loại biên. Trên thực tế, các hệ thống này sẽ trước tiên được hoàn trả lại cho Mỹ, vì ban đầu Israel nhận được từ viện trợ quân sự của Mỹ, và sau đó Washington sẽ chuyển một số tổ hợp sang Ukraine.

Israel đã ngưng sử dụng các tổ hợp này, và cuộc thảo luận hiện xoay quanh từ 4 đến 8 tổ hợp, nhưng cũng cần có nguồn tài chính để chuyển chúng cho Ukraine.

Tuy nhiên, về mặt thực tế, số lượng hệ thống Patriot có thể không phải vấn đề lớn nhất, mà là số lượng tên lửa đánh chặn dành cho chúng. Kho dự trữ tên lửa Patriot của Mỹ có hạn và Washington phải ưu tiên đủ số lượng để đảm bảo an ninh cho chính mình trước khi chuyển sang bên khác.

Vấn đề không chỉ là lượng tồn kho, mà là liệu Mỹ có sẵn sàng cung cấp số tên lửa này hay không, kể cả khi được trả tiền. Mọi thứ phụ thuộc vào tốc độ sản xuất. Ukraine có thể được chuyển cho nhiều tổ hợp Patriot, nhưng nếu không có đủ tên lửa đánh chặn, chúng cũng trở nên không có nhiều ý nghĩa.

Câu hỏi lớn thứ hai là liệu Ukraine có nhận được vũ khí tấn công tầm xa từ Mỹ hay không. Patriot chủ yếu dùng để đánh chặn mối đe dọa đang bay đến, nhưng Ukraine cũng muốn tấn công từ "tận gốc", tức là nhằm vào các bệ phóng, nhà máy sản xuất tên lửa, vũ khí của Nga.

Mặc dù nhiều hãng truyền thông lớn phương Tây dẫn nguồn nội bộ cho rằng Ukraine cuối cùng cũng sẽ nhận được tên lửa tấn công tầm xa của Mỹ, thậm chí có nơi nêu đích danh tên lửa hành trình JASSM hoặc Tomahawk, với tuyên bố rằng các loại vũ khí này có thể giúp Ukraine tấn công Moscow, vẫn chưa có xác nhận chính thức nào. Thậm chí, những đồn đoán này đã bị bác bỏ rõ ràng.

Trong lần phát biểu mới nhất, Tổng thống Trump tuyên bố Ukraine sẽ không nhận được tên lửa JASSM và tái khẳng định ông phản đối các đòn tấn công vào Moscow. 

Tuy nhiên, có một diễn biến đáng chú ý: Washington dường như đã quyết định tách mình ra về mặt chính trị khỏi việc hỗ trợ trực tiếp cho Ukraine.

Có lẽ vì thế mà việc chuyển giao vũ khí Mỹ sang Ukraine giờ sẽ được thực hiện thông qua NATO, theo thỏa thuận thương mại, với các đồng minh châu Âu thanh toán. Trong mô hình này, Ukraine trở thành một khách hàng, tìm kiếm giải pháp hiệu quả nhất cho số tiền có được, trong khi Mỹ sẽ là bên cung cấp vũ khí và thu tiền. 

Mặc dù vậy, điều này mới chỉ dừng lại ở đồn đoán, chưa thể khẳng định được là sẽ xảy ra và cũng chưa rõ liệu Mỹ có chấp nhận những hành động có thể khiến căng thẳng giữa họ và Nga leo thang trở lại hay không.