Miền Bắc đang trải qua đợt rét có nhiệt độ thấp nhất trong 40 năm gần đây

Miền Bắc đang trải qua chuỗi ngày rét đậm, rét hại rất mạnh, nhiều nơi ở vùng núi cao phía Bắc đã xuất hiện băng giá. Vậy đợt rét này có ghi "kỷ lục" so với các đợt rét đã từng xảy ra trong lịch sử và sẽ còn kéo dài đến khi nào?

Liên quan đến nội dung trên, phóng viên Dân trí đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Văn Hưởng, Trưởng phòng Dự báo Khí hậu (Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia).

Cuối tuần qua, miền Bắc đã trải qua đợt rét đậm, rét hại rất mạnh, được đánh giá là đợt rét mạnh nhất từ đầu mùa Đông tính đến thời điểm hiện tại và kéo dài tới tận ngày hôm nay, 21/2. Đến thời điểm này, có thể khái quát những điểm tổng quan về đợt rét này xảy ra ở các địa phương như thế nào, thưa ông?

- Từ đêm 18/2 các tỉnh thành ở Bắc Bộ chịu tác động của một đợt không khí lạnh có cường độ mạnh và kết hợp với hoạt động của rãnh gió Tây trên cao nên đã xuất hiện mưa vừa, có nơi mưa to và giông.

Từ gần sáng ngày 19/2 mưa giông cũng bắt đầu xảy ra trên khu vực Bắc Trung Bộ. Theo số liệu quan trắc ghi nhận được thì trong ngày 19/2, Bắc Bộ xuất hiện rét đậm, rét hại và sang đến ngày 20 và ngày 21/2 thì tình trạng rét hại xảy ra trên cả khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ.

Nhiệt độ thấp nhất ở Bắc Bộ trong đợt này phổ biến 6-9 độ C, vùng núi 2-5 độ C, một số nơi vùng núi cao có mức nhiệt thấp hơn như Sapa 1,8 độ C, Đồng Văn 1,9 độ C, Mẫu Sơn -1,0 độ C, cùng với đó là hiện tượng băng giá đã xuất hiện nhiều nơi ở các tỉnh vùng núi phía Bắc như Lào Cai, Lạng Sơn, Quảng Ninh… Ở khu vực Bắc Trung Bộ, nhiệt độ thấp nhất cũng giảm xuống còn khoảng 8-11 độ C. Ngoài ra, ở khu vực từ Quảng Bình đến Thừa Thiên Huế trong ngày 20 và ngày 21/2 cũng đã có sự giảm nhiệt mạnh, trời rét đậm.

So sánh với các đợt rét cùng thời điểm trong quá khứ, được biết, đợt rét này được đánh giá là "kỷ lục"? 

- Theo thống kê số liệu nhiệt độ trung bình vào tuần cuối tháng 2 (từ 21-28/2) trong qua khứ từ 1981 đến nay cho thấy, đã từng xảy ra 5 năm có chuẩn sai nhiệt độ trung bình thấp nhất trong chuỗi số liệu, lần lượt vào các năm 1996, 1985, 2000, 1983 và 1986 với chuẩn sai nhiệt độ thấp hơn trung bình nhiều năm (TBNN) khoảng từ 4-6 độ C (Bảng 1).

Theo dự báo của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia, chuẩn sai nhiệt độ trung bình tuần (từ 21-28/2/2022) tại khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ nhiệt độ trung bình có xu hướng thấp hơn so với TBNN khoảng từ 4-6 độ C. Như vậy, so sánh với 5 năm có chuẩn sai thấp nhất cùng thời kỳ thì đợt rét đậm, rét hại sắp tới có khả năng có giá trị nhiệt độ trung bình thấp tương đương với giá trị trong 5 năm kể trên.

Theo quan trắc nhiệt độ thấp nhất trong đợt rét này tại trạm khí tượng Láng (Hà Nội) là 8,4 độ C xảy ra ngày 20/2/2022. Tuy nhiên, nhiệt độ tại đây trong tuần cuối tháng 2/1996 đã từng ghi nhận là 6,2 độ C vào ngày 21/2/1996. Như vậy nhiệt độ này chưa phải là giá trị thấp nhất trong quá khứ.

Tuy nhiên, có thể sơ bộ đưa ra dự báo rằng nhiệt độ trung bình tuần cuối tháng 2/2022 sẽ là một trong 5 năm có giá trị thấp nhất trong chuỗi số liệu quan trắc được trong cùng thời kỳ trong hơn 40 năm trở lại đây.

Đúng như thông tin dự báo, những ngày qua nhiều nơi nhiệt độ xuống rất thấp, rét đậm rét hại kèm mưa và băng giá đã xuất hiện ở vùng núi cao. Tuy nhiên, hiện tượng mưa tuyết mà du khách quan tâm chưa có. Vậy ông có thể giải thích điều kiện thời tiết như nào thì mới xuất hiện mưa tuyết và băng giá?

- Băng giá là hiện tượng nước đóng băng trên các bề mặt, băng giá được hình thành khi nhiệt độ hạ thấp.

Tuyết là một dạng kết tủa của tinh thể nước đá dưới áp suất không khí của trái đất. Nhiệt độ thấp, các tinh thể này kết tủa thành bông tuyết và rơi xuống mặt đất từ những đám mây.

Như vậy, băng giá hình thành khi có mưa trong điều kiện nhiệt độ xấp xỉ mức đông kết (0 độ C). Nước mưa đọng trên mái nhà, cành cây… sẽ bị đóng băng tạo thành băng giá.

Còn hiện tượng tuyết rơi hoặc mưa tuyết là một hiện tượng thiên nhiên giống như mưa nhưng là mưa của những tinh thể đá nhỏ hoặc sự pha trộn của các tinh thể băng. Mưa tuyết xảy ra nếu lớp không khí gần bề mặt có nhiệt độ mức gần 0 độ C đủ dầy, các hạt tinh thể đá và băng từ các đám mây rơi xuống không bị tan thành nước mà tạo thành bông tuyết, khi gần chạm mặt đất vẫn ở dạng bông tuyết. Còn nếu lớp không khí gần bề mặt có nhiệt độ cao hơn thì các tinh thể băng và đá sẽ bị tan thành hơi nước trước khi chạm mặt đất tạo thành mưa.

Đợt rét này ở miền Bắc sẽ kéo dài đến khi nào thì kết thúc và từ nay đến hết tháng 2/2022, miền Bắc còn đợt rét nào nữa không, thưa ông?

- Theo nhận định, đợt rét đậm, rét hại có khả năng kéo dài đến ngày 24/2/2022. Sau đó nhiệt độ có xu hướng ấm dần lên, đặc biệt là vào ban ngày không có khả năng xảy ra rét đậm, rét hại từ sau ngày 24/2 đến hết tháng 2/2022.

Xin cảm ơn ông!