BAKHMUT - PHÁO ĐÀI UKRAINE GIỮA VÒNG VÂY CỦA NGA

Chỉ là một thành phố nhỏ không có nhiều giá trị chiến lược ở miền Đông Ukraine nhưng Bakhmut đã trở thành mục tiêu mà cả Nga và Ukraine không dễ từ bỏ bất chấp tổn thất khổng lồ.

TRẬN CHIẾN DÀI NHẤT

"Đó là địa ngục trần gian, không từ ngữ nào có thể diễn tả được điều đó", binh sĩ Ukraine Petro Voloschenko cho biết khi mô tả tình hình giao tranh khốc liệt hiện nay ở Bakhmut. Ông cho biết, hầu hết các ngôi nhà đều bị đổ nát, không có mái, trần, cửa sổ hoặc cửa ra vào, khiến chúng không thể ở được. Bất cứ nơi nào ở Bakhmut cũng trở thành mục tiêu bị tấn công bất cứ lúc nào.

Nga bắt đầu nhắm đến Bakhmut từ mùa hè năm ngoái sau khi không đạt được bước tiến đáng kể nào trên chiến trường Ukraine, thậm chí phải rút quân khỏi Kharkov và Kherson. Sau gần 8 tháng, Moscow vẫn chưa thể kiểm soát Bakhmut.

Theo ông Voloschenko, kể từ mùa thu năm ngoái, Nga đã thay đổi chiến thuật và gửi bộ binh thay vì thăm dò tiền tuyến chủ yếu bằng hỏa lực pháo binh. Moscow liên tục đưa binh sĩ, tân binh đến Bakhmut, thực hiện các làn sóng tấn công liên tiếp nhằm gây sức ép tối đa. Tập đoàn bán quân sự Wagner cũng triển khai hàng chục nghìn tay súng, những đơn vị tinh nhuệ nhất đến Bakhmut để  nâng cao vị thế của mình trên chiến trường sau khi quân đội Nga đã hứng chịu nhiều tổn thất trong chiến dịch phản công của Ukraine kể từ mùa hè năm ngoái.

Cả phía Ukraine và Nga đều mô tả mặt trận Bakhmut khốc liệt nhất kể từ khi xung đột nổ ra vào tháng 2/2022, một cuộc chiến đã biến thành phố mỏ muối và thạch cao này thành thị trấn ma.

Sự khốc liệt của cuộc chiến khiến hai bên phải liên tục chuyển quân từ tỉnh Kherson và các nơi khác đến để củng cố các nỗ lực của họ. Moscow hay Kiev đều đang phải trả cái giá quá lớn cho Bakhmut. Ước tính, trận chiến kéo dài nhiều tháng ở Bakhmut đã khiến hàng trăm người Ukraine và Nga thương vong mỗi ngày. Washington Post dẫn lời một quan chức cấp cao của Mỹ cho hay, Nga đã tung hàng chục nghìn binh sĩ vào cuộc chiến, và đã mất hàng nghìn quân trong trận Bakhmut.

"Tình hình ở mặt trận này rất khủng khiếp. Thương vong rất nhiều. Ở tiền tuyến, tuổi thọ của binh sĩ ước chừng chỉ 4 giờ", cựu lính thủy quân lục chiến Mỹ Troy Offenbecker, người đang chiến đấu cùng quân đội Ukraine ở Bakhmut, tiết lộ.

Dù mất không ít binh sĩ và trang thiết bị, Nga vẫn duy trì chiến thuật bào mòn nguồn lực của quân đội Ukraine một cách từ từ. Trong khi đó, các chỉ huy Ukraine ở Bakhmut gần đây thừa nhận, những khí tài hiện đại do phương Tây cung cấp như pháo phản lực cơ động cao HIMARS cũng bắt đầu giảm hiệu quả khi Moscow dần "bắt bài" để đối phó. Mục tiêu của Ukraine lúc này là giữ tuyến phòng thủ lâu nhất có thể trong khi tập hợp các điều kiện cần thiết cho một cuộc phản công.

Gregory Simons, Phó Giáo sư tại Viện Nghiên cứu Nga và Á - Âu thuộc Đại học Uppsala, bình luận: "Đó là một chảo lửa sẽ gây tổn thất cho các bên liên quan, lực lượng nào nổi lên từ mặt trận này có thể chiếm thế thượng phong trên chiến trường".

MỤC TIÊU KHÔNG DỄ TỪ BỎ

Trước khi Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine, thành phố nhỏ Bakhmut là nơi có ngành công nghiệp khai thác muối, nhà máy kim loại màu, nhà máy rượu và dân số hơn 70.000 người. Ngày nay, chưa đến 1% dân số Bakhmut trước chiến tranh vẫn ở trong thành phố, sống không có điện, nước hoặc hệ thống sưởi. Họ hiếm khi nhìn thấy ánh sáng ban ngày vì phải dành phần lớn thời gian trong các tầng hầm trú ẩn để tránh những cuộc giao tranh ác liệt xung quanh và phía trên họ.

Bakhmut nằm trên tuyến đường tiếp tế chiến lược giữa khu vực Donetsk và Lugansk, hai khu vực do lực lượng ly khai kiểm soát ở vùng Donbass, miền Đông Ukraine mà Nga tuyên bố sáp nhập vài tháng trước.

Các chuyên gia cho rằng việc chiếm được Bakhmut có khả năng thay đổi cục diện cuộc xung đột và tạo cơ sở cho Nga khởi động một chiến dịch rộng lớn hơn trên nhiều vùng khác ở Ukraine. Giành được Bakhmut có thể mở đường cho quân đội Nga tới Slovyansk và Kramatorsk, hai trung tâm công nghiệp quan trọng của Ukraine ở vùng Donbass, nơi có hơn 92% trữ lượng than của Ukraine.

Việc kiểm soát Bakhmut sẽ cho phép Nga phá vỡ các tuyến tiếp tế của Ukraine, cũng như giảm áp lực trong trận chiến ở thành phố Kremmina do Nga nắm giữ và Ukraine đang chiến đấu để giành lại. Do đó, Bakhmut sẽ là chìa khóa mở đường cho chiến dịch tấn công mới quy mô lớn của Nga nhằm củng cố kiểm soát Donbass.

Natia Seskuria, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Hoàng gia Anh, nhận định: "Bakhmut nằm trên tuyến đường tiếp viện quan trọng giữa Kramatorsk và Sloviansk ở vùng Donbass. Mục tiêu của Moscow là cắt đứt các tuyến đường tiếp viện của Ukraine và mở rộng tiến công ở Donbass". Chuyên gia này cũng cảnh báo, khi Nga tìm cách sử dụng Bakhmut là tuyến đường để đến Sloviansk và Kramatorsk, họ sẽ phải đối mặt với sự kháng cự quyết liệt của Ukraine. "Nga sẽ phải trả cái giá rất lớn để chọc thủng các tuyến phòng thủ này", bà Seskuria nói.

Ngoài ra, việc kiểm soát hoặc phá hủy các trung tâm công nghiệp quan trọng ở khu vực Donbass cũng sẽ làm giảm sản lượng công nghiệp của Ukraine, dẫn đến nền kinh tế của nước này bị ảnh hưởng nặng nề.

Quan trọng hơn, Bakhmut hiện trở thành một vấn đề tinh thần đối với Nga. Chuyên gia Esref Yalinkilicli, một nhà phân tích Á - Âu ở Moscow, bình luận: "Sau rút khỏi Kherson và đối mặt với các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái sâu bên trong lãnh thổ của mình, Nga rất cần một chiến thắng trên chiến trường".

Dmitry Polyanskiy, Phó đại diện của Nga tại Liên hợp quốc, từng nói rằng Moscow không thể đạt được các mục tiêu chiến dịch quân sự tại Ukraine nếu không giành được Bakhmut.

Đối với Ukraine, Bakhmut đóng vai trò là điểm nối quan trọng của mạng lưới giao thông và liên lạc cho các lực lượng trong khu vực, bao gồm cả các tuyến tiếp tế chiến lược đến các khu định cư Siversk, Lyman, Slovyansk và Kramatorsk. Tuy nhiên, do Bakhmut có ít khu định cư lớn, địa hình bằng phẳng và rộng mở, nên các nỗ lực tăng viện của Ukraine từ hướng này dễ bị ảnh hưởng bởi sự giám sát và hỏa lực của Nga.

Mất Bakhmut lúc này đồng nghĩa với việc để mất cân bằng thế trận phòng thủ do không thể duy trì vành đai an toàn từ 50-70km và sẽ khiến lực lượng Ukraine phơi mình trước hỏa lực Nga. Đặc biệt, nếu để mất Bakhmut, Ukraine sẽ mất khả năng tiếp tế hiệu quả cho các thành trì xung quanh Donetsk như Avdiivka, Maryinka và Vuhledar. Khi một quân cờ domino đổ, nó sẽ kéo theo những quân cờ khác, thậm chí có thể phá hủy thế trận Ukraine đã xây dựng nhiều năm qua.

Một cuộc rút lui khỏi Bakhmut sẽ báo hiệu Ukraine mất thế chủ động sau 4 tháng tiến công ổn định và khiến việc theo đuổi các cuộc tấn công tiếp theo của Ukraine ở Donetsk và khu vực Lugansk gần đó trở nên khó khăn hơn.

Kể cả một cuộc rút lui có tính toán chiến lược của Kiev vào lúc này cũng trở nên căng thẳng về mặt chính trị. Đó là lý do quân đội Ukraine chưa từ bỏ nỗ lực bảo vệ pháo đài vốn được coi là biểu tượng cho nỗ lực kháng cự nhiều tháng qua của Kiev.

Yehor Cherniev, một nhà lập pháp Ukraine và là người đứng đầu phái đoàn Ukraine tại hội đồng nghị viện NATO, cho biết mặc dù Bakhmut không có tầm quan trọng chiến lược đối với Kiev, nhưng họ sẽ cố gắng giữ vững thành phố càng lâu càng tốt. Ông Cherniev nói: "Chúng tôi đang dần loại bỏ các đơn vị sẵn sàng chiến đấu nhất của người Nga. Bất kể số phận tương lai của Bakhmut ra sao, chúng tôi đã giành được thời gian quý báu".

TÍNH TOÁN CỦA UKRAINE

Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Hanna Malyar ngày 28/2 cho hay, quân đội nước này đã điều thêm lực lượng tới thành phố Bakhmut. Theo bà Hanna Malyar, quyết định tăng viện này "được đưa ra bởi quân đội, những người không bị dẫn dắt bởi các động cơ chính trị". Tuy nhiên, bà không nêu cụ thể có bao nhiêu binh sĩ được điều tới Bakhmut và liệu nhiệm vụ của họ là gì trong một cuộc giao tranh khiến cho Bakhmut không còn lại gì ngoài tên gọi.

Các lực lượng mới có thể được sử dụng để đào hào chiến, cầm cự một số vùng lãnh thổ và cố gắng gây ra thương vong tối đa cho Nga. Họ cũng có khả năng được điều tới đây để "cầm chân" Nga nhằm khiến các lực lượng của Moscow không thể triển khai tới các chiến trường khác. Kịch bản khác là viện binh đến Bakhmut để hỗ trợ hậu cần cho việc rút quân.

Tổng thống Zelensky nhiều lần tuyên bố sẽ bảo vệ Bakhmut lâu nhất có thể bất chấp tình hình rất khó khăn, song tất nhiên "không phải bằng mọi giá".

Dù hy vọng, nhưng không phải tất cả người Ukraine đều cho rằng sự kháng cự ở Bakhmut sẽ kéo dài vô tận, nhất là trong thời điểm mà sự tiêu hao đang thử thách các nguồn lực từ quân số đến vũ khí, đạn dược của nước này.

Serhiy Rakhmanin, một nghị sĩ quốc hội Ukraine, đầu tháng này bình luận: " Tôi sẽ không nói tình hình ở Bakhmut là nghiêm trọng, nhưng thành phố đang bị đe dọa. Theo tôi, việc bảo vệ Bakhmut bằng mọi giá là không hợp lý". Mặt khác, ông nhấn mạnh, việc duy trì lực lượng ở Bakhmut đang giúp Ukraine đạt được một số mục tiêu ngắn hạn như gây tổn thất cho Nga càng nhiều càng tốt, làm tiêu hao đạn dược và các nguồn lực khác của Nga.

Nói cách khác, ngay cả khi chấp nhận rút khỏi Bakhmut, Ukraine cũng đã thành công trong việc làm suy yếu nguồn lực của Nga và tổ chức Wagner, khiến họ khó thực hiện một cuộc tấn công quy mô lớn trong thời gian tới hay củng cố phòng thủ ở mặt trận miền Nam. Nhà Trắng gần đây ước tính, khoảng 30.000 tay súng của Wagner thiệt mạng hoặc bị thương trong cuộc chiến giành Bakhmut.

Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Andriy Zagorodnyuk cho rằng việc bảo vệ từng ngôi làng, thị trấn và thành phố ở Ukraine là vô cùng quan trọng nhưng đôi khi phải đưa ra những quyết định mang tính chiến lược.

"Chắc chắn, đến một thời điểm nào đó, Ukraine sẽ phải trả lời cho câu hỏi liệu có đáng để cố thủ ở Bakhmut hay không. Chúng tôi quan tâm đến việc có bao nhiêu người sẽ phải hy sinh", ông Zagorodnyuk bình luận. Ông nhấn mạnh thêm: "Nếu Ukraine mất Bakhmut, đó không phải là ngày tận thế, không đồng nghĩa mất toàn bộ Donbass. Đây là thành phố cổ nằm trên giao lộ của những con đường quan trọng, và đó là một trong những lý do khiến chúng tôi quyết định rằng cần cầm cự lâu hơn, nhưng không phải là chấp nhận bất kỳ tổn thất nào để giữ nó".

Ông Mason Clark, nhà phân tích cấp cao và là trưởng nhóm nghiên cứu về Nga tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh (Mỹ), cho hay ông sẽ ngạc nhiên nếu quân đội Ukraine cho phép lực lượng của họ ở Bakhmut chịu tổn thất đến mức có ảnh hưởng tới khả năng họ tiến hành phản công ở những mặt trận khác.

Bloomberg hồi tháng 2 dẫn lời một quan chức cấp cao giấu tên của Mỹ nói rằng, Washington đang khuyến cáo Ukraine tìm cách hoãn binh để chờ xe tăng chủ lực và nhiều vũ khí khác được phương Tây chuyển đến. Họ khuyên Ukraine nên rút quân khỏi thành phố Bakhmut đang bị Nga khép vòng vây, nhằm bảo tồn nguồn lực cho chiến dịch phản công cuối mùa xuân ở phía nam với mục tiêu cắt đường cao tốc đến Crimea.

Theo lập luận của Washington, Ukraine rút khỏi Bakhmut sẽ là chiến thắng mang tính biểu tượng cho Nga, nhưng không tác động lớn đến cục diện xung đột, do quân đội Ukraine có thể lập phòng tuyến sát với chiến trường hiện nay.

Giáo sư chuyên nghiên cứu về chiến tranh tại King's College London Lawrence Freedman cho biết, việc mất Bakhmut sẽ là một bước lùi với Ukraine và mang lại lợi thế chiến thuật cho Nga, nhưng sẽ không mang tính quyết định chiến cục. Ông lập luận, Nga sẽ có nhiều lợi ích hơn nếu giành được một Bakhmut đông dân cư và còn nguyên vẹn ngay từ đầu cuộc xung đột.

Giới quân sự Mỹ và châu Âu nhận định, sau khi giành được Bakhmut, Nga nhiều khả năng mở mũi tiến công đến hai thành phố chủ chốt ở tỉnh Donetsk là Slovyansk và Kramatorsk, nhưng khó lòng kiểm soát được toàn bộ Donetsk trong thời gian ngắn do tỉnh này có diện tích rất rộng.

Minh Phương

Theo Washington Post, AP, New York Times, Newsweek