Sự kết hợp thời tiết bất thường khiến Đông Nam Á hứng chịu lũ lụt kỷ lục

Đông Nam Á đang trải qua một trong những mùa mưa ẩm ướt nhất trong những năm gần đây, với các trận lũ kỷ lục, bão liên tiếp và tình trạng người dân phải sơ tán trên diện rộng, thử thách năng lực thích ứng trước thiên tai của khu vực.

Lũ lụt xảy ra ở miền Nam Thái Lan, miền Trung Việt Nam. Philippines đang tìm cách hồi phục sau hai cơn bão liên tiếp. Malaysia chuẩn bị cho một mùa mưa kéo dài và ẩn chứa nhiều nguy cơ tiềm tàng.

Trong vài tuần, nhiều khu vực ở Đông Nam Á đã bị ngập trong một mùa mưa khắc nghiệt chưa từng thấy trong nhiều năm, với chuỗi lũ lụt và bão kéo dài từ Vịnh Thái Lan tới Thái Bình Dương.

Hàng triệu người đã phải sơ tán và hàng trăm người thiệt mạng do các hiện tượng khí hậu cực đoan cộng hưởng. Các chuyên gia nói rằng đây là kết quả của sự hội tụ các hiện tượng thời tiết và tác động khuếch đại của biến đổi khí hậu.

Hai hệ thống khí hậu lớn, gồm La Niña và Dipole Ấn Độ Dương âm (đặc trưng bởi nhiệt độ bề mặt biển ấm hơn bình thường), đã cùng lúc xuất hiện một cách bất thường trong mùa này, làm tăng mạnh lượng mưa trên toàn khu vực.

Họ cảnh báo rằng khả năng thích ứng của Đông Nam Á đang bị tụt lại so với tốc độ nóng lên toàn cầu và điều kiện thời tiết thay đổi đi kèm.

Tình trạng khẩn cấp kéo dài ở nhiều khu vực địa lý, nhiều nơi hứng chịu một lượng mưa lớn, kéo dài trong nhiều ngày, gây thiệt hại hàng trăm triệu USD.

Tại Philippines, hai cơn bão liên tiếp, Kalmaegi và Phượng Hoàng, tàn phá miền trung nước này trong tháng, mang theo gió mạnh, mưa lớn và lũ lụt trên diện rộng.

Trong khi đó, tại Thái Lan, lệnh sơ tán hàng loạt được ban hành ở Hat Yai và khu vực này bị tuyên bố là vùng thảm họa sau trận mưa lớn nhất trong 300 năm. Lượng mưa 600mm đổ xuống chỉ trong vài ngày, khiến trung tâm kinh tế miền Nam bị cô lập, du khách mắc kẹt và các trung tâm sơ tán phải hoạt động hết công suất.

Tại Malaysia, với gió mùa đông bắc gây ngập sớm trên diện rộng, nhà chức trách đang theo dõi hơn 3.000 điểm nóng lũ, với 8 bang đã bị ngập. Ngày 25/11, gần 25.000 người đã ở trong các trung tâm sơ tán.

Hai hệ thống khí hậu hiếm khi trùng nhau lại kết hợp và biến phần lớn khu vực thành một “cỗ máy hơi ẩm”.

“La Niña”, khi vùng trung tâm Thái Bình Dương lạnh đi, đẩy nhiệt về phía tây và làm mạnh lên gió mùa, đã kéo dài vài tháng qua.

Dù không mạnh bằng những năm trước, nó vẫn khiến lượng mưa tăng và gió mùa hoạt động mạnh hơn, đặc biệt khi kết hợp với Dipole Ấn Độ Dương âm với vùng nước ấm gần Indonesia, hút ẩm và tăng lượng mưa.

Hai hiện tượng này hiếm khi đạt đỉnh cùng lúc vì xuất phát từ hai lưu vực đại dương khác nhau, tạo điều kiện gây mưa lớn.

Năm ngoái là năm nóng nhất từng được ghi nhận, với nhiệt độ toàn cầu cao hơn mức tiền công nghiệp 1,55°C, theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO). Không khí ấm hơn giữ được nhiều hơi ẩm hơn, dẫn tới mưa lớn hơn.

Châu Á đang “ấm lên nhanh gần gấp đôi mức trung bình toàn cầu”, WMO cảnh báo. Điều này dẫn tới khả năng thích ứng của khu vực đang chậm lại.

Các thảm họa “hiếm gặp” trước đây giờ trở nên phổ biến. Điều này khiến cộng đồng không kịp phản ứng và nhiều người vẫn đánh giá thấp rủi ro.

Dù số lượng bão có thể không tăng trong tương lai, cường độ của bão được dự báo sẽ tăng. Lượng mưa sẽ trở nên thất thường hơn, thời gian lặp lại của các sự kiện cực đoan ngắn hơn, khiến hệ thống dự báo thời tiết bị quá tải.

Các chuyên gia kêu gọi các chính phủ cần đầu tư vào năng lực thích ứng khí hậu: Nâng cấp hệ thống thoát nước, tăng không gian xanh, bảo vệ bờ biển, dự báo thông minh và nâng cao năng lực cộng đồng.