Nhiễm trùng bệnh viện và bệnh do thầy thuốc!

Thế nào là nhiễm trùng bệnh viện

Nhiễm trùng bệnh viện (nosocomial infection ) có thể do vi khuẩn, virut, nấm hoặc ký sinh trùng lây nhiễm từ môi trường hay nhân viên bệnh viện. Dụng cụ y tế, đồ dùng cá nhân như giường, chiếu, đặc biệt môi trường chung quanh (sàn nhà, không khí) là nguồn vi sinh vật gây nhiễm.

Nhiễm trùng bệnh viện xảy ra từ 2 - 10%, bệnh viện tuyến cao tỷ lệ cao hơn và mức độ bệnh cũng nặng hơn. Tỷ lệ tử vong trung bình khoảng 1%.

Ngay tại Hoa Kỳ, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch CDC ước tính hàng năm có khoảng 1,7 triệu ca nhiễm trùng bệnh viện, trong đó có 99.000 ca tử vong. Tại châu Âu, nhiễm trùng bệnh viện gây tử vong 25.000 ca mỗi năm.

Điều rất nguy hiểm là những vi khuẩn gây nhiễm trùng bệnh viện thường đề kháng một hoặc nhiều loại (đa kháng) thuốc. Do đó, ngoài khó khăn còn phải chịu chi phí điều trị rất tốn kém.

Bệnh do thầy thuốc là gì?

Thuật ngữ bệnh do thầy thuốc (iatrogenic disease) này xuất phát từ hợp ngữ Hy lạp gồm Iatros là thầy thuốc và genic là gây ra. Như vậy bệnh do thầy thuốc là những bệnh gây ra từ những sai sót y tế, những sơ suất trong thao tác hay trong phương pháp điều trị, và các biến chứng các tác dụng không mong muốn (tác dụng phụ) của thuốc men và của thủ thuật điều trị gây ra.

Các bệnh do thầy thuốc hay gặp gồm: (1) nhiễm trùng trong bệnh viện với các chủng vi khuẩn đa đề kháng thuốc do trước đó thầy thuốc đã dùng quá nhiều loại kháng sinh (2) sai lầm trong dùng thuốc ví dụ trước đây dùng an thần điều trị viêm loét dạ dày trong khi thật sự phải dùng kháng sinh để loại trừ vi khuẩn HP (3) cho thuốc quá liều ví dụ quá liều insulin trong đái tháo đường, quá liều thuốc chống đông máu khi chạy thân nhân tạo và ngay cả cho quá liều thuốc bổ…(4) bị dị ứng thuốc (5) bị tác dụng độc của thuốc như thuốc điều trị lao, thuốc kháng giáp, thuốc hạ sốt gây độc cho gan; thuốc kháng viêm gây loét dạ dày…(6) do giải thích hướng dẫn thiếu thận trọng gây hiểu nhầm, làm stress, trầm cảm cho bệnh nhân (7) chẩn đoán, đánh giá bệnh trạng cũng như tiên lượng và dự hậu sai lầm.

Hội Bệnh do thầy thuốc Hoa Kỳ (American iatrogenic Association, AiA) đã ước tính hằng năm có từ 44 đến 98 ngàn người bị chết sau khi nhập viện vì bệnh do thầy thuốc và chi phí chăm sóc lên đến 29 tỷ đô la. Người ta cũng đánh giá bệnh do thầy thuốc đứng thứ ba trong các bệnh dễ gây tử vong, sau bệnh tim mạch và ung thư, và xếp hạng thứ tám trong nguyên nhân gây chết.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng khuyến cáo rằng ngay cả việc thăm khám, cho xét nghiệm quá mức cũng không tốt với bệnh nhân, gây tâm lý stress đặc biệt với người già. Theo cố Giáo sư Phạm Khuê, chủ tịch Hội người cao tuổi Việt Nam thì hơn một phần tư các bệnh ở người già là do chính các thầy thuốc gây ra.

Thay lời kết

Ngành Y dù được đào tạo lâu năm hơn các ngành khác, nhưng bác sĩ khi mới ra trường thật sự “chỉ mới là bắt đầu”, như lời thề của các “tân khoa” trước ông Tổ Hải Thượng Lãn Ông và Hyppocrate.

Theo lý thuyết thầy thuốc phải là người học đủ rộng, đủ sâu mới hy vọng có đủ kiến thức và kinh nghiệm chữa bệnh, nhưng oái oăm thay, trong thực tế cũng chính người thầy thuốc lại gây ra một số căn bệnh, những bệnh này nhiều khi cũng nguy hiểm, cũng gây chết người là bệnh do thầy thuốc hay “bệnh y sinh”. Nhiễm trùng bệnh viện cũng là một dạng bệnh như thế.

Theo tôi, cần có cái nhìn hai phí: (1) phía y tế đảm bảo nguyên tắc y khoa: vệ sinh môi trường, tránh lạm dụng thăm khám, lạm dụng xét nghiệm, tránh lạm dụng thuốc men đặc biệt thuốc kháng sinh, không cần thiết… và (2) phía người bệnh cần hiểu rằng Bệnh do thầy thuốc, Nhiễm trùng bệnh viện thật sự là những rủi ro, không mong muốn, “bất khả kháng”…trong quá trình điều trị bệnh, hoàn toàn không phải là sai sót chuyên môn. Cần đồng cảm với một ví von rất đau xót, thâm thúy là “Đằng sau một thầy thuốc giỏi có cả một nghĩa địa”.

TS.BS Trần Bá Thoại

Ủy viên BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM