Bị ép thôi việc sau nghỉ thai sản với lý do "tái cơ cấu"

Kế toán bị ép làm nhân viên kinh doanh

"Trước tiên chị muốn gặp để hỏi thăm sức khỏe của em, sau là muốn báo cho em một số thay đổi trong quy định của công ty mà em cần phải nắm", Hoài Anh đọc lại tin nhắn của sếp, khi cô mới trải qua hơn một nửa thời gian nghỉ thai sản. Vì vẫn đang nghỉ chăm con ở quê, Hoài Anh từ chối cuộc gặp và nói chỉ có thể trao đổi qua điện thoại.

"Sếp không nói thẳng tình hình công ty như thế nào, chỉ vòng vo rằng bộ máy nhân sự hiện giờ đã được cơ cấu lại và có thể không còn vị trí kế toán tổng hợp của tôi", Hoài Anh kể lại.

Nơi cô đang làm việc là một công ty kinh doanh dược phẩm có quy mô dưới 15 nhân viên. Trước khi nghỉ sinh con, một đồng nghiệp cũ của Hoài Anh cũng bị buộc phải nghỉ việc trong ấm ức khi chưa kết kỳ nghỉ thai sản.

Liên tục bị nhắn tin thúc giục chuyện công việc, Hoài Anh tất bật lên Hà Nội khi hết tháng thứ 4 của kỳ nghỉ thai sản để gặp sếp.

"Sếp nói sau khi đi tham khảo thị trường thì sếp nhận thấy lương của tôi quá cao so với mặt bằng chung, không có chuyện kế toán tổng hợp mà lương 13 triệu/tháng được. Hiện công ty đã tuyển được một kế toán mới với mức lương chỉ khoảng 7-8 triệu đồng/tháng, nếu tôi muốn làm việc tiếp thì phải chuyển sang bộ phận kinh doanh, hưởng lương theo hoa hồng. Công việc không còn ngồi văn phòng mà là đi đến các bệnh viện, nhà thuốc để giới thiệu sản phẩm, kiếm được hợp đồng thì có tiền", Hoài Anh kể lại.

Cô ấm ức: "Làm như vậy khác nào ép tôi nghỉ việc?"

Trong cảnh tương tự, Phạm Thùy Dung, 33 tuổi, một chuyên viên truyền thông từng được các doanh nghiệp lớn săn đón cũng phải thừa nhận "hụt hơi" khi một đứa con chào đời. Cuối năm 2024, khi đang trong kỳ nghỉ thai sản, Dung nằm trong diện bị công ty cắt giảm với lý do tái cơ cấu nhân sự. Đến đầu năm 2025, khi quay lại với thị trường lao động, tình hình đã thay đổi.

"Trước đây tôi làm truyền thông ở công ty lớn nên mức lương khá ổn so với mặt bằng chung, khoảng hơn 30 triệu/tháng. Tuy nhiên, khi quay lại tìm việc sau sinh, tôi chỉ có thể tìm được những công việc dưới 20 triệu/tháng, tức giảm gần một nửa", Dung thở dài.

Không những chỉ tìm được những công việc có mức lương thấp hơn, Dung còn thường xuyên bị từ chối vì có con nhỏ.

"Đặc thù ngành truyền thông phải nhanh, phải nhạy bén với các xu hướng nên các doanh nghiệp luôn ưu tiên những nhân sự trẻ, dám "cày", không có nhiều gánh nặng gia đình. Dù tôi vẫn đáp ứng tốt công việc, nhưng bây giờ có nhiều sự lựa chọn, hà cớ gì các doanh nghiệp phải chọn tôi khi có thể trả lương thấp hơn cho nhân sự trẻ hơn nhưng khả năng đáp ứng vẫn tương đương?", Thùy Dung tính toán.

Lao động nữ thành yếu thế khi thực hiện thiên chức

Phụ nữ khi mang thai, sinh con thường trở thành nhóm lao động yếu thế. Nhiều công ty muốn tránh ký hợp đồng lao động với nhân sự nữ có ý định mang thai trong những năm đầu làm việc.

Theo báo cáo của cổng thông tin tuyển dụng Zhaopin (Trung Quốc), trong các cuộc phỏng vấn xin việc, hơn 61% lao động nữ được hỏi về tình trạng hôn nhân hoặc kế hoạch sinh con, trong khi chỉ có 21,5% nam giới nhận được câu hỏi như vậy.

Nghiên cứu của Kleven và cộng sự (2019) cho thấy, 10 năm sau khi sinh con đầu lòng, thu nhập của phụ nữ giảm từ 21% đến 61% so với nam giới, tùy theo quốc gia.

Tại Hà Lan, phụ nữ có thể mất tới 46% thu nhập do giảm giờ làm sau khi sinh con.

Nghiên cứu của Correll, Benard và Paik (2007) cho thấy, các bà mẹ bị đánh giá là kém năng lực và cam kết hơn so với phụ nữ không có con, dẫn đến mức lương khởi điểm thấp hơn và ít cơ hội thăng tiến.

Một nghiên cứu tại Anh năm 2022 cho thấy, 12% phụ nữ cho viết đã từng bị phân biệt đối xử khi mang thai tại nơi làm việc và hơn 1/5 cho biết họ biết đã từng chứng kiến người khác bị như vậy. Trong khi đó, một báo cáo của Ủy ban Bình đẳng và Nhân quyền Anh cho rằng phân biệt đối xử khi nghỉ thai sản khiến 54.000 phụ nữ mất việc mỗi năm.

Tại TP. Hồ Chí Minh, tổn thất cơ hội nghề nghiệp do có con rất cao. Mười năm sau khi sinh đứa con đầu lòng, tỷ lệ có việc làm của phụ nữ thấp hơn nam giới khoảng 24,6%. Điều này có nghĩa là 10 năm sau kết hôn: cứ 100 người đàn ông vẫn tham gia thị trường lao động thì chỉ còn 75 phụ nữ tiếp tục làm việc.

Theo các chuyên gia, nhiều doanh nghiệp đang có biểu hiện lách luật để đuổi khéo lao động nữ mang thai và nuôi con nhỏ. Song, tình trạng này xảy ra chủ yếu ở các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Các doanh nghiệp có rất nhiều cách để buộc một nhân viên nghỉ việc khi có con nhỏ, như không giao việc, chuyển đổi vị trí công việc, đưa ra lý do công ty kinh doanh khó khăn, phải tái cơ cấu nhân sự,…

Đặc biệt, nhiều lao động khi làm việc trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ thường không chú trọng vào các điều khoản trong hợp đồng, hoặc thậm chí không ký kết hợp đồng, dẫn đến mất quyền lợi.

Lao động có thể tự bảo vệ mình

Pháp luật hiện hành tại Việt Nam có nhiều quy định liên quan đến quyền lợi và bảo vệ người lao động nữ trong thời kỳ thai sản.

Một trong những quyền lợi quan trọng của lao động nữ là không bị sa thải hoặc chấm dứt hợp đồng trong thời kỳ mang thai, nghỉ thai sản hoặc đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi. Đây là quy định nhằm bảo vệ người lao động khỏi nguy cơ bị phân biệt đối xử khi sinh con. Đồng thời, doanh nghiệp cũng không được xử lý kỷ luật đối với lao động nữ trong thời gian này.

Pháp luật cũng yêu cầu người sử dụng lao động sắp xếp công việc phù hợp cho lao động nữ đang mang thai hoặc nuôi con nhỏ. Cụ thể, khi mang thai từ tháng thứ bảy, hoặc tháng thứ sáu nếu làm việc ở vùng sâu, vùng xa, người lao động không phải làm thêm giờ, làm ca đêm hay đi công tác xa. Họ cũng có quyền được chuyển sang công việc nhẹ hơn nhưng vẫn được đảm bảo lương và các chế độ phúc lợi như cũ.

Bên cạnh đó, trong thời gian nuôi con dưới 12 tháng tuổi, lao động nữ được nghỉ 60 phút mỗi ngày để cho con bú, vắt sữa hoặc nghỉ ngơi. Khoảng thời gian nghỉ này vẫn được tính vào thời gian làm việc và được hưởng nguyên lương.

Đặc biệt, nếu có xác nhận của cơ sở y tế rằng công việc đang làm ảnh hưởng đến sức khỏe thai nhi, lao động nữ có quyền đơn phương chấm dứt hoặc tạm hoãn hợp đồng lao động. Quy định này giúp người lao động có thêm sự chủ động và an toàn trong thời kỳ thai sản.