Phương Tây đã viện trợ thế nào cho Ukraine trong xung đột với Nga?

Kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào tháng 2/2022, Kiev đã nhận được hàng tỷ USD viện trợ vũ khí từ phương Tây, trong đó Mỹ là quốc gia tài trợ nhiều nhất.

Theo các chuyên gia quân sự, nếu không có sự hỗ trợ của Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) thì không ai có thể hình dung được số phận của Ukraine hiện nay như thế nào.

Nhưng vấn đề đặt ra là Ukraine đã nhận được bao nhiêu hỗ trợ, và điều đó đã tạo ra sự khác biệt gì?

Chỉ mới tuần trước, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã cam kết sẽ hỗ trợ thêm 45 tỷ USD cho Ukraine - gói viện trợ mà Quốc hội nước này sẽ đưa ra bỏ phiếu trong thời gian tới. Nếu đề xuất này được thông qua, đây sẽ là gói viện trợ thứ 4 của Mỹ dành cho Ukraine và tổng số tiền được phân bổ cho Kiev kể từ tháng 2 sẽ lên đến con số gần 100 tỷ USD.

Những con số đáng kinh ngạc này đã làm dấy lên những tranh cãi trong nội bộ Mỹ. Nghị sĩ Cộng hòa Marjorie Taylor Greene trước đây từng tuyên bố, "không có thêm xu nào cho Ukraine" nếu đảng này kiểm soát hoàn toàn quốc hội sau bầu cử giữa kỳ.

Lãnh đạo phe Cộng hòa tại Hạ viện Kevin McCarthy trước đó cũng đề xuất rằng đảng Cộng hòa sẽ hạn chế nguồn viện trợ cho Ukraine nếu đảng này kiểm soát Hạ viện sau bầu cử giữa kỳ. "Ukraine rất quan trọng, nhưng không thể là mối quan tâm duy nhất. Không thể viết tấm séc vô tận cho họ", ông McCarthy nói.

Báo Independent của Anh mới đây đăng một bài quan điểm của phóng viên Mỹ với tiêu đề: "Đã đến lúc ngừng giả vờ rằng những gì đang xảy ra ở Ukraine không phải là cuộc chiến ủy nhiệm của Mỹ".

Ngoài Mỹ, châu Âu cũng là bên hỗ trợ mạnh cho Ukraine.

Theo các nguồn tin, rất khó để theo dõi chính xác số tiền được phân bổ cho Ukraine. Nhưng Viện Kinh tế Thế giới ở Kiel (IfW), một viện nghiên cứu của Đức, có thể cung cấp những con số tương đối chính xác dựa trên kho dữ liệu "Ukraine Support Tracker" (UST), theo dõi sự trợ giúp quân sự, viện trợ nhân đạo và viện trợ tài chính của phương Tây cho Ukraine.

Tuy nhiên, việc tính toán những con số này không hề dễ dàng, theo Andre Frank, một nhà kinh tế tại IfW.

"Những trở ngại chính là tin công khai, đặc biệt là thông tin chính thống và định giá các mặt hàng, nhất là vũ khí quân sự. Chúng tôi giải quyết vấn đề trước đây thông qua công việc nghiên cứu tích cực, bằng cách sử dụng vô số cơ chế tìm kiếm.

Nói chung, chúng tôi lấy thông tin từ các nguồn chính thức của chính phủ. Bất cứ khi nào không có thông tin chính thức,  hoặc các tuyên bố không cho phép định lượng đầy đủ khoản đóng góp, chúng tôi sẽ bổ sung bằng các báo cáo truyền thông đáng tin cậy", ông Frank nói.

Ngoài ra, còn có một vấn đề nảy sinh khi thực hiện phương pháp này là thông tin chính thức từ Mỹ hoặc Anh về viện trợ quân sự thường có thể không đầy đủ. "Công việc của chúng tôi chỉ có thể tốt khi thông tin chính thức được công bố công khai, minh bạch", chuyên gia trên nói thêm.

Các quốc gia thường có những cách tuyên bố công khai khác nhau về việc này.

"Thông tin chính thức và có thể truy cập của Mỹ được cập nhật và chi tiết, cho phép ước tính chính xác tổng giá trị hỗ trợ quân sự và hỗ trợ quân sự bằng hiện vật", ông Frank cho hay.

Với các quốc gia thành viên EU, bức tranh lại khác. "Các nước Đông Âu, Baltic và Scandinavia nhìn chung minh bạch khi công khai số lượng hạng mục và tổng giá trị các gói viện trợ quân sự. Trong cùng hạng mục, các quốc gia như Tây Ban Nha, Italy và Bồ Đào Nha rất mờ mịt", ông nói thêm.

Vấn đề đau đầu hiện này là ở Đức, quốc gia đầu tàu kinh tế và cả chính trị của châu Âu. Nguyên nhân chủ yếu là do Berlin đã bàn giao thiết bị quân sự từ các kho dự trữ đã ngừng hoạt động hoặc xóa sổ từ lâu và do đó không có đánh giá giá trị hiện tại.

Ví dụ, Đức cung cấp vũ khí hạng nặng như thiết bị chống tăng và tên lửa phòng không, nhưng cũng cung cấp những loại nhẹ hơn như súng máy, lựu đạn cầm tay và các loại đạn dược khác.

Một mặt, vật liệu quân sự hỗ trợ cho Ukraine lấy từ kho dự trữ của quân đội Đức (Bundeswehr) và mặt khác là lấy từ kho công nghiệp do chính phủ liên bang tài trợ.

Các nhà chức trách cung cấp một cái nhìn tổng quan chi tiết về việc giao hàng trên trang web, mặc dù có cảnh báo trước.

"Các quốc gia như Đức cung cấp danh sách chi tiết về số lượng các mặt hàng đã cam kết và đã giao, nhưng không có rõ giá trị các mặt hàng này", ông Frank nói.

Theo ông, điều này khiến công việc nghiên cứu chi tiết gặp rất nhiều khó khăn vì một số mặt hàng do Đức gửi đến là hàng dự trữ của Bundeswehr, vốn đã được sử dụng hơn 10 năm, khiến việc ước tính mức giá tốt nhất là gần như là không thể.

Mỹ vẫn là quốc gia hỗ trợ nhiều nhất

Không có gì ngạc nhiên khi Mỹ đã cung cấp hỗ trợ quân sự nhiều nhất cho Ukraine với một biên độ đáng kể, dựa trên số liệu của IfW.

Cho đến nay, nước đóng góp viện trợ quân sự lớn nhất là Mỹ với 22,86 tỷ euro (24,37 tỷ USD). Anh đứng thứ hai với 4,13 tỷ euro (4,4 tỷ USD), ông Frank cho biết.

Trong khi đó, Đức đứng thứ ba sau Mỹ và Anh về dòng viện trợ quân sự, với 2,34 tỷ euro (2,49 tỷ USD) cho đến nay.

Anh và Đức là hai quốc gia hỗ trợ lớn nhất của châu Âu. Theo IfW, các quốc gia thành viên EU đã cung cấp tổng cộng 8,61 tỷ euro (9,18 tỷ USD) viện trợ quân sự cho Ukraine.

Viện trợ từ phương Tây có "tác động không thể phủ nhận" bởi những cam kết của các nước châu Âu không chỉ nằm ở việc hỗ trợ quân sự.

"Nếu tính bao gồm cả Cơ sở Hòa bình châu Âu, một chương trình hoàn trả quân sự do EU điều hành, thì tổng hỗ trợ quân sự của EU sẽ tăng thêm 3,1 tỷ euro (3,3 tỷ USD) lên mức tổng là 11,71 tỷ euro (12,48 tỷ USD). Điều này bao gồm các cam kết cho đến ngày 20.11", chuyên gia Frank lưu ý thêm.

Cũng theo IfW, nếu xét về hỗ trợ quân sự, tài chính và nhân đạo, châu Âu hỗ trợ Ukraine tổng cộng 55 tỷ USD, còn Mỹ là 51 tỷ USD.

Với những con số viện trợ khổng lồ, có nhiều câu hỏi đặt ra về việc liệu các gói hỗ trợ có thể tiếp tục duy trì trong năm 2023 hay không, đặc biệt là khi tại Mỹ, đảng Cộng hòa đã kiểm soát Hạ viện trong cuộc bầu cử giữa kỳ vừa qua.