ASEAN muốn có chế tài ràng buộc Trung Quốc ở Biển Đông

Đó không chỉ là văn kiện chính trị đầu tiên mà ASEAN và Trung Quốc đạt được có liên quan đến vấn đề Biển Đông mà còn là bước đột phá trong quan hệ ASEAN-Trung Quốc về vấn đề Biển Đông. Theo DOC, các bên liên quan cần thông qua đối thoại hòa bình để giải quyết các tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế, Công ước LHQ năm 1982 về Luật Biển, kiềm chế và tránh có các hành động có thể làm phương hại đến hòa bình và ổn định ở khu vực, giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực… DOC đã góp phần nhất định trong việc thúc đẩy đối thoại, giảm căng thẳng tại Biển Đông.

Tuy nhiên, do chỉ là tuyên bố mang tính chất khuyến nghị, không có chế tài ràng buộc nên khi một bên như Trung Quốc muốn dựa vào sức mạnh để đòi hỏi yêu sách chủ quyền thì DOC trở nên “bất lực” và lạc hậu. DOC đã không thể ngăn ngừa, kiềm chế được các hành động gây căng thẳng, đòi hỏi chủ quyền theo yêu sách “đường lưỡi bò 9 đoạn” phi lý của Trung Quốc.

Gần đây, việc Trung Quốc ráo riết đẩy mạnh việc lấn chiếm, xây dựng, mở rộng trái phép tại các bãi đá ngầm ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam, đặc biệt là xây dựng bãi đá Chữ Thập thành một tiền đồn quân sự có sân bay và có thể triển khai các loại vũ khí như các hệ thống tên lửa hiện đại và radar tầm xa… làm nền tảng cho việc xây dựng Khu vực nhận dạng phòng không (ADIZ) ở Biển Đông, đã khiến dư luận đặc biệt lo ngại. Không chỉ các nước trong khu vực mà cộng đồng quốc tế cùng cho rằng các hành động này gây nguy hiểm cho hòa bình và ổn định ở Biển Đông.

Chính vì thế, việc đạt được một thỏa thuận chính trị mới mang tính ràng buộc pháp lý với Trung Quốc nhằm duy trì hòa bình và ổn định ở Biển Đông đã trở thành một đòi hỏi chung của các thành viên ASEAN. Thế nhưng, dù ASEAN và Trung Quốc đều đã thống nhất bắt đầu đàm phán xây dựng COC từ tháng 1-2012 để ngăn ngừa và giải quyết tranh chấp ở Biển Đông, song đến nay vẫn chưa thể đi tới ký kết bởi gặp không ít khó khăn.