Thuốc hiếm 8.000 USD giải độc bệnh nhân vụ pate Minh Chay có gì đặc biệt?

"Giải mã" thuốc hiếm giải độc botulinum

Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai đang tiếp nhận điều trị 2 bệnh nhân bị ngộ độc botulinum nặng, do ăn pate Minh Chay nhiễm khuẩn Clostridium botulinum.

Để cấp cứu cho 2 trường hợp này, Trung tâm chống độc đã sử dụng loại thuốc hiếm, được vận chuyển từ Thái Lan về theo đường hàng không.

Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc cho biết, loại thuốc này có tên Botulism antitoxin heptavalent (BAT), được sản xuất bởi Canada, chuyên dùng để giải độc botulinum.

Theo Cục Quản Lý Thực Phẩm Và Dược Phẩm Hoa Kỳ, thuốc BAT là hỗn hợp các kháng thể được ký hiệu A, B, C, D, E, F, G điều trị đặc hiệu cho các dạng của chất độc botulinum tương ứng.

Về cơ chế, BAT sẽ cung cấp đáp ứng miễn dịch thụ động cho cơ thể, thông qua các kháng thể mà nó sở hữu. Cụ thể, khi được tiêm vào người, các kháng thể này sẽ liên kết chặt với botulinum tự do, khiến chúng không còn tương tác được với thụ thể của tế bào thần kinh.

Nhờ cơ chế này, thuốc BAT giúp giảm thiểu đáng kể hiện tượng liệt, yếu cơ bắp của bệnh nhân ngộ độc botulinum. Bệnh nhân được giải độc sẽ giảm nguy cơ diễn biến nặng phải thở máy.

Vì sao phải cấp tốc nhập thuốc từ nước ngoài?

BS Nguyên chia sẻ, đặc điểm của botulinum là có thể gắn rất chặt vào tế bào thần kinh, từ đó gây tổn thương nặng nề. Đặc điểm tổn thương ngoại biên kiểu lan xuống.

Triệu chứng điển hình của bệnh nhân ngộ độc botulinum là bị liệt tất cả các cơ bắp. “Bệnh nhân bị liệt vùng đầu mặt cổ như liệt họng dẫn đến khó nuốt, khó nói, sụp mi; liệt lan xuống tay, chân, liệt cơ thở”, BS Nguyên phân tích.

Theo chuyên gia này, trong trường hợp bệnh nhân liệt cơ thở phải thở máy, thì thời gian thở máy trung bình lên đến 2 tháng, tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ biến chứng.

Một trong những nguy cơ của thở máy kéo dài là nhiễm vi khuẩn đa kháng thuốc. Trong trường hợp điều trị kháng sinh thất bại, bệnh nhân có thể tử vong do viêm phổi.

Đối với ngộ độc botulinum, nếu không có thuốc giải độc, thời gian bệnh nhân hồi phục sẽ rất lâu, vì phải chờ cơ thể tái tạo lại.

“Trong hoàn cảnh thách thức như vậy, chúng tôi nghĩ ngay đến việc phải sử dụng thuốc giải độc cho bệnh nhân", Giám đốc Trung tâm Chống độc nhấn mạnh.

10 ngày “chạy đua” đưa thuốc hiếm về Việt Nam

Đối với ngộ độc botulinum, theo BS Nguyên, việc sử dụng thuốc giải độc đặc trị sẽ rất hiệu quả. Tuy nhiên, dạng ngộ độc này quá hiếm gặp nên các công ty dược rất ít khi sản xuất, vì không đảm bảo lợi nhuận.

Do đó, thuốc BAT cũng như một số loại thuốc điều trị bệnh hiếm gặp khác có một cơ chế riêng về thuốc hiếm.

“Các quốc gia sẽ có một kho thuốc hiếm, tập trung thuốc của các ngành y khoa với nhau. Khi có bệnh nhân sẽ được điều phối về các bệnh viện, các tỉnh hoặc có thể sang các nước khác”, BS Nguyên nói.

Thông qua trao đổi thường kỳ trong các hội nghề nghiệp Chống độc, các bác sĩ tại Trung tâm Chống độc nắm được thông tin ngay tại Thái Lan cũng từng ghi nhận trường hợp ngộ độc botulinum và nước bạn có dự trữ loại thuốc giải độc này.

Nhớ lại thời điểm đó, BS Nguyên chia sẻ: “Khi bắt đầu tiếp nhận các bệnh nhân đầu tiên nhiễm độc botulinum, chúng tôi nghĩ rằng sẽ có các bệnh nhân khác. Vì vậy, trước mắt chúng tôi phải cứu 2 ca bệnh nặng này. Sau đó, vận hành ngay quy trình để không may có bệnh nhân khác thì có thể chủ động xử lý”.

Với mục tiêu trong thời gian nhanh nhất, có thể đưa thuốc giải độc botulinum từ Thái Lan về Việt Nam, Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai đã ngay lập tức liên hệ cho các Trung tâm Chống độc của Thái Lan. Sau đó, phối hợp cùng các bên liên quan là Bộ Y tế, Tổ chức Y tế Thế giới tại Thái Lan và Việt Nam.

“Chúng tôi phải đảm bảo có được những giấy tờ cần thiết một cách nhanh nhất. Do đó, tất cả các bên liên quan đều rất tích cực giúp sức để đem 2 lọ thuốc này về Việt Nam”, BS Nguyên chia sẻ.

Chuyên gia này tiếp lời: “Bệnh viện, Bộ Y tế đã cố gắng xử lý các thủ tục, giấy tờ khẩn cấp; WHO ngày nào cũng họp 2 lần; các bên liên quan trao đổi liên tục thông qua email nhóm. Phía Thái Lan và Việt Nam cũng thường xuyên được kết nối bằng những cuộc gọi đường dài. Thực sự tất cả mọi người đều vất vả”.

Sau 10 ngày chạy đua với thời gian, ngày 29/8, 2 lọ thuốc BAT đã bắt đầu được vận chuyển từ Thái Lan về Việt Nam. Thuốc được bảo quản nghiêm ngặt trong hộp giữ lạnh, theo tiêu chuẩn của vắc xin. Bên trong hộp có nhiệt kế để theo dõi nhiệt độ.

Chiều cùng ngày, thuốc về đến Việt Nam. Sau khi giải quyết xong các thủ tục, đến tối cả 2 bệnh nhân được sử dụng thuốc giải độc. Ở thời điểm hiện tại, một bệnh nhân đã cho thấy dấu hiệu cải thiện. Theo đó, thời điểm nhập viện, bệnh nhân bị liệt, gần như nằm bất động nhưng đến nay đã có thể ngồi, nói chuyện mặc dù không rõ chữ.