Bom nợ của chính quyền địa phương: Nguy cơ gây bất ổn lớn cho Trung Quốc

"Những tài sản và uy tín đã 'bốc hơi' trong vài năm qua càng chứng tỏ rằng Trung Quốc sẽ đối mặt với nhiều thách thức trước mặt. Tuy vậy, câu chuyện lần này có thể khác rất nhiều.", theo bà Diana Choyleva, chuyên gia kinh tế trưởng của hãng Enodo Economics.

"Nguy cơ sắp tới sẽ có những cú chấn động làm rung chuyển các thị trường trái phiếu, gây nguy cơ làm bùng phát làn sóng vỡ nợ, gây bất ổn cho Trung Quốc", bà Choyleva nhấn mạnh.

Theo đánh giá của vị chuyên gia kinh tế này, những hành động của chính quyền Bắc Kinh là bằng chứng cho thấy quan chức quản lý của nước này đã nhận ra thực trạng bom nợ tại nhiều địa phương và cần có một chiếc phao cứu sinh kịp thời.

Những tháng gần đây, chính quyền Trung Quốc đã thực hiện siết chặt kỷ luật với những thị trường trái phiếu doanh nghiệp, đồng thời thúc đẩy kêu gọi các nhà đầu tư nước ngoài nhằm giảm các khoản nợ xấu khổng lồ.

Kể từ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, tổng nợ chính quyền địa phương của Trung Quốc đã tăng phi mã với tốc độ 20%/năm. Theo báo cáo của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế, tỷ lệ nợ/GDP của Trung Quốc đã tăng vọt từ 178% trong quý I/2010 lên mức 275% vào quý I/2020.

Theo Nikkei, các gói cứu trợ khẩn cấp nhằm đối phó với tác động của đại dịch Covid-19 càng khiến cho quả bom nợ của Trung Quốc ngày càng phình to.

"Tỷ lệ nợ của Trung Quốc sẽ sớm vượt qua cả Nhật Bản trong thời kỳ đỉnh điểm hồi năm 2008. Chúng ta đều có thể thấy rõ những ảnh hưởng từ các khoản nợ quá mức tới nền kinh tế Nhật Bản", bà Choyleva nhận định.

Gần đây, cả thị trường trong nước và quốc tế đều đổ dồn sự chú ý vào các vụ vỡ nợ liên tiếp của ba doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước Trung Quốc: công ty khai thác than Yongcheng Coal and Electricity Holdings Group, Huachen Automotive Group Holdings và nhà sản xuất chip được Đại học Thanh Hoa rót vốn.

Đáng chú ý, các chính quyền địa phương Trung Quốc vay qua kênh LGFV - công ty tài chính của chính quyền địa phương - nhằm lách luật cấm bay trực tiếp từ ngân hàng của chính quyền Bắc Kinh. Hầu hết những khoản vay từ LGFV được đổi thành trái phiếu địa phương. Tổng khoản nợ này hiện đang chiếm khoảng 10% GDP, trong đó gần 25% tức 2.500 tỷ NDT sẽ đến hạn trả nợ vào năm tới đây.

Đến nay, vẫn chưa có LGFV nào vỡ nợ trái phiếu. Tuy nhiên, trái phiếu của các đợt phát hành mới đang trên đà lao dốc, trong khi đó, lãi suất các khoản nợ tăng do nhà đầu tư nghi ngờ về giá trị của các khoản "bảo lãnh ngầm" của các chính quyền địa phương.

Theo SCMP, đã có hàng trăm giao dịch bán trái phiếu đã bị hoãn hoặc hủy bỏ do nhà đầu tư quan ngại về tình hình sức khỏe tài chính của chính quyền các địa phương.

"Chúng tôi dự đoán các địa phương của Trung Quốc sẽ tiếp tục thâm hụt ngân sách trong 2 đến 3 năm tới. Các vụ vỡ nợ LGFV là khá hiếm, tuy nhiên, không thể không lo ngại rằng nguy cơ vỡ nợ sẽ không leo thang", Standard & Poors nhận định.

Nguy cơ vỡ nợ gia tăng

Trước đây, Bắc Kinh đã tìm mọi biện pháp nhằm bảo vệ các nhà đầu tư của những doanh nghiệp quốc doanh như Yongcheng nhằm ổn định tình hình tài chính và xã hội. Tuy nhiên, sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, thế mạnh cạnh tranh của Trung Quốc đã bị xói mòn mạnh do chi phí nhân công gia tăng.

Hệ quả của việc Bắc Kinh tăng cường đầu tư nhằm thúc đẩy tăng trưởng sau cuộc khủng hoảng toàn cầu là việc tỷ lệ xuất khẩu trên GDP sụt giảm. Trong khi đó, tỷ lệ nợ trên GDP cũng ngày càng tăng mạnh.

Xuất khẩu tăng mạnh đã thúc đẩy sự phục hồi nhanh chóng của Trung Quốc sau đại dịch Covid-19. Bà Choyleva tuy vậy nhận định rằng đây chỉ là "chiếc phao tạm thời" trong bối cảnh rủi ro địa chính trị gia tăng.

Theo bà Choyleva, Trung Quốc cần đẩy mạnh năng suất để đảm bảo tăng trưởng bền vững và điều này sẽ đòi hỏi việc quản lý và phân bổ vốn tốt hơn. Đồng thời, Bắc Kinh cũng cần nhận thức rõ việc làn sóng nợ xấu có thể tràn vào lĩnh vực ngân hàng và gây ảnh hưởng đến tăng trưởng.

Giới phân tích từ hãng Guangfa cho rằng, một vụ vỡ nợ LGFV có thể gây ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế của cả Trung Quốc nhiều hơn cả việc một công ty quốc doanh vỡ nợ "Một cuộc khủng hoảng nợ rất có thể sẽ xảy ra. Tuy nhiên, khác với trước kia, chúng tôi không cho rằng đây sẽ là một cuộc khủng hoảng ngân hàng truyền thống tại Trung Quốc."

"Chỉ một kênh tài chính xảy ra vấn đề, toàn bộ hệ thống chính quyền của tỉnh đó sẽ bị các nhà đầu tư nghi ngờ, từ đó dẫn đến những rủi ro hệ thống lên toàn khu vực", Guangfa nhấn mạnh sức ảnh hưởng của một vụ vỡ nợ trái phiếu lên toàn bộ hệ thống chính quyền các tỉnh Trung Quốc trong thời điểm hiện nay