Dân số sụt giảm, Ukraine đối mặt thách thức lớn hậu chiến sự

Trong khi nhiều bệnh viện Ukraine đang căng mình cứu chữa các thương binh, một khoa sản tại thị trấn Hoshcha ở miền Tây lại rất vắng lặng.

Bệnh viện ở Hoshcha mới ghi nhận chỉ 139 ca sinh trong năm nay, giảm từ 164 ca của năm 2024, và cách rất xa so với hơn một thập kỷ trước khi hơn 400 trẻ sơ sinh ra đời mỗi năm, theo chính quyền địa phương.

Chính quyền Ukraine đang đối mặt một vấn đề lớn với cuộc khủng hoảng dân số: Khi chiến sự kết thúc, liệu ai sẽ gánh vác việc khôi phục kinh tế cho đất nước?

Hàng trăm nghìn người đã thiệt mạng và bị thương sau gần 4 năm giao tranh với Nga, trong khi hàng triệu người đã di tản khỏi đất nước và số ca sinh đang giảm dần.

Hoshcha, một thị trấn nhỏ khoảng 5.000 người, cách hàng trăm km so với tiền tuyến, nhưng vẫn phải đối mặt trực diện với cuộc khủng hoảng dân số.

Tại làng Sadove gần đó, một trường học từng dạy hơn 200 học sinh đã bị đóng cửa. “Cách đây 2 năm, chúng tôi buộc phải đóng cửa cơ sở này. Vì sao? Vì chỉ còn 9 đứa trẻ”, Mykola Panchuk, người đứng đầu hội đồng thị trấn Hoshcha, cho biết.

Dân số của Ukraine, 42 triệu trước xung đột vào tháng 2/2022, đã giảm xuống dưới 36 triệu, bao gồm vài triệu người sống tại các khu vực mà Nga đang kiểm soát, theo Viện Nhân khẩu học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Ukraine. Cơ quan trên ước tính con số còn có thể sẽ giảm xuống 25 triệu vào năm 2051.

Theo ước tính của chính phủ, tuổi thọ trung bình của nam giới Ukraine giảm từ 65,2 năm trước chiến sự xuống 57,3 năm vào năm 2024. Đối với nữ giới, con số giảm từ 74,4 xuống 70,9.

Ukraine sẽ cần hàng triệu người để tái thiết nền kinh tế bị tàn phá, các chuyên gia và chính trị gia cho biết, và để đủ sức tự vệ trong tương lai.

Kiev đã cố gắng giải quyết khủng hoảng vào năm ngoái khi công bố chiến lược nhân khẩu đến năm 2040. Tài liệu cảnh báo Ukraine sẽ thiếu hụt 4,5 triệu lao động trong thập niên tới. Các lĩnh vực thiếu nhân lực nhất sẽ gồm xây dựng, công nghệ và dịch vụ hành chính.

Chiến lược tập trung vào việc ngăn chặn làn sóng di cư tiếp tục và thu hút người Ukraine trở về, bao gồm cải thiện nhà ở, hạ tầng và giáo dục, cũng như thu hút người nhập cư từ các nước khác nếu vẫn còn thiếu lao động.

Chính quyền ước tính các biện pháp này có thể giúp dân số tăng trở lại lên 34 triệu vào năm 2040, nhưng cũng cảnh báo con số có thể rơi xuống 29 triệu nếu xu hướng hiện tại tiếp diễn.

Tại một trong hai trường học còn lại của Hoshcha, hiệu trưởng Marianna Khrypa cho biết số học sinh lớp 1 đang giảm và khoảng 10% học sinh tốt nghiệp đang ra nước ngoài, chủ yếu là nam giới.

“Cha mẹ đưa con cái rời khỏi đất nước trước khi chúng 18 tuổi”, bà nói. Kiev từng cấm hầu hết đàn ông trên 18 tuổi rời khỏi đất nước trong thời chiến, dù Tổng thống Volodymyr Zelensky đã nâng con số này lên 22 vào tháng 8.

Ukraine, vốn từng có dân số hơn 48 triệu vào năm 2001, đã đối mặt với xu hướng suy giảm dân số từ lâu trước chiến sự, với hàng triệu công dân di cư sang Tây Âu, do kinh tế khó khăn. 

Trung tâm Chiến lược Kinh tế, một tổ chức tư vấn Ukraine, cho biết hồi tháng 3 rằng khoảng 5,2 triệu người Ukraine rời đi sau khi xung đột nổ ra vẫn ở nước ngoài tại nhiều quốc gia nước ngoài, bao gồm Nga, Đức và Ba Lan.

Ông Oleksandr Hladun, phó giám đốc Viện Nhân khẩu học Ukraine, cho biết khủng hoảng dân số càng trầm trọng hơn bởi phụ nữ trẻ chiếm tỷ lệ cao trong số người tị nạn kể từ năm 2022.

Khoa sản của bệnh viện Hoshcha mất nguồn tài trợ từ chính phủ năm 2023 vì không đạt mục tiêu 170 ca sinh trong năm. Khoa sản giờ đây hoạt động nhờ phần ngân sách mà hội đồng thị trấn có thể trích ra. Tính bất định của chiến sự là nguyên nhân chính khiến nhiều người do dự trong việc sinh con.

Anastasiia Yushchuk, 21 tuổi, đang phục vụ cà phê từ một chiếc xe bán hàng trên phố chính Hoshcha, cho biết nhiều bạn bè của cô ngần ngại chuyện sinh con. Cô nói mặc dù hy vọng sẽ lập gia đình trong tương lai, cô không có ý định sinh con trong vài năm tới.

Áp lực tài chính vốn đã tồn tại trước chiến sự còn nặng nề hơn, như giá thuê nhà và chi phí sinh hoạt tăng cao.

“Giới trẻ rất khó để mua nhà bây giờ. Cả tôi và bạn đời đều phải ổn định tài chính, và tình hình đất nước thay đổi liên tục, mỗi tháng một lần hoặc hai tháng một lần, nên rất khó để lập kế hoạch", cô thừa nhận.