Ngân quỹ tồn hơn 1 triệu tỷ đồng nhưng vẫn phải đi vay 3 triệu tỷ đồng

Tồn đọng hơn một triệu tỷ đồng ngân quỹ

Chia sẻ bên hành lang Quốc hội sáng 26/5, ông Trần Văn Lâm - Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính ngân sách (đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang) cho rằng, có tiền không giải ngân được là thực tế đang diễn ra trên nhiều lĩnh vực chứ không riêng đầu tư công. Năm 2021-2022, khi quyết toán và báo cáo thì số chuyển nguồn là gần 700.000 -800.000 tỷ đồng, tức hơn 1/3 số chi ngân sách nhưng chuyển nguồn, chưa đưa vào nền kinh tế, cộng với các khoản chi đầu tư xây dựng cơ bản chậm giải ngân.

"Vốn có, tiền có nhưng không phân bổ được, phân bổ rồi lại không giải ngân được. Việc có tiền không tiêu được, chính sách hiện nay không có gì vướng", ông Lâm nhấn mạnh.

Cũng theo ông Lâm, chính sách hiện nay vướng ở chỗ hơn 200.000 tỷ đồng dành cho cải cách tiền lương, nhưng do chưa cải cách tiền lương nên phải chuyển từ năm nọ sang năm kia, tức nguồn tồn dư mang tính chất chính sách. Phần còn lại đều do quá trình thực thi dẫn tới thực trạng tiền chậm đưa vào nền kinh tế, làm hạn chế tăng trưởng, phát triển kinh tế xã hội.

Xót xa khi ngân quỹ tồn đọng một số tiền lớn, ông Lâm cho rằng, 1 triệu tỷ đồng chậm đưa vào khiến kinh tế mất đi động lực. Trong khi đó, chúng ta vẫn phải đi vay, chịu lãi vay hơn 3 triệu tỷ đồng. Mỗi năm bội chi làm chúng ta cũng phải vay 200.000-300.000 tỷ đồng, trong khi tiền trong két mà không tiêu được.

"Đấy là sự lãng phí. Nhưng không phải cứ đẩy nhanh là cứ tống tiền bằng được, đưa ra phải sử dụng hiệu quả, đưa ra làm thất thoát lãng phí lớn hơn thì còn xót xa hơn. Cho nên không thể nóng vội, lại có giải pháp cực đoan", ông nêu.

Ngoài ra, theo ông Lâm, trong chi tiêu ngân sách cũng cần thận trọng, tuân thủ luật, quy trình thủ tục chứ không thể cắt giảm hết quy trình thủ tục thì lại nảy sinh thất thoát, tiêu cực, lãng phí và hệ quả còn lâu dài hơn. Thủ tục, quy trình cần phải được đơn giản, để rút ngắn thời gian từng bước chuẩn bị hồ sơ, chuẩn bị dự án đầu tư, thanh quyết toán… Mỗi bước rút một chút thủ tục thì thời gian sẽ được đẩy nhanh lên, đơn giản đi.

Quốc hội có nhiều cố gắng theo hướng này, các luật đang sửa như Đấu thầu, Giá, Đất đai… đều hướng tới việc tăng cường quản lý nhưng đơn giản hóa, giảm bớt thủ tục rườm rà không cần thiết.

Theo ông Lâm, thực tế chúng ta đang cho thí điểm nhiều cơ chế đặc thù một số địa phương có khả năng nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, luật pháp. Vừa rồi, chúng ta triển khai một số công trình trọng điểm quốc gia, như chỉ định thầu, thí điểm và tới đây đánh giá lại, chính sách nào hiệu quả thì luật hóa để sửa luật. "Sốt ruột nhưng phải làm từng bước chặt chẽ, hiệu quả", ông nói. 

Thực tế, có địa phương giải ngân rất tốt nhưng có nơi lại rất chậm. Về vấn đề này, ông Lâm cho rằng, do đặc thù mỗi địa phương khác nhau, tính chất mức độ phức tạp khác nhau, liên quan tới triển khai dự án đầu tư công.

"Qua kiểm điểm đánh giá, việc này có cả khách quan và chủ quan. Tất nhiên ai cũng muốn nhấn mạnh yếu tố chủ quan, trách nhiệm các cơ quan chức năng trong chuẩn bị vốn đầu tư, thanh quyết toán bàn giao nghiệm thu công trình… thuộc về năng lực quản lý, năng lực triển khai của người trách nhiệm trong từng khâu quy trình", ông nói. 

Nhưng cũng có yếu tố khách quan, mỗi địa phương có tính chất đặc thù khác nhau. Địa phương không có tính chất phức tạp, đền bù đơn giản thì triển khai rất nhanh. Nhưng có nơi địa phương "tấc đất tấc vàng", đền bù chỉ sai một li đã khiếu kiện thì quá trình làm phức tạp, khó khăn hơn. Nên khó có thể so sánh sự phức tạp giữa TPHCM, Hà Nội với một số tỉnh như Sơn La, Điện Biên.

Cần thí điểm một nghị quyết riêng về đầu tư công

Theo Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính ngân sách Trần Văn Lâm, thực tế, Chính phủ và Bộ Tài chính đã quản lý nợ công, phát hành trái phiếu Chính phủ tốt hơn. Kế hoạch Quốc hội cho phép bội chi 4% và năm 2022 là 4,2-4,3% GDP, nhưng thực tế thực hiện chỉ là hơn 3,2% GDP.

Nguyên nhân là chúng ta tăng thu bù cho phần đi vay, tăng thu năm 2022 vượt hơn 400.000 tỷ đồng. Ngoài ra, Bộ Tài chính trong phát hành trái phiếu Chính phủ đã có cân nhắc, tính toán, tức là cần dùng tới thì mới đi vay. Điều này giúp chúng ta tiết kiệm chi phí lãi vay, là yếu tố làm giảm tiền vay.

Nhưng cũng có yếu tố cần phải thấy là giảm bội chi, vay ít đi còn do đầu tư xây dựng cơ bản ko giải ngân được. Khi không giải ngân được đầu tư thì Bộ Tài chính không đi vay, vì vay về không giải ngân được.

Do đó việc bội chi ngân sách giảm một phần do không giải ngân được dự án đầu tư, một số khoản chi theo kế hoạch không chi được và hệ quả là nền kinh tế mất đi động lực trong giai đoạn sau.

Bên cạnh đó, theo ông Lâm, Nghị quyết của Quốc hội tại các kỳ họp đã nhiều lần đề cập chủ trương giải pháp để đẩy nhanh quá trình giải ngân, sử dụng vốn hiệu quả. Ví dụ thí điểm tách giải phóng mặt bằng khỏi dự án chung và thí điểm tại TPHCM, hay với một số dự án giao thông trọng điểm cho giải phóng mặt bằng không căn cứ vào dự án hiện tại, tức là cho giải phóng cả khu quy hoạch rồi mới đấu thầu sử dụng đất.

Còn theo ông Trần Hoàng Ngân - đại biểu Quốc hội đoàn TPHCM, giải ngân đầu tư công trong nhiều năm tỷ lệ đạt 70-80%, còn năm 2020 trên 90%. Kế hoạch đưa ra rất lớn nhưng tùy vào khả năng hấp thụ thị trường, phụ thuộc vào công đoạn triển khai dự án, từng giai đoạn giải ngân.

Theo ông Ngân, quý I năm nay giải ngân được 1.600 tỷ đồng nhưng sang tháng 4 và 5 năm tăng lên 8.800 tỷ đồng. Như vậy giải ngân phụ thuộc vào quá trình triển khai dự án, nhất là giải phóng mặt bằng - thu hồi đất là cả quy trình và điểm rơi 3-6 tháng mới ra được quyết định thu hồi rồi sau đó tiến hành thỏa thuận, đền bù cho người dân.

Tuy nhiên, giải ngân đầu tư công là bài toán cần lưu ý. Công trình đầu tư dở dang là lãng phí, kéo dài ảnh hưởng tới phát triển. Ví dụ dự án cao tốc Bến Lức - Long Thành kéo dài rất lâu rồi mà chưa xong.

"Nợ công giảm về tỷ lệ và số tuyệt đối, cho thấy chưa có đầu tư nên không vay. Con số tồn đọng ngân quỹ thì xem xét làm sao để sử dụng linh hoạt nhất, điều tiết hiệu quả - vai trò này thuộc về Chính phủ", ông Ngân nêu.

Còn về cách nào tiêu được thì vị đại biểu Quốc hội này cho rằng phụ thuộc khả năng của Chính phủ, vấn đề là sử dụng hiệu quả đồng tiền. Ông cho rằng cần rà soát thể chế, quy định nào đang vướng do chúng ta tự đưa ra, tự cản trở mình thì phải sửa.

"Tôi mong các Ủy ban của Quốc hội dành thời gian rà soát, cái gì không còn phù hợp thì xem xét sửa và để hoàn thiện thể chế. Có thể Quốc hội ban hành một luật sửa nhiều luật để tháo gỡ điểm nghẽn này", ông Ngân nhấn mạnh.