Nga tấn công bằng chiến thuật "nghìn nhát cắt": Ukraine hiểu ra đã muộn?

Vì sao phòng tuyến Ukraine tan rã từng mảng lớn?

Khi cuộc xung đột Nga - Ukraine bước sang năm thứ tư, quân đội Ukraine (AFU) dường như cuối cùng đã nhận ra một thực tế tàn khốc: Chiến thuật "nghìn nhát cắt" mà Nga áp dụng rộng rãi đang làm tan rã từng mảng lớn trong hệ thống phòng thủ của lực lượng Kiev.

Chiến thuật "nghìn nhát cắt" - kết hợp giữa việc liên tục chia cắt chiến trường bằng những loại vũ khí có độ chính xác cao, săn lùng mục tiêu theo thời gian thực bằng UAV và phong tỏa hậu cần chính xác - đã giúp quân đội Nga (RFAF) đẩy AFU vào tình thế tuyệt vọng, bào mòn hầu hết nguồn lực của đối phương mà không cần phải mở một cuộc tấn công tổng lực trên diện rộng.

Đằng sau "sự thức tỉnh muộn màng" này được cho là cái giá phải trả cho sự thiếu sót trong hệ thống tình báo NATO và đánh giá sai lầm về mặt chiến lược của Ukraine.

Chiến dịch "độn thổ" ở Kursk vào tháng 3 vừa qua đã trở thành bước ngoặt quan trọng. Trong cuộc đột kích chớp nhoáng kéo dài 5 ngày, quân đội Nga đã lần đầu tiên chứng minh được sức mạnh hủy diệt của chiến thuật "nghìn nhát cắt".

Tên lửa đạn đạo chiến thuật Iskander và bom dẫn đường FAB của Nga đã phá hủy 90% nút giao thông trên đường đến Kursk, trong khi mạng lưới giám sát trên không, với nòng cốt là UAV trinh sát tầm trung và UAV FPV điều khiển bằng sợi quang, khiến AFU không thể hoạt động cả ban ngày lẫn ban đêm.

Khi lực lượng Kiev cố gắng đột phá dọc theo đường cao tốc R200 Sudzha - Sumy, bom chùm và tên lửa dẫn đường chính xác Tornado được RFAF cài sẵn tọa độ, đã tạo ra một "nghĩa địa thép" trên xa lộ, với hàng nghìn binh lính Ukraine bị loại khỏi vòng chiến, cùng với đó là nhiều xe tăng - thiết giáp bị phá hủy.

Điều này hoàn toàn trái ngược với cuộc tấn công của RFAF đẫm máu vào Bakhmut năm 2023. Ở thời điểm đó, quân đội Nga dựa vào hỏa lực pháo binh hạng nặng rồi sau đó bộ binh xung phong, mặc dù giành được chiến thắng cuối cùng nhưng họ đã hứng chịu cái giá phải trả là hàng trăm, thậm chí hàng nghìn thương vong mỗi ngày. Phía Ukraine đã kháng cự kiên cường, gây tổn thất lớn cho đối phương trước khi rút lui.

Theo nguyên tắc chiến thuật mới, RFAF chia tiền tuyến thành hàng chục chiến trường nhỏ, mỗi chiến trường được trang bị nhiều đội UAV trinh sát tầm trung và những đơn vị hỏa lực chính xác, giúp họ có thể khóa và diệt mục tiêu theo thời gian thực.

Việc lực lượng Moscow xóa sổ Lữ đoàn bộ binh cơ giới số 114 của Ukraine là một ví dụ điển hình. Trước khi lực lượng tăng viện này kịp đến được vùng Kursk, quân đội Nga đã theo dõi chặt tuyến đường hành quân của đơn vị bằng hệ thống vệ tinh, tiếp đó tên lửa Iskander đã biến đoàn xe bọc thép của đơn vị này thành bãi đất cháy xém ở tỉnh Chernihiv.

"Ếch luộc trong nước ấm"

Vào đầu cuộc chiến, nhận thức của Ukraine về quân đội Nga vẫn ở mức "trận lũ thép kiểu Thế chiến II". Nhóm cố vấn NATO từng khẳng định rằng, nếu đường hậu cần tiếp nhiên liệu cho RFAF bị cắt đứt, lực lượng thiết giáp của Nga sẽ bị tê liệt.

Tư duy này đã khiến AFU đầu tư nguồn lực chính của họ vào việc trang bị tên lửa chống tăng và công sự di động cho tới tận năm 2024. Ở một khía cạnh nào đó họ đã đúng, ít nhất là trong giai đoạn đầu cuộc chiến, đã từng có lúc quân đội Ukraine khiến những quả đấm thép của Nga thiệt hại nặng nề.

Tuy nhiên, phương thức tác chiến của RFAF đã đổi mới đáng kể khi họ tăng sản lượng UAV FPV, vượt quá 500.000 chiếc mỗi năm, trong đó có loại FPV dẫn đường bằng sợi quang có thể hoạt động liên tục 8 giờ ở chế độ chờ tấn công, phối hợp với hàng loạt hệ thống tác chiến điện tử để tạo thành "bức màn sắt chiến trường".

Một khả năng nữa của lực lượng Moscow là kiểm soát nhịp độ chiến trường. Trên mặt trận Kharkov, họ chỉ tiến vài chục hoặc vài trăm mét mỗi ngày, nhưng đã bao phủ mọi điểm tiếp tế khả nghi trong bán kính đó bằng hỏa lực pháo binh, buộc quân đội Ukraine phải phân bổ lực lượng dự bị để lấp đầy phòng tuyến.

Chiến thuật "phẫu thuật ít xâm lấn" này đã khiến Bộ Tổng tham mưu Ukraine lầm tưởng tuyến phòng thủ vẫn ổn định cho đến đầu năm 2025, khi họ chợt phát hiện ra rằng 70% bệnh viện dã chiến buộc phải rút về phía sau 150km và số lượng binh lính tử trận do trúng mìn, ốm đau và UAV FPV, vượt quá số lượng thương tích trong chiến đấu.

Như vậy, Nga đã áp dụng thành công chiến thuật "ếch luộc trong nước ấm".

"Ếch luộc trong nước ấm" là một câu chuyện nổi tiếng. Theo đó, nếu đặt một con ếch trực tiếp vào nồi nước đang sôi, nó sẽ lập tức nhảy ra ngoài. Nhưng nếu đặt nó vào nồi nước lạnh và chậm rãi tăng nhiệt, ếch sẽ không để ý và vẫn nằm yên trong nồi cho đến khi nước nóng lên. Câu chuyện này thường được sử dụng để nhắc nhở mọi người khi họ quen dần với một tình huống bất thường và không nhận ra mối nguy hiểm mình đang gặp phải.

Sự sụp đổ của huyền thoại tình báo NATO

Hệ thống viện trợ quân sự phương Tây đã bộc lộ những khiếm khuyết về mặt cấu trúc khi đối mặt với chiến thuật "nghìn nhát cắt" của Nga.

Hệ thống phóng tên lửa HIMARS do Mỹ chuyển giao dựa vào mạng lưới trinh sát ổn định, trong khi bom than chì và vũ khí xung điện từ của Nga đã biến 60% thiết bị kỹ thuật số của AFU thành phế liệu.

Thậm chí, đánh giá sai lầm của hệ thống tình báo NATO về sự phát triển chiến thuật của RFAF còn tai hại hơn. Theo đó, báo cáo năm 2024 của một nhóm nghiên cứu Mỹ, vẫn coi UAV của Nga là "công cụ trinh sát phụ trợ" mà họ không lường trước được rằng, Nga đã phát triển thành công thuật toán tấn công theo bầy đàn.

Trên thực tế, đã có lúc, trình độ nghiên cứu và phát triển UAV của Nga tụt hậu so với Mỹ và phương Tây tới cả chục năm, thậm chí còn thua chính đối thủ Ukraine trong 2 năm đầu tiên khi chiến sự bùng nổ. Nhưng đến nay, tổ hợp công nghiệp - quân sự Nga đang chạy hết tốc lực, sản xuất hàng loạt UAV đời mới dựa trên những kinh nghiệm xương máu từ chiến trường. Con Gấu đã thực sự thức tỉnh.

Những hạn chế của việc do thám bằng vệ tinh của phương Tây đã trở nên rõ ràng vào thời điểm này. RFAF đã tận dụng tuyết rơi vào mùa đông để giăng lưới ngụy trang và khéo léo biến hệ thống kho đạn dược thành nhà dân. Đồng thời họ đã sử dụng nhiều thiết bị mô phỏng tín hiệu nhiệt để tạo ra chuỗi những cụm thiết giáp giả nhằm dụ pháo binh Ukraine khai hỏa để lộ trận địa rồi phản pháo xóa sổ.

Khi NATO phân tích hoạt động quân sự của Nga thông qua ảnh vệ tinh thương mại, những gì họ thực sự nhận được là một "kịch bản chiến trường", do những bậc thầy về chiến thuật của Nga thiết kế cẩn thận.

Đòn điểm huyệt của quân đội Nga

Cuộc tấn công của quân đội Nga vào hệ thống hậu cần là một ví dụ điển hình về chiến tranh hiện đại. Trong trận Chasov Yar, RFAF không tấn công vào khu vực trung tâm thành phố để rồi phải hứng chịu thiệt hại lớn về nhân mạng cũng như vũ khí trang bị giống chiến dịch Bakhmut, thay vào đó sử dụng pháo phản lực nhiệt áp để liên tục phá hủy kho bãi trong phạm vi 15km tính từ khu vực xung quanh.

Theo trang Topwar, binh lính Ukraine phát hiện thời gian sống sót của đoàn xe vận tải của họ giảm mạnh từ mức trung bình 3 giờ vào năm 2024, xuống còn 18 phút vào năm 2025. Để vận chuyển một hộp garo phục vụ cứu thương, AFU phải mất trung bình 2 xe bọc thép.

Sự tổn thất này gây ra một phản ứng dây chuyền ở cấp độ vĩ mô. Năng lực sản xuất đạn pháo của công nghiệp quốc phòng Ukraine đã giảm từ 30.000 quả mỗi tháng năm 2023 xuống còn 8.000 quả vào năm 2025, trong khi RFAF đã thiết lập lại được lợi thế hỏa lực 10:1 thông qua các loại tên lửa 122mm từ các nhà cung cấp khác nhau.

Ở phía bên kia, lựu pháo M777 rất hiện đại, do NATO cung cấp cho Ukraine, trở thành "súng thần công" lạc hậu do thiếu mô-đun điều khiển hỏa lực kỹ thuật số. Vì vậy, ưu thế trên chiến trường và quyền chủ động của Nga khó có thể bị đảo ngược.

Vào tháng 3, một báo cáo mật từ Bộ Tổng tham mưu Ukraine đã thừa nhận: "Chúng tôi đã nhầm tưởng RFAF là một lực lượng liều lĩnh, chỉ biết tấn công, nhưng không nhận ra sự thật kinh hoàng, khi họ tích hợp các chiến thuật quân sự cổ xưa của Trung Quốc vào công nghệ hiện đại".

Bản tóm tắt này, được viết bằng "máu và nước mắt", tiết lộ một sai lầm chiến lược sâu sắc hơn, khi các cố vấn quân sự phương Tây, luôn hướng dẫn binh sĩ Ukraine bằng kinh nghiệm của cuộc chiến chống khủng bố ở Trung Đông.

Ngược lại, quân đội Nga từ lâu đã biến chiến trường Syria thành nơi thử nghiệm các chiến thuật mới, đồng thời nhanh chóng rút ra các bài học từ những trận thua đau đớn hoặc những thắng lợi vang dội ngay trên chảo lửa Ukraine.

Điều trớ trêu hơn nữa về mặt lịch sử, là khi nhiều nước châu Âu kêu gọi ngừng bắn tại hội nghị thượng đỉnh Thụy Sĩ vào tháng 6/2024, Mỹ khi đó vẫn đang thúc đẩy chiến lược "sử dụng chiến tranh để thúc đẩy hòa bình". Họ đâu biết rằng, RFAF thông qua chiến thuật "nghìn nhát cắt", đã biến Ukraine thành một cái "hố không đáy", nuốt chửng mọi viện trợ quân sự của phương Tây.

Hơn ba năm giao tranh đẫm máu đã phơi bày sự thật tàn khốc nhất của chiến tranh hiện đại: điều quyết định thắng bại không chỉ bởi tầm bắn của vũ khí và độ dày của vỏ giáp, mà còn là khả năng kiểm soát nhịp độ chiến trường và tốc độ thay đổi chiến thuật.

Chiến thuật "nghìn nhát cắt" của quân đội Nga, về cơ bản là sự kết hợp giữa ý tưởng "chiến thắng toàn diện" trong Binh pháp Tôn Tử với công nghệ thông tin, giúp họ giành chiến thắng mà không cần chiến đấu thông qua phá hủy hệ thống.

Đối với Ukraine, sự thức tỉnh mang tính chiến thuật này, diễn ra chậm 3 năm, đã khiến đất nước này mất đi một thế hệ thanh niên ưu tú và nền tảng cho công cuộc tái thiết một khi hòa bình được lập lại.

Khi các kỹ sư Nga xây dựng một căn cứ quân sự thường trực ở Donbass và khi NATO tranh luận về việc có nên gửi lực lượng quốc tế hay không, thì cuộc chiến đã vượt ra ngoài phạm vi đối đầu xe tăng và phát triển thành cuộc thi đấu đỉnh cao giữa các nền văn minh và sự kiên nhẫn chiến lược.

Có lẽ các học viện quân sự sẽ sử dụng chiến dịch Kursk năm 2025, như một ví dụ kinh điển, để cảnh báo các thế hệ tương lai: trong thời đại mà trí tuệ nhân tạo và vũ khí siêu thanh đang định hình lại chiến trường, những "kẻ giết người nguy hiểm nhất" thường khoác lên mình bộ trang phục công nghệ ít gây chú ý nhất.