Ông giáo làng viết sử về Hoàng Sa

Đó là thầy giáo Trần Văn Vàng, giáo viên Lịch sử và Địa lý Trường THCS Đức Chánh, huyện Mộ Đức (Quảng Ngãi), người có hơn 30 năm đứng trên bục giảng.

Đi Lý Sơn tìm Hải đội Hoàng Sa

Thầy Vàng kể: “Đầu năm 2007, do thiếu tài liệu giảng dạy lịch sử địa phương, Phòng Giáo dục đã giao tôi và một số giáo viên soạn tài liệu môn sử địa phương cho bậc THCS. Khi bắt tay vào việc tôi mới thấy mọi chuyện không đơn giản, nhất là vấn đề chủ quyền biển, đảo. Thông tin đại chúng tuy đề cập rất nhiều nhưng để chuẩn hóa những thông tin ấy và đưa vào trong bài giảng thế nào cho hợp lý là không phải dễ. Quảng Ngãi là quê hương của đội Hoàng Sa kiêm quản Trường Sa nên bài học lịch sử phải tập trung vào chủ đề này. Cuối cùng, tôi cơ cấu bài giảng thành bài Nhân dân Quảng Ngãi với quần đảo Hoàng Sa và bắt tay vào thực hiện”.

Lên khung chương trình xong, thầy Vàng đến Bảo tàng Tổng hợp Quảng Ngãi để tham quan, thu thập tư liệu. Song thời điểm ấy tư liệu về Hải đội Hoàng Sa ở Bảo tàng Quảng Ngãi chưa nhiều. Thầy Vàng vào các nhà sách để lùng sục nhưng vẫn không có. “Bí quá, tôi đánh bạo đến Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy gặp các anh ở bộ phận nghiên cứu lịch sử Đảng địa phương để nhờ giúp đỡ. Tại đây, tôi tiếp cận được một số tư liệu như Dư địa chí tỉnh Quảng Ngãi, Phủ biên tạp lục của Lê Quý Đôn, Tập san Sử Địa cùng một số tài liệu mới về biển Đông” - thầy Vàng kể.

Thầy Vàng thức nhiều đêm để đọc, nghiền ngẫm. “Tư liệu đã có nhưng vẫn chưa đủ, bởi ở huyện đảo Lý Sơn, di tích về đội Hoàng Sa kiêm quản Trường Sa dày đặc mà không điền dã ở Lý Sơn thì không ổn” - thầy Vàng bộc bạch.

Thẳm sâu tiếng gọi “hùng binh”

Mùa hè năm 2007, lần đầu tiên thầy Vàng ra huyện đảo Lý Sơn để “mục sở thị” những điều ghi trong sách vở. Hành trang của chuyến đi chỉ là mấy bộ quần áo, chiếc máy ảnh cùng ba cuộn phim và một sổ ghi chép. Đến đảo, thầy Vàng nhờ người quen đưa đi thăm nhà các tộc họ tiền hiền trên đảo Lý Sơn, viếng mộ gió của các cai đội Phạm Quang Ảnh, Phạm Hữu Nhật, ghé Âm linh tự - nơi thờ các hùng binh Hoàng Sa, đình An Vĩnh - nơi làm lễ tế đội Hoàng Sa trước khi xuất phát... Tại đất đảo, tình cờ thầy đã nghe những câu hát từ người mẹ ru con: “Mảng mùa tu hú kêu thanh/ Cá chuồn đã vãn, mà anh chưa về”, “Hoàng Sa lắm bể nhiều cồn. Chiếc chiếu bó tròn mấy sợi dây mây” hoặc “Hoàng Sa trời nước mênh mông/ Người đi thì có mà không thấy về”…

Thầy Vàng xúc động kể: “Qua câu hát mới hiểu những hùng binh Hoàng Sa ra đi biết mình khó có thể trở về, tự chuẩn bị cho mình những vật dụng như thẻ bài bằng tre, chiếu, dây mây để khi rủi ro, đồng đội bó xác trôi xuống biển, may đâu về lại quê nhà. Vì vậy, mình hiểu hơn hai chữ “hùng binh” mà vua Tự Đức đã dành cho những người lính Hoàng Sa”.

Lại tham gia soạn sử cho cấp tỉnh

Sau chuyến đi đảo Lý Sơn, thầy Vàng lại tiếp tục tìm tư liệu, nghe ở đâu có tư liệu mới là tìm đến hỏi thăm, xin phôtô đem về. Sáu tháng sau, thầy Vàng mới hoàn thành tập tài liệu soạn giảng bằng bản chép tay, đem đánh máy, scan hình ảnh đúng 63 trang giấy A4, trong đó có bài “Nhân dân Quảng Ngãi với đảo Hoàng Sa” được soạn công phu, kèm tư liệu, hình ảnh minh họa.

Tập tài liệu được chuyển về Phòng Giáo dục, Ban Tuyên giáo Huyện ủy Mộ Đức thẩm định. Tháng 1-2008, tại Trường THCS Đức Chánh, Phòng Giáo dục huyện tổ chức cho giáo viên dạy môn Sử cùng Ban Tuyên giáo Huyện ủy góp ý để thầy Vàng bổ sung, hiệu chỉnh. Đến tháng 11-2008, thẩm định xong, phòng tổ chức cho giáo viên Sử ở 15 trường THCS của huyện nghe thầy Vàng báo cáo về chương trình lịch sử địa phương do thầy biên soạn. Kết quả của những tháng ngày lặn lội điền dã, sưu tầm, soạn và báo cáo tập bài giảng ấy, thầy Vàng được bồi dưỡng 300.000 đồng. Thầy Vàng mang số tiền này đi khao đồng nghiệp.

Cuối năm 2011, Sở GD&ĐT tỉnh Quảng Ngãi tổ chức biên soạn tài liệu địa phương về các môn Văn, Sử, Địa để giảng dạy ở các trường phổ thông. Thầy Vàng lại được chọn tham gia biên soạn.