Hà Nội xin đừng "quên"… cầu Long Biên

Thời gian gần đây, nhiều người dân Hà Nội vui mừng trước thông tin chỉnh trang khu vực xung quanh hồ Gươm và phố cổ. Trong niềm vui ấy, tôi không khỏi nghĩ đến cầu Long Biên, bởi đây là công trình gắn liền với chợ Đồng Xuân, phố cổ, hồ Gươm, và quan trọng hơn cây cầu đang rất cần có sự quan tâm đầu tư trước tình trạng xuống cấp hàng chục năm nay.

Hà Nội nằm bên sông Hồng nên từ xa xưa một cây cầu vượt sông có tầm quan trọng bậc nhất. Vì các tuyến giao thông từ biên giới phía Bắc như Lào Cai, Lạng Sơn, hay từ cảng biển Hải Phòng về Hà Nội thì đều dừng chân ở phía Gia Lâm, bên bờ bắc sông Hồng.

Người Pháp đã quyết tâm xây dựng cầu vượt sông Hồng bằng thép, với thời gian xây dựng dự kiến là 5 năm. Tháng 6/1898 công ty Daydé & Pillé đã trúng thầu xây dựng cầu với giá 5.390.794 franc theo giá trị tiền tệ lúc đó. Khởi công vào ngày 12/9/1898, cây cầu đã hoàn thành một cách kỳ diệu vào năm 1902, sau 3 năm 9 tháng xây dựng, vượt trước thời hạn hơn 1 năm, kinh phí cuối cùng hết 6,2 triệu franc, chỉ vượt dự trù chút ít. Với điều kiện khoa học kỹ thuật thời đó thì thật đáng khâm phục.

Cây cầu được ca ngợi như một "dải đăng ten" mềm mại vắt qua sông Hồng, đã góp phần quan trọng trong kinh tế xã hội của Hà Nội và miền Bắc. Sau này trong chiến tranh, cầu đã nhiều lần hứng chịu các đợt ném bom của không quân Mỹ.

Nhớ một ngày đầu mùa hè, tháng 4/1972, hôm đó là Chủ nhật, bố tôi dẫn tôi đi mua mùn cưa của xí nghiệp xẻ gỗ ngoài bãi sông Hồng, ngay sát cầu Long Biên. Khi hai bố con vừa chở bao mùn cưa qua đê thì có còi báo động máy bay Mỹ. Hai bố con vừa xuống hố cá nhân trú ẩn thì đã nghe tiếng pháo phòng không các cỡ gầm vang. Sau hôm đó bố đưa các anh em tôi đi sơ tán, qua sông Hồng bằng cầu phao, do cầu Long Biên đã bị đổ.

19 nhịp cầu đẹp như một "dải đăng ten" bị bom đánh sập 10 nhịp giữa lòng sông, chỉ còn lại 9 nhịp ở hai phía đầu cầu. Sau chiến tranh, cầu Long Biên được khôi phục tạm bằng dầm sắt khẩu độ ngắn và các trụ tạm, cho xe thô sơ và người đi bộ. Tàu hỏa chạy qua cầu với tốc độ chậm 5km/h.

Trải qua thời gian, Long Biên đã bị xếp vào loại cầu yếu nhưng hàng ngày vẫn phải "gồng gánh" nhiều lượt phương tiện giao thông qua lại. Tôi còn nhớ ông Phạm Quang Nghị, nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội, từng chia sẻ trên báo Dân trí rằng "vì cầu đã rất xuống cấp nên cảm giác bất cứ lúc nào cũng có thể xảy ra sự cố".

Về cơ bản đến nay có 3 phương án về cầu Long Biên được các chuyên gia, các cơ quan có trách nhiệm nêu lên: một là, bảo tồn nguyên trạng, giữ nguyên các thương tích của chiến tranh; hai là, xây cầu mới tại vị trí hiện nay với phong cách kiến trúc cũ, nhưng có mở rộng chút ít cho các phương tiện giao thông khác; ba là, xây cầu khác cách vị trí cầu Long Biên khoảng 70m, còn cầu Long Biên duy trì như hiện nay và hạn chế người, phương tiện qua lại.

Các đề xuất trên gây ra tranh luận đa chiều. Nhiều người phản đối, không cho "đụng" vào cầu Long Biên, với lý do đây là di tích. Có người muốn biến cầu Long Biên thành một dạng bảo tàng, nơi treo tranh và diễn ra các hoạt động trình diễn nghệ thuật. Các nhà kỹ thuật cầu đường lại nói, không cho tôi "đụng" vào cầu Long Biên thì cuối cùng cầu sẽ sụp đổ vì mưa nắng, vì có đưa cầu vào sử dụng mới có kinh phí duy tu bảo dưỡng định kỳ, cầu mới tồn tại được.

Trong khi Hà Nội đã và đang xây dựng cả chục cây cầu qua  sông Hồng, cầu Long Biên vẫn tiếp tục nằm đó với những đợt sửa chữa nhỏ giọt và các cuộc tranh luận.

Nhiều người ở nhiều ngành nghề khác nhau, đều có chung tâm sự mong cây cầu Long Biên sớm được khôi phục, để giao thông lại tấp nập qua cầu. Đường sắt sớm trở lại vai trò chủ đạo trong vận chuyển hành khách. Khi đó chúng ta sẽ mở thêm ga đường sắt đô thị giữa lòng khu phố cổ, du khách dễ dàng tiếp cận khu phố cổ, thúc đẩy du lịch.

Những người yêu Hà Nội không khỏi lo lắng rằng, cây cầu hiện nay nếu không sớm được xây lại, thì sẽ dần trở thành phế tích. Được biết vào cuối năm 2024, các chuyên gia của Pháp đã làm việc với các bên liên quan và khảo sát sơ bộ cầu Long Biên để nghiên cứu phương án khả thi nhằm cải tạo cây cầu này; quá trình khảo sát dự kiến kéo dài đến tháng 8/2025.

Đây không phải lần đầu tiên việc cải tạo cầu Long Biên được "xới" lên, nhưng mong rằng lần này chúng ta sẽ có quyết định đúng đắn, dứt khoát về phương án cho cây cầu lịch sử này.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!