Những lựa chọn của ông Trump với cuộc xung đột Nga - Ukraine

Kể từ cuộc bầu cử tổng thống ngày 5/11/2024, ông Trump và đội ngũ của mình đã đưa ra những thông tin không đồng nhất về việc liệu các đề xuất hòa bình tiềm năng của họ có đem lại lợi ích cho Ukraine hay không.

Dựa trên các tuyên bố công khai, có thể thấy ông Trump và các trợ lý nhận thức rõ sự phức tạp của cuộc xung đột và sửa đổi mốc thời gian mục tiêu để đạt được thỏa thuận hòa bình. Trước đó, ông Trump tuyên bố có thể chấm dứt xung đột trong vòng 24 giờ, nhưng hiện nay, ông thừa nhận phải mất vài tháng.

Chuyên gia phân tích chính trị Volodimir Fesenko nhận định với báo Kiev Independent: "Trong một tháng rưỡi qua, họ nhận thấy những mâu thuẫn giữa Ukraine và Nga khá sâu sắc và phức tạp. Vấn đề này không thể giải quyết nhanh chóng hoặc bằng cách tiếp cận đơn giản. Họ đang điều chỉnh cách tiếp cận và quyết định làm gì tiếp theo".

Jenny Mathers, giảng viên chính trị quốc tế tại Đại học Aberystwyth của Anh, cho biết: "Ông Trump muốn chấm dứt xung đột và muốn được ghi nhận công lao vì đã đạt được điều đó. Vì vậy, chúng ta có thể sẽ chứng kiến thêm nhiều tuyên bố táo bạo trong thời gian tới".

Theo bà, những tuyên bố tiềm năng đó sẽ có lợi cho cả Nga và Ukraine. Rõ ràng, ông Trump phần nào ngưỡng mộ Tổng thống Vladimir Putin, song ông vẫn có thể phản ứng tiêu cực nếu như có ý kiến cho rằng ông đang hành động như một "nước cờ" của người đồng cấp nước Nga.

Chính quyền mới với quan điểm trái chiều

Những người được Tổng thống Trump đề cử vào chính quyền mới của ông hiện có quan điểm trái ngược về cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Bà Tulsi Gabbard, người được đề cử làm Giám đốc tình báo quốc gia Mỹ, phản đối sự hỗ trợ của Mỹ dành cho Ukraine.

Ông Peter Hegseth, tân Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, từng kêu gọi giảm cam kết của Mỹ đối với NATO. Tuy nhiên, ông rút lại tuyên bố trong phiên điều trần xác nhận vào ngày 14/1. Ông khẳng định Mỹ sẽ không rời khỏi liên minh hỗ trợ Ukraine.

Ông Michael Waltz, người được đề cử làm Cố vấn An ninh Quốc gia, và Ngoại trưởng Marco Rubio đều được cho là ủng hộ Ukraine và có quan điểm cứng rắn hơn đối với Nga so với những quan chức khác.

Ông Keith Kellogg, đặc phái viên của Tổng thống Trump về vấn đề Ukraine và Nga, cũng được đánh giá là có thiện chí hơn với Kiev. Ông tuyên bố Ukraine nên đàm phán với vị thế tự tin hơn.

Kế hoạch hòa bình tiềm năng

Ông Kellogg cùng với một số quan chức từng phác thảo một kế hoạch hòa bình, bao gồm việc đóng băng tiền tuyến ở Ukraine, tạm ngừng đàm phán cơ hội Ukraine gia nhập NATO trong một thời gian dài, đồng thời dỡ bỏ một phần lệnh trừng phạt áp đặt đối với Nga.

Theo đề xuất của ông, Mỹ sẽ tiếp tục gửi viện trợ quân sự cho Ukraine và cung cấp bảo đảm an ninh cho Kiev để ngăn chặn Nga triển khai những chiến dịch tương tự sau này.

Báo Telegraph dẫn nguồn thạo tin cho hay, theo một trong những kế hoạch hòa bình đang được ông Trump xem xét, ông có thể kêu gọi quân đội Anh và các nước châu Âu khác thiết lập vùng đệm nhằm thay cho tuyến đầu hiện tại ở Ukraine.

Trong khi đó, ông Rubio ngày 15/1 cho biết, cả Ukraine và Nga sẽ phải nhượng bộ để chấm dứt xung đột.

Michael O'Hanlon, chuyên gia chính sách đối ngoại tại Viện Brookings, nói với Kiev Independent: "Bất kỳ thỏa thuận nhanh chóng nào (thậm chí kéo dài hơn 6 tháng) cũng cần chấm dứt giao tranh dọc theo tiền tuyến hiện tại, đồng thời phải đảm bảo Ukraine được bảo vệ lâu dài và Nga có động lực tài chính, kinh tế để ngừng giao tranh".

Vì kế hoạch hòa bình chi tiết của ông Trump vẫn chưa rõ ràng, nên khung thời gian của nó liên tục thay đổi.

Ngày 7/1, ông Trump cho biết hòa bình sẽ đạt được trong vòng 6 tháng tới. Một ngày sau đó, ông Kellogg nói cần phải thiết lập một kế hoạch cụ thể trong vòng 100 ngày đầu tiên của chính quyền mới.

Ông Stephen Biddle, chuyên gia chính sách quốc phòng tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (CFR), bình luận với Kiev Independent: "Khung thời gian 6 tháng là nỗ lực của ông Trump nhằm tìm một hướng đi khác cho một lời hứa không thực tế".

Ông Thomas Graham, thành viên danh dự tại CFR, cũng khẳng định chính quyền của ông Trump đã nhận ra họ sẽ mất nhiều thời gian và công sức hơn để đạt được thỏa thuận.

Theo bà Mathers, chính quyền ông Trump không đề cập tới lời hứa kết thúc chiến sự Ukraine trong vòng 24 giờ mà thay vào đó khẳng định đó là một quá trình mất nhiều tháng. Việc này có thể cũng đã ảnh hưởng tới đặc phái viên Kellogg.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tháng trước cho biết ông Kellogg sẽ thăm Ukraine trước lễ nhậm chức của Tổng thống Trump vào tháng 1. Tuy nhiên, ông Kellogg hoãn chuyến thăm cho đến sau lễ nhậm chức do lệnh hạn chế của Mỹ đối với các cuộc đàm phán cá nhân với chính phủ nước ngoài.

Ông Oleksandr Merezhko, Giám đốc Ủy ban Đối ngoại của quốc hội Ukraine, bình luận: "Ông Kellogg hoãn chuyến thăm của mình vì họ có thể đã nhận ra ý tưởng chấm dứt xung đột trong 24 giờ, hoặc thậm chí trong vòng 6 tháng, là quá tham vọng và phức tạp. Bây giờ họ thực tế hơn và đang điều chỉnh một chút chiến lược của mình".

Những diễn biến tích cực

 Một số tuyên bố gần đây của ông Trump và các đồng minh dường như hướng đến một thỏa thuận hòa bình với vị thế cứng rắn hơn.

Ông Trump nói trong một cuộc phỏng vấn với tạp chí Time được xuất bản vào ngày 12/12: "Tôi muốn đạt được một thỏa thuận và cách duy nhất để đạt được thỏa thuận là không từ bỏ Ukraine".

Ông Kellogg ngày 8/1 cũng khẳng định mục tiêu của Tổng thống Mỹ không phải là "trao thứ gì đó cho Nga".

Trong khi đó, Financial Times dẫn lời của 2 quan chức châu Âu cho hay viện trợ của Mỹ cho Ukraine sẽ vẫn tiếp tục sau khi ông Trump nhậm chức.

Bloomberg ngày 16/1 dẫn lời các nguồn thạo tin rằng các cố vấn của ông Trump cũng đang xây dựng một chiến lược toàn diện để áp đặt lệnh trừng phạt đối với Nga, nhằm gây sức ép buộc nước này phải đạt được thỏa thuận hòa bình.

Ông Roland Paris, giáo sư về các vấn đề quốc tế tại Đại học Ottawa, nói: "Tôi nghĩ ông Trump không muốn tỏ ra yếu thế so với ông Putin, hoặc chịu trách nhiệm cho việc để mất Ukraine. Ông ấy muốn được coi là người gìn giữ hòa bình, người kết thúc chứ không phải người bắt đầu các cuộc xung đột".

Diễn biến tiêu cực

Đầu tháng này, ông Trump cáo buộc việc cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden ủng hộ Ukraine gia nhập NATO đã dẫn đến xung đột.

Bà Mathers lập luận: "Nếu ông Putin có thể thuyết phục Tổng thống Trump rằng con đường duy nhất để tạo ra một nền hòa bình ổn định là tất cả yêu cầu của Nga phải được đáp ứng, thì có nguy cơ ông Trump sẽ đồng ý ủng hộ lập trường đó. Ông Trump có vẻ bị thu hút bởi những giải pháp đơn giản hơn là cố gắng giải quyết một cách phức tạp".

Theo ông Biddle, để có được một thỏa thuận không giống một sự bán rẻ, ông Trump có thể phải đe dọa tăng viện trợ đáng kể cho Ukraine, trừ khi Tổng thống Putin thỏa hiệp. Song điều đó, có thể khiến nội bộ chính quyền vốn đang bất đồng ý kiến của ông Trump càng thêm chia rẽ, liên quan tới vấn đề Ukraine.

Ông nói: "Vì vậy, tôi cho rằng ông Trump có thể trì hoãn và cố gắng thay đổi chủ đề, hơn là đối mặt với lựa chọn khó khăn giữa việc chấp nhận một thất bại và nguy cơ đẩy căng thẳng leo thang hơn nữa".

Cuộc gặp gỡ giữa ông Trump và ông Putin

Tuy nhiên, ngay cả khi các đề xuất hòa bình của ông Trump "thiên vị" Ukraine hơn là Nga, thì vẫn còn nhiều điều phụ thuộc vào Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết Nga hoan nghênh và sẵn sàng đàm phán với chính quyền của ông Trump, nhưng kế hoạch gặp mặt trực tiếp sẽ chưa thể rõ ràng cho tới sau khi ông nhậm chức. Ba ngày sau đó, Tổng thống Trump tiết lộ dự định sớm gặp ông Putin, đồng thời nói thêm nhà lãnh đạo Nga "cũng muốn gặp ông".

Chuyên gia Mathers cho rằng, cuộc gặp giữa ông Trump và ông Putin có thể sẽ kéo theo một thỏa thuận bất lợi hơn cho Ukraine bởi "ông Trump ngưỡng mộ ông Putin, coi ông là hình mẫu của nhà lãnh đạo mạnh mẽ mà chính ông Trump mong muốn trở thành".

Cho đến nay, Nga vẫn từ chối chấp thuận mọi thỏa hiệp.

Vào tháng 6/2024, ông Putin cho biết Moscow sẽ chỉ đồng ý ngừng bắn và tham gia đàm phán hòa bình nếu quân đội Ukraine rút khỏi các tỉnh Donetsk, Lugansk, Zaporizhia và Kherson của Ukraine. Ukraine vẫn kiểm soát các thủ phủ khu vực Zaporizhia và Kherson, nắm giữ một phần đáng kể của Donetsk và duy trì hiện diện ở Lugansk.

Các yêu cầu khác của Điện Kremlin bao gồm dỡ bỏ lệnh trừng phạt của phương Tây đối với Nga, Ukraine không gia nhập NATO, phi quân sự hóa - nhiều khả năng ám chỉ việc giảm quy mô quân đội Ukraine, và phi phát xít hóa ám chỉ trao cho Moscow quyền hỗ trợ các đảng thân Nga ở Ukraine.

Trong khi đó, ông Zelensky đã ký một sắc lệnh vào ngày 19/1, nhằm áp đặt lệnh trừng phạt mới đối với các chính trị gia và nhà tuyên truyền thân Nga ở đất nước này.

Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov tuyên bố Moscow không hài lòng với các đề xuất hòa bình từ nhóm của ông Trump.

Ông William Wohlforth, giáo sư chuyên về quan hệ quốc tế tại Cao đẳng Dartmouth, bình luận: "Các chuyên gia có xu hướng đồng tình rằng Nga sẽ không chấp nhận chấm dứt xung đột trong năm 2025, chắc chắn không phải trong khung thời gian 6 tháng mà chúng ta đang nói đến. Do đó, hầu hết mọi người dự đoán ông Putin sẽ không đưa ra bất kỳ nhượng bộ nào".

Theo ông Biddle, chính quyền của ông Trump thực sự muốn có một thỏa thuận và đã chuẩn bị sử dụng điều kiện viện trợ của Mỹ đối với Kiev để làm đòn bẩy thúc đẩy thỏa thuận. Ông nói: "Vấn đề ở đây là ông Putin, người có vẻ như không chấp nhận bất cứ điều gì mà không tương đương với sự đầu hàng của Ukraine".

Ông Putin tuyên bố, Moscow có thể đàm phán hòa bình với Kiev, nhưng loại trừ khả năng thảo luận trực tiếp cùng ông Zelensky vì Tổng thống Ukraine đã hết nhiệm kỳ.

"Nếu có mong muốn đàm phán và tìm ra con đường thỏa hiệp, hãy để một người khác dẫn dắt cuộc đàm phán. Tất nhiên, chúng tôi sẽ đấu tranh vì những gì phù hợp với chúng tôi, những gì phù hợp với lợi ích của chúng tôi", ông nhấn mạnh thêm.

Trong khi đó, công thức hòa bình của Tổng thống Ukraine  Zelensky đề cập đến việc trừng phạt Nga, rút toàn bộ quân đội Nga khỏi lãnh thổ Ukraine, khôi phục toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine và trả tự do cho tất cả tù binh và người bị trục xuất.

Bà Mathers bình luận: "Yếu tố khó giải quyết nhất là mang đến cho Ukraine sự bảo đảm an ninh thực sự và nếu không có điều này, tôi cho rằng Kiev sẽ rất khó đồng ý với một thỏa thuận hòa bình".

Ông Graham cho hay Ukraine vẫn là bên có tiếng nói trong quá trình đàm phán. Ông nói: "Sẽ không có thỏa thuận nào nếu không có sự chấp thuận của Kiev. Mặc dù Washington có thể có lý do khiến Kiev phải chấp nhận, song họ vẫn không có khả năng áp đặt một thỏa thuận lên Kiev".

Việc Kiev và Moscow không thỏa hiệp khiến ông Trump đối mặt với những lựa chọn khó khăn.

Theo Kyiv Independent, Vox