Phó tổng thống Mỹ công du châu Á giữa lúc căng thẳng lên cao

Chuyên cơ chở ông Biden đã lăn bánh lúc 17 giờ 03 phút ngày hôm qua theo giờ địa phương, tức 22 giờ 03 phút GMT. Dự kiến phải tới 7/12 ông Biden mới trở lại Washington.

Theo thông báo của Nhà Trắng, trong chuyến thăm, ông Biden sẽ dừng chân tại Bắc Kinh và nêu bật “những vấn đề gây lo ngại, bao gồm cả căng thẳng trong khu vực”.

Rộng hơn, chuyến công du của vị Phó tổng thống Mỹ tới Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc được lên kế hoạch nhằm nhấn mạnh “sự hiện diện lâu dài của Washington với tư cách một cường quốc Thái Bình Dương…và khẳng định sự cam kết của mình đối với việc tái cân bằng chính sách ngoại giao của Mỹ hướng tới châu Á - Thái Bình Dương”, thông báo cho biết thêm.

Theo kênh DW của Đức, chuyến công du châu Á lần này của ông Biden ít nhất sẽ thú vị hơn, trong bối cảnh những căng thẳng trong khu vực ngày càng tăng liên quan đến một chuỗi đảo không có người ở mà Bắc Kinh gọi là Điếu Ngư còn Tokyo gọi là Senkaku.

Trung Quốc đã chọn một thời điểm không mấy phù hợp để đơn phương tuyên bố thành lập vùng nhận diện phòng không trên các hòn đảo này, vốn vẫn do Nhật kiểm soát. Theo đó Bắc Kinh yêu cầu các hãng hàng không đi qua đây phải trình kế hoạch bay cho mình.

Đáp lại, hôm thứ Hai (25/11) vừa qua, Mỹ đã điều hai “pháo đài bay” B-52 tới khu vực không phận mà Trung Quốc tuyên bố là vùng nhận diện phòng không. Dù người phát ngôn Bộ quốc phòng Mỹ khẳng định đây là một phần của “hoạt động bay huấn luyện đã được lên kế hoạch từ lâu”, nó cũng khẳng định một cách rõ ràng sự quan tâm của Mỹ, và đồng thời là hành động thách thức một siêu cường đang lớn mạnh.

Thử thách vùng biển quốc tế

Để đáp lại động thái điều B-52 của Mỹ, hôm thứ Năm vừa qua, Trung Quốc đã điều chiến đấu cơ tới thị sát khu vực trên, trong khi truyền thông nước này khiến căng thẳng leo thang khi yêu cầu quân đội “phải có các biện pháp ứng phó kịp thời, không do dự”.

“Tôi không cho rằng chúng ta có thể xem nhẹ tầm quan trọng của vấn đề này”, Thomas König, một điều phối viên chương trình Trung Quốc tại Hội đồng châu Âu về quan hệ đối ngoại khẳng định. “Lần đầu tiên Trung Quốc đã đối đầu với Mỹ trong khu vực. Trung Quốc đã nhận ra rằng giờ họ đã là một phần của cuộc chơi, và họ sẽ thử sức tại các vùng biển như họ từng làm trước đây”.

König tin rằng Bắc Kinh đã tính toán sai trong bước đi mới nhất. “Chắc chắn rằng họ đã không ngờ đến những phản ứng như thế này từ một chính quyền Washington vốn thường tỏ ra xã giao”, ông Konig nói.

“Tôi cũng thấy ngạc nhiên, bởi Mỹ trước đây thường nói rằng quần đảo Senkaku là vấn đề trong khu vực. Nhưng cá nhân tôi thì cho rằng Mỹ đã có bước đi đúng, bởi vùng nhận diện phòng không này có thể trở thành thách thức với các lợi ích của Mỹ trong khu vực. Nhưng cũng có thể với người khác thì phản ứng của Mỹ là vô trách nhiệm, bởi những máy bay đó có thể đã bị bắn hạ”.

Đối với Trung Quốc, chuyên gia này tin rằng: “Họ không thực sự hiểu rõ mình muốn gì khi thành lập vùng nhận diện phòng không đó. Còn tôi tin rằng nó đã tạo ra tác dụng ngược. Đó thực sự là một động thái thiếu chín chắn bởi nó quá quyết liệt”.

Nhưng những sự vụng về dường như là không thể tránh khỏi trong bối cảnh Trung Quốc mới chỉ vừa triển khai chính sách đối ngoại quyết đoán hơn. König nghĩ rằng những vụ việc như trên là dấu hiệu đầu tiên cho thấy sự thay đổi trong quá trình trở nên quyết đoán hơn của Trung Quốc.

Quan hệ đối tác trong nghi ngờ

Đằng sau tất cả những vấn đề trên là những mối quan tâm đã hồi sinh của Mỹ trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Những mối quan tâm đó càng trở nên phức tạp hơn khi Mỹ cam kết bảo vệ Nhật Bản. Hay nói cách khác, bất kỳ căng thẳng nào giữa Trung Quốc và Nhật sẽ luôn khiến Mỹ bị kéo vào cuộc, và nó sẽ càng khiến sự hoài nghi giữa hai cường quốc tăng thêm.

“Trung Quốc vẫn đang tiếp tục hoài nghi rằng Mỹ đang bao vây họ, còn Mỹ thì nghi ngờ rằng mục tiêu cuối cùng của Trung Quốc là khu vực châu Á Thái Bình Dương”, chuyên gia về Trung Quốc Rod Wye, đến từ cơ quan nghiên cứu Chatham House của Anh cho biết.

Mặt khác, cả hai bên đều mong muốn duy trì mối quan hệ kinh tế tốt đẹp. Do đó, mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc đôi khi có vẻ hơi kỳ cục. Dù sao Trung Quốc cũng đang có kế hoạch tham gia vào một cuộc tập trận lớn trên Thái Bình Dương, cùng hải quân Mỹ và các đồng minh của Mỹ trong khu vực vào năm 2014.

“Đó là một mối quan hệ mà cả hai bên đều thực sự không thể xác định rõ vị thế của mình là ở đâu”, Wye phân tích. “Căng thẳng giữa hai bên tiếp tục là bằng chứng cho thấy cần thêm những sự hứa hẹn, vì lợi ích của cả hai nước về kinh tế và quân sự - cũng như cách thức mà mối quan hệ cường quốc sẽ hình thành trong dài hạn. Hiện tại tình hình đang rất phức tạp và dễ biến động”.

Thanh Tùng
Theo AFP, DW