Mỹ nêu điều kiện để Thổ Nhĩ Kỳ có thể mua "tia chớp" F-35

Quyền Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Victoria Nuland nói với CNN Türk về khả năng Thổ Nhĩ Kỳ tham gia lại chương trình F-35 trong chuyến thăm Ankara cuối tuần qua.

Theo bà Nuland, S-400 mà Thổ Nhĩ Kỳ mua từ Nga sẽ là yếu tố quan trọng trong quyết định của Mỹ. Quan chức Mỹ đã gợi ý Thổ Nhĩ Kỳ từ bỏ lá chắn S-400 trước khi nước này có thể mua F-35.

Bà Nuland cho biết: "Vào thời điểm đó, khi chúng tôi đang trong quá trình đàm phán về việc bán Patriot thì Thổ Nhĩ Kỳ đã đi theo một hướng khác (quyết định mua S-400 của Nga). Thành thật mà nói, nếu Thổ Nhĩ Kỳ có thể giải quyết vấn đề S-400 như chúng tôi mong muốn, Mỹ sẽ vui lòng chào đón Thổ Nhĩ Kỳ trở lại chương trình F-35".

"Nhưng trước tiên chúng ta phải giải quyết vấn đề này, và trong khi giải quyết nó, chúng ta cũng phải đảm bảo rằng Thổ Nhĩ Kỳ có lực lượng phòng không mạnh mẽ", bà nhấn mạnh.

Diễn biến này diễn ra chỉ vài ngày sau khi có thông báo rằng Bộ Ngoại giao Mỹ đã chấp thuận thương vụ bán cho Thổ Nhĩ Kỳ 40 máy bay chiến đấu F-16C/D Block 70 mới, cộng với việc nâng cấp 79 máy bay hiện có lên cấu hình F-16V.

Cùng với gói vũ khí khổng lồ - bao gồm gần 1.000 tên lửa không đối không tầm trung tiên tiến AIM-120 (AMRAAM) - và các mặt hàng khác, thỏa thuận này có thể trị giá tới 23 tỷ USD.

Bà Nuland cũng đề cập đến thương vụ F-16, lưu ý rằng nó vẫn sẽ cần được Quốc hội Mỹ thông qua nhưng đó là "ưu tiên của Washington".

Thổ Nhĩ Kỳ từng đặt hơn 100 chiếc F-35 do Lockheed Martin sản xuất và đã chuyển trước một khoản tiền cho thương vụ này. Tuy nhiên, Mỹ đã gạt Thổ Nhĩ Kỳ khỏi chương trình F-35 vào năm 2019 sau khi Ankara kiên quyết mua hệ thống phòng thủ S-400 của Nga bất chấp Washington cảnh báo.

Mỹ quan ngại rằng, lá chắn của Moscow nếu hoạt động trong lực lượng của thành viên NATO Thổ Nhĩ Kỳ có thể trở thành mối đe dọa với tiêm kích tối tân F-35 của Washington. Mặt khác, Thổ Nhĩ Kỳ nhiều lần khẳng định, họ sẽ triển khai độc lập S-400 mà không tích hợp vào hệ thống của NATO nên sẽ không gây ra rủi ro về an ninh với khối liên minh quân sự.

Thổ Nhĩ Kỳ từng yêu cầu Mỹ chuyển giao máy bay chiến đấu F-35 hoặc trả lại 1,4 tỷ USD mà Ankara đã đầu tư vào chương trình F-35.

Năm 2021, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu cho biết Thổ Nhĩ Kỳ đã "nêu rõ quan điểm của mình" về việc mua S-400 của Nga, đồng thời nói rằng Ankara bị "loại bỏ một cách bất công" khỏi chương trình máy bay chiến đấu của Washington. Ông Cavusoglu kêu gọi Mỹ đưa Thổ Nhĩ Kỳ trở lại chương trình này, hoặc tìm cách hoàn trả khoản đầu tư của Ankara, nếu không Thổ Nhĩ Kỳ sẽ xem xét các lựa chọn khác.

Phát biểu của bà Nuland cho thấy, Mỹ có thể bật đèn xanh để bán Patriot cho Thổ Nhĩ Kỳ, nhằm đảm bảo nước này có hệ thống phòng thủ mạnh mẽ. Trước đó, Thổ Nhĩ Kỳ kiên quyết mua S-400 vì Mỹ từ chối bán Patriot cho Ankara.