Trung Quốc đối phó với mùa hè khắc nghiệt

Kể từ mùa hè này, Trung Quốc - quốc gia đông dân nhất thế giới - đã phải vật lộn để ứng phó với một loạt trường hợp khẩn cấp do thời tiết khắc nghiệt.

Các thị trấn và đất nông nghiệp ngập trong nước lũ. Các vụ sạt lở đất khiến nhà cửa, đường sá bị hư hại nghiêm trọng. Trong khi đó, hiện tượng nắng nóng như thiêu đốt đã khiến một số nhân viên y tế mặc đồ bảo hộ gục ngã.

Trong nhiều năm, các nhà khoa học đã cảnh báo, cuộc khủng hoảng khí hậu sẽ khiến hiện tượng thời tiết khắc nghiệt ngày càng chết chóc và xảy ra thường xuyên hơn. Và hiện nay, giống nhiều nơi khác trên thế giới, Trung Quốc đang quay cuồng với tác động của nó.

Kể từ khi mùa mưa bắt đầu vào tháng 5, đã có một cơn bão mạnh gây lũ lụt và lở đất nghiêm trọng. Ở nhiều vùng rộng lớn tại miền nam Trung Quốc, hàng chục người thiệt mạng, hàng triệu người phải di dời và thiệt hại kinh tế hàng tỷ nhân dân tệ.

Vào tháng 6, lượng mưa lớn phá vỡ "kỷ lục lịch sử" tại tỉnh ven biển Phúc Kiến, cũng như một số tỉnh Quảng Đông và Quảng Tây. Cùng lúc đó, một đợt nắng nóng gay gắt đã bắt đầu ở miền bắc Trung Quốc, khiến nhiệt độ vượt quá 40⁰C.

Đợt nắng nóng đó hiện đã nhấn chìm một nửa đất nước, ảnh hưởng đến hơn 900 triệu người, tức khoảng 64% dân số. Tất cả, trừ hai tỉnh đông bắc của Trung Quốc, ban bố cảnh báo nhiệt độ cao, với 84 thành phố phát cảnh báo đỏ (mức cảnh báo cao nhất) vào ngày 13/7.

Trong những tuần gần đây, tổng cộng 71 trạm thời tiết quốc gia trên khắp Trung Quốc đã ghi nhận nhiệt độ đã phá vỡ kỷ lục lịch sử. Theo Trung tâm Khí hậu Quốc gia, tại 4 thành phố, trong đó có 3 thành phố tại tỉnh Hà Bắc và một thành phố tại Vân Nam, đã chứng kiến nhiệt độ lên tới 44 độ C.

Cái nóng như thiêu đốt đi kèm với sự gia tăng các ca bệnh do Covid-19 khiến việc xét nghiệm hàng loạt của chính phủ trở nên khó khăn hơn đối với người dân, bao gồm cả người già, những người sẽ phải xếp hàng dài chờ đợi dưới ánh nắng mặt trời oi bức.

Nhiệt độ kỷ lục như thế này cũng khiến các nhân viên y tế gặp nguy hiểm khi họ phải dành nhiều thời gian ngoài trời trong bộ đồ bảo hộ kín mít từ đầu đến chân để lấy mẫu xét nghiệm. Một số video về nhân viên y tế Covid-19 gục ngã xuống đất do say nắng đã lan truyền trên mạng xã hội.

Đợt nắng nóng lần này cũng gây ra tình trạng thiếu điện tại một số vùng và ảnh hưởng đến sản lượng trồng trọt của Trung Quốc, đe dọa đẩy giá lương thực lên cao hơn nữa.

Ảnh hưởng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu

Tuy nhiên, ông Yao Wenguang, một quan chức tại Bộ Tài nguyên nước giám sát công tác phòng chống lũ lụt và hạn hán của Trung Quốc, đã cảnh báo về các hiện tượng cực đoan tiếp theo.

"Chúng tôi dự đoán từ tháng 7-8 sẽ có nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan ở Trung Quốc và tình trạng lũ lụt cùng hạn hán trong khu vực sẽ xảy ra nghiêm trọng hơn bình thường", ông nói với hãng tin Tân Hoa xã vào tháng trước.

Trung Quốc là một "khu vực nhạy cảm" đã bị ảnh hưởng đáng kể bởi biến đổi khí hậu toàn cầu, với nhiệt độ tăng nhanh hơn mức trung bình toàn cầu, theo Sách Xanh mới nhất về biến đổi khí hậu do Cục Khí tượng Trung Quốc xuất bản vào tháng 8/2021.

Báo cáo cho biết, từ năm 1951-2020, nhiệt độ bề mặt trung bình hàng năm của Trung Quốc đã tăng với tốc độ 0,26 độ C mỗi thập niên. Theo báo cáo, từ năm 1980-2020, mực nước biển xung quanh đường bờ biển của Trung Quốc đã tăng nhanh hơn mức trung bình toàn cầu.

Johnny Chan, giáo sư danh dự về khoa học khí quyển tại Đại học Thành phố Hong Kong, cho rằng khí hậu thay đổi có thể khiến các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt chẳng hạn như lũ lụt mùa hè mà Trung Quốc đã phải đối mặt trong nhiều thế kỷ, diễn ra thường xuyên hơn và dữ dội hơn.

Một bầu khí quyển ấm hơn có thể chứa nhiều hơi nước hơn, dẫn đến mưa lớn, trong khi sự ấm lên toàn cầu có thể làm thay đổi hoàn lưu khí quyển, có thể gây ra thời tiết khắc nghiệt như sóng nhiệt, giáo sư Chan nói thêm.

"Chúng ta thực sự cần phải lo lắng bởi hiện tượng thời tiết khắc nghiệt này ảnh hưởng đến bộ phận dân số thiệt thòi và dễ bị tổn thương nhất, những người ở nông thôn, không có điều hòa hoặc sống trong điều kiện đông đúc", ông cho biết thêm.

Đối với Trung Quốc, quy mô dân số và nền kinh tế lớn đồng nghĩa quy mô thiệt hại do các hiện tượng thời tiết cực đoan gây ra thường rất lớn.

Bão nhiệt đới, lũ lụt và hạn hán ước tính gây thiệt hại cho Trung Quốc khoảng 238 tỷ USD hàng năm, cao nhất trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương và gần gấp 3 lần thiệt hại ước tính của Ấn Độ hoặc Nhật Bản, theo báo cáo của Tổ chức Khí tượng Thế giới công bố năm 2021.

Tỷ lệ tử vong liên quan đến sóng nhiệt tại Trung Quốc đã tăng 4 lần từ năm 1990-2019, cướp đi sinh mạng của 26.800 người vào năm 2019, theo một nghiên cứu được công bố vào năm 2020.

Trong khi đó, nhiều người Trung Quốc mới bắt đầu nhận ra rằng, biến đổi khí hậu sẽ ảnh hưởng đến cá nhân họ.

Vào năm 2019, các nhà nghiên cứu nhận thấy, so với các quốc gia khác, mối quan tâm của người dân tại Trung Quốc đối với sự nóng lên toàn cầu và biến đổi khí hậu là "tương đối thấp".

Chính phủ Trung Quốc đã cam kết sẽ giảm lượng khí nhà kính cao nhất trước năm 2030 và đạt được mức trung hòa carbon vào năm 2060.

Đối với nhiều người Trung Quốc, các mối đe dọa của thời tiết khắc nghiệt do biến đổi khí hậu chỉ thực sự ập đến nhà vào mùa hè năm ngoái, khi lũ lụt "nghìn năm mới có một" đã cướp đi sinh mạng của 380 người ở thành phố Trịnh Châu, thủ phủ tỉnh Hà Nam.

Liu Junyan, Trưởng dự án khí hậu và năng lượng của Tổ chức Hòa bình Xanh Đông Á, cho rằng lũ lụt tại Trịnh Châu là một lời cảnh tỉnh đối với chính phủ và người dân Trung Quốc.

"Chính quyền trung ương và các chính quyền địa phương bắt đầu nhận thức được rằng biến đổi khí hậu là mối đe dọa to lớn đối với xã hội và sự phát triển bền vững", bà nói. Kể từ mùa hè năm 2021, một số thành phố của Trung Quốc đã cải thiện hệ thống ứng phó khẩn cấp với lượng mưa cực lớn.

Vào tháng 5, chính quyền taij thủ phủ phía nam Quảng Châu đã đóng cửa trường học, khuyến cáo người dân làm việc tại nhà, đóng cửa công trường xây dựng và đình chỉ giao thông công cộng ở các khu vực của thành phố sau khi có cảnh báo về mưa xối xả.

Vào tháng 6 này, chính phủ Trung Quốc đã ban hành văn bản chính sách mới để cải thiện khả năng ứng phó với biến đổi khí hậu, mà theo bà Liu Junyan là "không chỉ tạo ra những thách thức lâu dài mà còn khiến đất nước dễ bị tổn thương hơn trước các sự kiện đột ngột và cực đoan".

"Biến đổi khí hậu đã gây ra những tác động tiêu cực, nghiêm trọng đến hệ thống sinh thái tự nhiên của Trung Quốc, và tiếp tục lan rộng, thâm nhập vào nền kinh tế, xã hội", chính phủ nước này nêu rõ trong Chiến lược thích ứng với biến đổi khí hậu quốc gia.

Chính phủ Trung Quốc đã cam kết sẽ đưa nước này trở thành một "xã hội thích ứng với khí hậu" vào năm 2035, bằng cách xây dựng hệ thống toàn quốc nhằm giám sát và đánh giá các rủi ro khí hậu, cũng như tăng cường khả năng cảnh báo sớm.

Theo bà Liu, chính sách này là một hướng dẫn "rất lớn và đầy tham vọng" cho các chính quyền địa phương, nhưng thiếu các chi tiết hành động.