Lộ diện đối thủ có thể soán ngôi "công xưởng thế giới" của Trung Quốc

Nhiều quốc gia đang cạnh tranh để chiếm vị trí "+1", đặc biệt là Mexico, Thái Lan và Malaysia. Ấn Độ cũng nỗ lực để trở thành điều được gọi là "+1" này.

Thực tế cho thấy, chỉ Ấn Độ mới có lực lượng lao động và thị trường nội địa có quy mô tương đương với Trung Quốc. Theo số liệu của Liên hợp quốc, Ấn Độ gần đây đã soán ngôi Trung Quốc trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới.

Các nước phương Tây coi Ấn Độ là một đối tác tự nhiên và chính phủ Ấn Độ cũng đã nỗ lực để làm cho môi trường kinh doanh trở nên thân thiện hơn. Nước này đã gây được tiếng vang lớn với quyết định của Apple mở rộng đáng kể việc sản xuất iPhone ở Ấn Độ, bao gồm cả việc đẩy nhanh việc sản xuất mẫu máy tiên tiến nhất của hãng.

Các dấu hiệu cho thấy Ấn Độ đang thay đổi có thể được nhìn thấy tại những khu công nghiệp rộng lớn ở Sriperumbudur, một thành phố ở bang Tamil Nadu. Các nhà sản xuất nước ngoài ở đây từ lâu đã sản xuất ô tô và thiết bị cho thị trường Ấn Độ. Nhiều tập đoàn đa quốc gia cũng đang đổ về đây, nhằm tìm kiếm một giải pháp thay thế cho Trung Quốc.

Vào năm 2021, Vestas của Đan Mạch, một trong những nhà sản xuất tuabin gió lớn nhất thế giới, đã xây dựng 2 nhà máy mới ở Sriperumbudur. Sáu dây chuyền của nó hiện đang lắp ráp các thiết bị trung tâm, hệ thống truyền lực và các bộ phận khác, xếp chồng lên nhau trong một bãi chứa để vận chuyển đi khắp thế giới.

Việc Ấn Độ được dự báo sớm trở thành thị trường lớn thứ hai về tuabin đã thúc đẩy quyết định mở rộng của Vesta.

Ông Charles McCall, người giám sát việc mở rộng với tư cách là Giám đốc cấp cao của nhà máy sản xuất Vestas tại Ấn Độ (VAI), cho biết đó cũng là một nỗ lực mạnh mẽ nhằm đa dạng hóa thị trường và giảm phụ thuộc khỏi Trung Quốc. "Chúng tôi không muốn để tất cả trứng vào một giỏ ở Trung Quốc", ông nhấn mạnh.

Một số nhà cung cấp của Vesta cũng đang mở rộng sản xuất ở Ấn Độ. Nhà sản xuất theo hợp đồng của Mỹ TPI Composites đúc các cánh quạt tuabin dài  thường xuyên thu hút sự chú ý khi chúng chạy dọc theo các đường cao tốc xung quanh. Công ty này đã mở rộng đáng kể ở Ấn Độ ngay cả khi giảm hoạt động ở Trung Quốc. "Cuối cùng, 85% nhà cung cấp của Vestas sẽ hoạt động ở Ấn Độ", một chuyên gia cho hay.

Trung Quốc vẫn vượt mọi quốc gia khác trong lĩnh vực sản xuất toàn cầu, nhất là sau khi nước này gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2001.

Tuy nhiên, ngày càng có nhiều yếu tố khiến các công ty phải tìm kiếm một giải pháp dự phòng.

Đầu tiên là vấn đề chi phí lao động tăng cao và áp lực từ chính phủ Trung Quốc trong việc chuyển giao công nghệ cho các đối thủ cạnh tranh.

Sau đó là cuộc chiến thuế quan của chính quyền Mỹ thời Tổng thống Donald Trump nhắm vào hàng nhập khẩu của Trung Quốc vào năm 2018. Rồi đến các đợt phong tỏa do Covid-19 từ năm 2020 đến năm ngoái, và giờ đây là sự thúc đẩy của các chính phủ phương Tây nhằm tách dần và giảm sự phụ thuộc kinh tế với Trung Quốc.

Trong khi đó, Ấn Độ vẫn phải vượt qua những vấn đề cố hữu khiến họ chỉ chiếm vị trí nhỏ trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Lực lượng lao động của Ấn Độ hầu hết còn nghèo và không có kỹ năng, cơ sở hạ tầng kém phát triển và môi trường kinh doanh, bao gồm cả các quy định, có thể là rào cản lớn. Sản xuất vẫn còn quá nhỏ so với quy mô của nền kinh tế Ấn Độ.

Tuy nhiên, sau nhiều thập niên gây thất vọng, Ấn Độ đang đạt được tiến bộ. Theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới (WB), xuất khẩu hàng chế tạo của nước này chỉ bằng 1/10 của Trung Quốc vào năm 2021, nhưng lại vượt qua tất cả các thị trường mới nổi khác, ngoại trừ Mexico và Việt Nam.

Mức tăng lớn nhất là trong lĩnh vực điện tử, nơi xuất khẩu đã tăng gấp 3 lần kể từ năm 2018, tăng lên 23 tỷ USD trong năm tính đến tháng 3/2023. Theo khảo sát của Counterpoint Technology Market Research, Ấn Độ đã tăng từ mức 9% sản xuất điện thoại thông minh trên thế giới vào năm 2016 lên mức 19% dự kiến trong năm nay.

Theo số liệu của ngân hàng trung ương, đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Ấn Độ đạt trung bình 42 tỷ USD hàng năm từ năm 2020-2022, tăng gấp đôi trong vòng chưa đầy một thập niên.

Hiện nay, Mỹ và các đồng minh cũng đang tăng cường nỗ lực giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc. "Mỹ đang tăng cường hội nhập với nhiều đối tác thương mại đáng tin cậy của chúng tôi, bao gồm Ấn Độ", Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen cho biết trong chuyến thăm đến quốc gia Nam Á này hồi tháng 2.

Apple là một công ty nổi bật trong việc đặt cược vào Ấn Độ. Trong 15 năm qua, công ty này đã xây dựng một chuỗi cung ứng hoàn toàn hiện đại ở Trung Quốc để sản xuất máy tính xách tay, iPhone và phụ kiện. Sự hiện diện của họ đã giúp ích cho toàn bộ lĩnh vực sản xuất ở Trung Quốc.

Apple đã lắp ráp các mẫu iPhone cấp thấp hơn ở Ấn Độ kể từ năm 2017 và bắt đầu sản xuất chiếc iPhone 14 tại đây trong vòng vài tuần sau khi nó được ra mắt vào năm ngoái. Ngân hàng J.P. Morgan ước tính, 1/4 tổng số iPhone của Apple sẽ được sản xuất tại Ấn Độ vào năm 2025.

Các quan chức Ấn Độ hy vọng sự hiện diện của Apple sẽ thúc đẩy nhiều công ty khác đến. "Bạn thường có những công ty chủ lực tạo ra xu hướng. Chúng tôi tin điều này sẽ gửi một tín hiệu mạnh mẽ…đến các công ty khác ở châu Âu, châu Mỹ và Nhật Bản", Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Ấn Độ Piyush Goyal cho biết trong một cuộc phỏng vấn.

Apple đã và đang thúc đẩy các nhà cung cấp đa dạng hóa bên ngoài Trung Quốc sau khi nhiều nhà cung cấp phải đối mặt với sự gián đoạn sản xuất trong thời gian đóng cửa do dịch Covid-19.

Trong khi đó, căng thẳng địa chính trị đang gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc, cũng như giữa Bắc Kinh và Đài Loan, nơi đặt trụ sở của Foxconn Technology Group, nhà sản xuất chính của Apple, cũng khiến hãng này tìm đến Ấn Độ.

Ấn Độ đã đạt được tiến bộ trong việc cải thiện môi trường kinh doanh. Vào năm 2014, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã công bố chương trình "Make in India (Sản xuất tại Ấn Độ)" nhằm thúc đẩy sản xuất. Ấn Độ đã số hóa nhiều dịch vụ của chính phủ và tăng tốc xây dựng đường sắt, sân bay, cảng container, và phát điện.

Bộ trưởng Goyal chỉ ra việc Ấn Độ vươn lên trong bảng xếp hạng môi trường kinh doanh thuận lợi của WB và chỉ số đổi mới toàn cầu của Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới. "Ngày càng có nhiều hiệp định thương mại tự do là bằng chứng cho thấy chúng tôi hiện đã… hội nhập với các quốc gia khác một cách nghiêm túc hơn", ông nhấn mạnh. 

Ông Sasikumar Gendham, Giám đốc điều hành của Salcomp ở Phần Lan, nhà sản xuất và cung cấp bộ sạc điện thoại thông minh lớn nhất thế giới, cho biết Ấn Độ đã áp dụng các khoản giảm thuế và hải quan cho hàng xuất khẩu vào năm 2015 và tiếp tục cải tổ vào năm 2021. Các khoản giảm thuế hải quan là "điểm kích hoạt cho toàn bộ ngành công nghiệp điện tử", nhất là Apple.

Kể từ năm 2014, lực lượng lao động Ấn Độ của Salcomp đã tăng gấp 6 lần lên 12.000 người và hãng đặt mục tiêu thuê 25.000 người trong 2 năm tới. Với 200 xe buýt đưa đón công nhân và kế hoạch xây dựng ký túc xá cho 15.000 người, khuôn viên của công ty rất đồ sộ theo tiêu chuẩn Ấn Độ, dù chưa bằng tiêu chuẩn Trung Quốc. Cơ sở này cũng sản xuất khoảng 100 triệu chiếc mỗi năm, so với cơ sở ở Trung Quốc sản xuất khoảng 180 triệu chiếc.

Còn nhiều thách thức

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, tất cả tiến bộ này vẫn chưa đủ để tạo nên sự khác biệt của Ấn Độ.

Jules Shih, Giám đốc cơ quan xúc tiến thương mại TAITRA của Đài Loan tại Chennai, cho biết việc kinh doanh đã dễ dàng hơn ở Ấn Độ, nhưng ở nhiều khía cạnh, họ vẫn tụt hậu so với các nước khác.

Ông Shih cho biết, việc xin cấp đất và phê duyệt thành lập nhà máy ở Ấn Độ cũng như việc xin thị thực cho các kỹ thuật viên, nhà quản lý và kỹ sư người nước ngoài là rất tốn kém thời gian và thường kéo dài.

"Chúng tôi cảm thấy họ không có một mục tiêu thống nhất để giúp chính sách "Sản xuất tại Ấn Độ" diễn ra nhanh hơn", ông nói.

Vào tháng 3/2020, Ấn Độ đã giới thiệu "các biện pháp khuyến khích liên kết sản xuất" nhằm trợ cấp trực tiếp cho các sản phẩm mục tiêu, bắt đầu từ điện thoại di động và linh kiện, dược phẩm và thiết bị y tế.

Nhưng một số công ty nhận thấy quá trình yêu cầu các ưu đãi liên quan đến sản xuất còn quá cồng kềnh.

Ngoài ra, các quan chức và doanh nghiệp địa phương cho biết tình trạng thiếu lao động đang nổi lên ở các trung tâm sản xuất của Ấn Độ. Đó là bởi vì không giống ở Trung Quốc, nhiều công nhân ở Ấn Độ không muốn di chuyển xa để tìm việc làm.

Trung Quốc cũng có những cơ chế khác. Bắc Kinh khuyến khích các công ty nước ngoài định vị chuỗi cung ứng của họ tại các đặc khu kinh tế, với việc giảm thuế đối với linh kiện và máy móc nhập khẩu.

Ngược lại, chính sách "Sản xuất tại Ấn Độ" lại tìm cách thay thế hàng nhập khẩu bằng các sản phẩm sản xuất trong nước bằng cách tăng thuế nhập khẩu. Những mức thuế đó không khuyến khích các ngành công nghiệp nhập khẩu nhiều linh kiện.

Trong bản đánh giá thường niên về nền kinh tế Ấn Độ vào tháng 12/2022, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho biết việc hội nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu của Ấn Độ đã bị đình trệ.

Tỷ trọng của ngành sản xuất trong sản lượng kinh tế của Ấn Độ đã thực sự bị thu hẹp kể từ khi chính sách "Sản xuất tại Ấn Độ" được triển khai. Trong khi đó, kinh nghiệm của Trung Quốc cho thấy để tạo ra nhiều việc làm được trả lương vừa phải cho lao động nông thôn có trình độ học vấn thấp, đặc biệt là phụ nữ, đòi hỏi phải sản xuất.

Ở Tamil Nadu, "kỳ lân" Ola Electric là hiện thân của những hy vọng tăng cường tỷ trọng cho ngành sản xuất. Ấn Độ là thị trường xe môtô hai bánh và xe tay ga lớn nhất thế giới, và Ola đã gây chú ý với những chiếc xe tay ga màu sắc rực rỡ để phục vụ nhu cầu xe điện.

Ola đang sản xuất nửa triệu xe tay ga điện mỗi năm từ nhà máy mới và có kế hoạch tăng gấp 4 lần diện tích nhà máy và sẽ bắt đầu sản xuất ôtô điện từ đầu năm 2024.