Những sai lầm khiến dịch viêm phổi Vũ Hán lây lan nhanh tại Trung Quốc

Một căn bệnh bí ẩn đã khiến 7 bệnh nhân nhập viện và bác sĩ Li Wenliang đã cố gắng cảnh báo các bạn bè học cùng trường y trong một nhóm trò chuyện trực tuyến hôm 30/12/2019 rằng: “Họ (các bệnh nhân) đang bị cách ly trong khoa cấp cứu”.

“Thật đáng sợ. Có phải là dịch Sars quay trở lại không?”, một người nhắn tin hồi đáp, đề cập tới dịch bệnh diễn ra năm 2002-2003 làm gần 800 người thiệt mạng trên toàn thế giới.

Theo New York Times, các quan chức y tế của Vũ Hán dường như đã biết được thông tin trên nhưng chọn cách im lặng và đưa ra thông điệp trấn an dư luận rằng tình hình vẫn có thể kiểm soát.

Căn bệnh mà bác sĩ Li nhắc tới không phải là Sars, nhưng cũng là một virus chủng corona. Trong thời gian qua, nó là nguyên nhân dẫn tới cái chết của 305 người trên toàn thế giới, trong đó có 304 người tại Trung Quốc đại lục.

Cách chính quyền thành phố xử lý thông tin về bệnh dịch được cho là sai lầm đầu tiên mà họ phạm phải. Vào những thời điểm quan trọng, các quan chức chọn cách giữ bí mật thay vì hành động trước một cuộc khủng hoảng đang có dấu hiệu gia tăng vì lo ngại công chúng hoảng loạn.

7 tuần chậm trễ

Chính điều đó đã khiến công tác chống dịch bị chậm trễ mất 7 tuần kể từ khi ca nhiễm virus viêm phổi lạ đầu tiên mới xuất hiện.

Trong những ngày đó, chính quyền giữ im lặng và đã có những động thái được cho là nhằm thuyết phục công chúng rằng mối nguy hiểm không quá lớn, khiến 11 triệu người dân Vũ Hán không hiểu rằng họ cần phải tự bảo vệ bản thân. Chính quyền cho đóng cửa chợ động vật hoang dã Huanan, nơi nghi virus bùng phát, nhưng nói với công chúng là để cải tạo chợ.

Theo New York Times, sự do dự và chậm trễ đã khiến cho Trung Quốc mất đi cơ hội tốt nhất để ngăn căn bệnh không biến thành đại dịch.

Chuyên gia Yanzhong Huang thuộc tổ chức Hội đồng Quan hệ đối ngoại (Mỹ) cho rằng giới chức y tế Vũ Hán đã không làm gì để cảnh báo người dân về mối đe dọa của dịch bệnh.

Ca đầu tiên được cho là bắt đầu từ đầu tháng 12/2019, tuy nhiên, chính quyền mới bắt đầu hành động quyết liệt từ ngày 20/1/2020 khi bệnh dịch đã trở thành mối đe dọa thực sự.

Giờ đây, dịch viêm phổi Vũ Hán đã trở thành tình trạng y tế khẩn cấp toàn cầu. Các quốc gia lần lượt ban lệnh hạn chế đi lại với Trung Quốc, thị trường tại chính thế giới bị ảnh hưởng, và bệnh dịch tạo nên thách thức to lớn của chính quyền Bắc Kinh vào thời điểm hiện tại.

Bác sĩ nhãn khoa Li, người thông báo về tình trạng cách ly bệnh nhân trong bệnh viện hồi tháng trước, ngày 10/1 bị nhiễm virus corona sau khi chữa mắt cho 1 nữ bệnh nhân. Li không biết rằng người phụ nữ này đã bị nhiễm virus, có thể là lây từ con gái của bà.

Hu Xiaohu, người bán thịt lợn ở chợ hải sản Huanan, cảm thấy có gì đó không ổn vào tháng 12 năm ngoái. Nhiều người xung quanh ông bất chợt bị ốm. Không ai biết lý do vì sao các bệnh viện xung quanh đó bị cách ly. 

Tại các bệnh viện, bác sĩ và y tá ngạc nhiên khi chứng kiến hàng loạt bệnh nhân nhập viện với triệu chứng như viêm phổi nhưng không có phản ứng với phác đồ điều trị thông thường. Các nhân viên y tế nhanh chóng phát hiện ra điểm chung giữa các bệnh nhân: Họ đều làm việc ở chợ Huanan.

Ngày 1/1, cảnh sát bất ngờ xuất hiện ở chợ Huanan, cùng với các quan chức y tế công cộng và đóng cửa chợ. Tân Hoa Xã đưa tin rằng chợ này được đóng cửa để cải tạo, nhưng các nhân viên xuất hiện trong đồ bảo hộ, xịt thuốc khử trùng và tháo dỡ các quầy hàng.

Đây được xem là động thái đầu tiên của chính quyền công khai thực hiện nhằm kiểm soát bệnh dịch.

Công khai thông tin chậm trễ

Một ngày trước đó, giới chức Trung Quốc đã gửi thông báo lên Tổ chức Y tế Thế giới về tình hình. Các quan chức Vũ Hán sau đó đưa ra các thông điệp tích cực rằng họ đã diệt được virus từ nguồn xuất phát. Những ca mắc bệnh là khá hạn chế và chưa có bằng chứng nào cho thấy virus có thể lây từ người qua người.

“Tự dự đoán những tín hiệu lạc quan mà không có số liệu để chứng minh là một chiến lược nguy hiểm”, chuyên gia Alexandra Phelan tại Đại học Georgetown của Mỹ nhận định, nhấn mạnh rằng y tế công cộng phục thuộc vào niềm tin của công chúng.

9 ngày sau khi chợ Huanan đóng cửa, một khách hàng thường xuyên của chợ trở thành ca tử vong đầu tiên vì virus corona chủng mới. Người đàn ông 61 tuổi họ Zeng mang trong người nhiều bệnh nền nhập viện trong tình trạng khó thở và sốt cao.

Chính quyền Vũ Hán công bố về cái chết của ông Zeng 2 ngày sau đó nhưng không nói gì thêm về bệnh dịch. 5 ngày sau đó, vợ ông Zeng mắc triệu chứng tương tự như chồng. Bà chưa bao giờ đến chợ Huanan.

Cách chợ hải sản 32 km, các nhà khoa học của viện virus Vũ Hán bắt đầu nhận được các mẫu bệnh phẩm từ bệnh nhân. Tiến sĩ Zheng-Li Shi-người từng nghiên cứu về Sars năm 2002 và đội ngũ của bà đã phát hiện virus mới có họ hàng với Sars. Họ đưa ra giả thuyết rằng vật chủ có thể mang mầm bệnh này là dơi, loài vật được bán ở chợ Huanan.

Khi đó, bà Li và các chuyên gia y tế ở Vũ Hán bắt đầu phát đi cảnh báo nhưng chính quyền thành phố vẫn “án binh bất động”.

Bác sĩ Lu Xiaohong, trưởng khoa tiêu hóa Bệnh viện thành phố số 5, cho biết từ cuối tháng 12 bà đã nghe thấy thông tin virus lây lan giữa các nhân viên y tế. Tuy nhiên, 3 tuần sau đó, chính quyền địa phương mới thừa nhận điều này.

Đầu tháng 1, Vũ Hán đã tổ chức một sự kiện lễ hội thường niên với 40.000 gia đình tham gia. Động thái này sau đó đã bị chỉ trích dữ dội vì được xem là bằng chứng chính quyền quá coi nhẹ bệnh dịch.

Cái chết của một vài bệnh nhân nhiễm virus corona mới và việc Thái Lan xác nhận trường hợp đầu tiên mắc bệnh ở nước ngoài hôm 13/1 dường như đã bắt đầu thu hút sự chú ý của chính quyền trung ương Trung Quốc.

Trung Quốc đã điều động giáo sư Zhong Nanshan, một chuyên gia từng tham gia chống Sars, tới Vũ Hán xem xét tình hình hôm 18/1.

Sau đó, chính quyền tỉnh Hồ Bắc đã tổ chức một cuộc họp vào kêu gọi các nhân viên y tế coi việc chữa bệnh dịch là ưu tiên.

Hệ quả

Ngày 20/1, hơn 1 tháng sau khi ca bệnh đầu tiên xuất hiện, giáo sư Zhong Nanshan tuyên bố rằng virus corona có thể lây từ người qua người. Tồi tệ hơn, một bệnh nhân có virus đã lây cho 14 nhân viên y tế khác.

Vào thời điểm đó, số người chết là 3, nhưng sau 11 ngày, con số này tăng lên trên 200.

Tại Vũ Hán, các lệnh cấm du khách theo nhóm được công bố. Người dân bắt đầu đeo khẩu trang.

Ngày 23/1, Vũ Hán tuyên bố phong tỏa thành phố để ngăn dịch. Nhiều cư dân thành phố cho biết họ không hiểu được sự nguy hiểm của dịch bệnh cho tới khi lệnh phong tỏa được ban bố. Sự hoảng sợ của người dân, điều mà các quan chức Vũ Hán lo ngại từ 1 tháng trước, đã xảy ra.

Đám đông người vội vã tới sân bay, ga tàu tìm cách thoát khỏi thành phố trước khi nơi đây chính thức phong tỏa hôm 23/1. Các bệnh viện chật cứng người đến thăm khám.

Thị trưởng Vũ Hán Zhou Xianwang sau đó thừa nhận đã không công bố thông tin về bệnh dịch tới công chúng ở giai đoạn virus viêm phổi lạ bắt đầu bùng phát.

Tuy nhiên, ông Zhou lý giải rằng là một quan chức địa phương, ông không có thẩm quyền công bố thông tin như vậy khi chưa nhận được sự phê duyệt của cấp trên.

Đức Hoàng

Theo New York Times