Phí giữ chỗ lớp 10 trường tư: 30 triệu đồng là "nhân văn"?

Nhiều trường trung học tư thục tại Hà Nội đã công bố mức phí giữ chỗ cho học sinh đăng ký vào lớp 10 trong năm học mới, với các mức từ vài triệu đồng cho tới 30 triệu đồng. Một số trường cho biết sẽ không hoàn trả phí cho gia đình nếu các cháu không theo học tại trường. Vấn đề này gây tranh luận khi với không ít phụ huynh, mức phí giữ chỗ vài chục triệu đồng là quá cao, còn nhà trường thì cho rằng đã thỏa thuận trước với cha mẹ học sinh.

Báo Dân trí đưa tin, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội từng ra công văn về tuyển sinh đầu cấp, đề nghị các cơ sở giáo dục không được yêu cầu học sinh hoặc phụ huynh nộp tiền "giữ chỗ" hay bất cứ khoản thu nào khác không đúng quy định. Tại một hội nghị giáo dục giữa tháng 4/2024, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội Trần Thế Cương từng đề cập thẳng thắn với các hiệu trưởng trường tư rằng, việc thu phí đặt cọc cao là "thiếu nhân văn và làm mất đi tính mô phạm trong nhà trường". Tuy nhiên, trên thực tế thì khoản phí nói trên vẫn ngang nhiên tồn tại.

Rõ ràng công văn của Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội đã bị các trường tư "phớt lờ". Về nguyên tắc, các trường này tự chủ kinh phí hoàn toàn, nên họ sẽ hoạt động theo Luật Doanh nghiệp. Và nếu họ đã đưa ra những thỏa thuận với phụ huynh mà không trái với quy định của Bộ Luật dân sự, và không phải các hành vi bị nghiêm cấm trong cơ sở giáo dục theo Luật Giáo dục năm 2019, thì cơ quan quản lý cũng khó đưa ra chế tài đối với nhà trường.

Từ quan điểm phí giữ chỗ nhằm góp phần đảm bảo sự ổn định trong công tác tuyển sinh của nhà trường, việc phụ huynh đóng một số tiền hợp lý (ví dụ 1-2 triệu đồng) để hỗ trợ công tác hành chính thì có thể chấp nhận được. Nhưng nếu số tiền quá lớn so với thu nhập trung bình của nhiều hộ dân, đây lại là một chuyện khác. Khi số tiền giữ chỗ quá lớn, nhiều người có quyền đặt câu hỏi liệu các trường tư đó có đang "trục lợi" với thực tế là số học sinh vào lớp 10 hàng năm rất lớn trong khi hệ thống trường công chỉ đáp ứng được phần nhỏ? Hay nói cách khác, các trường đưa ra mức tiền giữ chân học sinh quá cao chỉ đơn thuần nhìn vào khía cạnh lợi ích trong quan hệ cung - cầu, và họ có quyền "ra giá" trong một thị trường mà cung thấp hơn cầu.

Ví dụ, nhà trường thu 30 triệu đồng phí giữ chỗ, chỉ cần 10 cháu "bỏ cọc" thì trường sẽ thu về tối đa 300 triệu đồng, 100 cháu là 3 tỷ đồng. Mức doanh thu này là một "dự án kinh doanh" hơn là "phí giữ chỗ".

Qua dõi theo dư luận có thể thấy, nhiều vị phụ huynh cho rằng đã là học đường thì nên đưa ra một mức phí mang tính nhân văn, đủ bù đắp cho chi phí kết nối học sinh mới nếu giả sử việc "bỏ cọc" dẫn tới điều này. Vẫn biết rằng nhà đầu tư rót vốn vào các trường tư thì phải tính toán lợi nhuận, song giáo dục là lĩnh vực không phải chỉ để làm ăn kiếm tiền đơn thuần như các loại hình kinh doanh khác.

Nhìn ra thế giới, các nước đều khuyến khích tư nhân đầu tư vào giáo dục, đồng thời cũng khuyến khích mô hình phi lợi nhuận nhằm phát triển giáo dục đồng thời với các mục tiêu xã hội. Phi lợi nhuận không có nghĩa là không thu phí, mà là không đặt mục tiêu kiếm lợi nhuận làm ưu tiên hàng đầu. Thay vào đó, mục tiêu chính của các tổ chức phi lợi nhuận là phục vụ cộng đồng, thúc đẩy các giá trị xã hội.

Một khi nhà đầu tư chỉ coi trường lớp thuần túy là nơi kinh doanh giáo dục, thì mức phí giữ chỗ và nhiều loại phí khác sẽ càng cao càng tốt, và chênh lệch cung cầu là cơ hội tốt để họ tối ưu hóa lợi nhuận. Ngược lại, khi nhà đầu tư coi lợi nhuận chỉ là một phần, hơn nữa còn sử dụng lợi nhuận để tái đầu tư cho nhà trường, cho học sinh với lòng mong mỏi đáp ứng sứ mệnh giáo dục, thì mới có "đất" cho những quyết định nhân văn. Khi đó họ mới cân nhắc xem thế nào là hai bên đều có lợi. Trong trường hợp cụ thể một nhà trường nào đó có số học sinh đăng ký đầu vào rất đông, họ sẽ đưa ra mức phí giữ chân phải chăng, vì thực tế họ biết cuối cùng vẫn tuyển sinh đủ chỉ tiêu.

Ở Hà Nội năm ngoái, Trường THCS và THPT M.V.Lômônôxốp tiên phong trong việc trả lại phí giữ chỗ cho 100% phụ huynh, học sinh đến rút hồ sơ, mặc dù trong thông báo trước đó nhà trường cho biết không hoàn trả trong mọi trường hợp. Điều này chứng tỏ tinh thần nhân văn của trường này trong hoàn cảnh cụ thể. Tuy nhiên để tìm ra những quyết định như vậy trong bối cảnh hiện nay, thật không dễ chút nào.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!