Bộ trưởng Trần Tuấn Anh:"Chúng tôi thường xuyên bị đe dọa, mua chuộc..."

Hơn 500.000 người tham gia bán hàng đa cấp

Trình bày báo cáo tại Hội nghị sơ kết 6 tháng thực hiện Chỉ thị 02/CT-BCT về tăng cường quản lý hoạt động bán hàng đa cấp đang diễn ra chiều nay (19/9), ônh Trịnh Anh Tuấn, Phó cục trưởng Cục Quản lý cạnh tranh cho biết, tính đến tháng 9/2016, cả nước có 50 doanh nghiệp đủ giấy phép hoạt động. Trong 6 tháng đầu năm, các công ty bán hàng đa cấp đạt tổng doanh thu 4.000 tỷ đồng, đóng thuế cho Nhà nước 452 tỷ đồng.

Trong đó, doanh thu của khối có vốn đầu tư nước ngoài khoảng 1.800 tỷ đồng (chiếm 45% thị phần), doanh thu của khối doanh nghiệp trong nước khoảng 2.200 tỷ đồng (chiếm 55% thị phần). Số lượng người tham gia bán hàng đa cấp hiện có 500.000 người, giảm 57% so với hơn 1,1 triệu người của cùng kỳ năm 2015.

Cũng theo ông Trịnh Anh Tuấn, Nghị định số 42 quy định về Quản lý hoạt động bán hàng đa cấp trên lãnh thổ Việt Nam có hiệu lực thi hành từ ngày 1 tháng 7 năm 2014. Tuy nhiên, sau hơn 2 năm triển khai, các quy định hiện hành đã bộc lộ một số bất cập, khiến loại hình kinh doanh này vốn được đánh giá cao ở nhiều quốc gia trên thế giới song lại bị biến tướng tại Việt Nam, gây bức xúc trong dư luận. Ít nhất 9 doanh nghiệp đã bị Cục Quản lý Cạnh tranh rút giấy phép hoạt động và bị xử phạt với số tiền lên đến gần chục tỷ đồng.

"Tuy nhiên, các mức xử phạt quy định tại Nghị định 42 chưa đủ sức răn đe. Do vậy, Nghị định sửa đổi đang được các đơn vị chức năng Bộ Công Thương soạn thảo theo hướng tăng mức xử phạt đối với các hành vi vi phạm, đồng thời siết chặt hơn nữa các hoạt động bán hàng đa cấp theo hướng bảo vệ đại đa số những người tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp", ông Trịnh Anh Tuấn cho biết.

6 tháng xử phạt 48 công ty gần 4,5 tỷ đồng

Theo thống kê, 6 tháng đầu năm 48 Sở Công Thương địa phương đã tiến hành kiểm tra doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn các tỉnh, thành trên cả nước. Kết quả cho thấy 26 doanh nghiệp trên tổng số 48 công ty nằm trong diện kiểm tra có dấu hiệu vi phạm và bị xử phạt với số tiền lên tới gần 4,5 tỷ đồng.

Theo ông Trịnh Anh Tuấn, các vi phạm phổ biến gồm không đăng ký hoạt động, tự ý thay đổi hồ sơ, khuyến mãi “chui”, tổ chức hội nghị, hội thảo, đào tạo mạng lưới quy mô lớn mà không thông báo, không xin... Bên cạnh đó, Sở Công Thương cũng kiểm tra chuyên đề và xử lý 11 doanh nghiệp bán hàng đa cấp nhưng chưa có giấy chứng nhận với tổng số tiền phạt là 653 triệu đồng.

Cũng trong 6 tháng đầu năm, Cục Quản lý cạnh tranh tiến hành nhiều đợt kiểm tra hoạt động bán hàng đa cấp trên địa bàn nhiều tỉnh thành phố. Kết quả cho thấy, tính đến tháng 8 năm 2016, có 36 doanh nghiệp vi phạm và bị xử phạt, với số tiền xử phạt gần 6,5 tỷ đồng. Cục cũng tiếp nhận và xử lý 123 khiếu nại của người tham gia bán hàng đa cấp. Có 38 khiếu nại không thuộc thẩm quyền xử lý của Cục nên đã được chuyển tới các cơ quan chức năng để xử lý, trong đó có cả cơ quan cảnh sát điều tra và Tổng cục Thuế.

Báo cáo từ 63 Chi cục Quản lý thị trường cũng cho thấy, từ đầu năm 2015 đến nay, cơ quan này đã kiểm tra, xử lý 353 vụ việc liên quan đến kinh doanh đa cấp với tổng số tiền phạt là gần 5 tỷ đồng.

Vẫn còn nhiều bất cập tồn tại

Nói thêm về các bất cập còn tồn tại, lãnh đạo Bộ Công Thương cho biết, theo ý kiến phản ánh từ nhiều Sở Công Thương, hiện nay, các doanh nghiệp mặc dù đã thực hiện khá đầy đủ nghĩa vụ thông báo hoạt động bán hàng đa cấp tại địa phương nhưng việc quy định doanh nghiệp không cần có chi nhánh/văn phòng đại diện/địa điểm kinh doanh tại địa phương đang gây ra rất nhiều khó khăn cho công tác giám sát, quản lý, thanh tra và kiểm tra.

Ngoài ra, đặc điểm cơ bản của bán hàng đa cấp là người tham gia/nhà phân phối đến tận địa chỉ của khách hàng để tư vấn, giải thích về công dụng của sản phẩm cũng như về các lợi ích về kinh tế trong chương trình trả thưởng của doanh nghiệp. Do được thực hiện tại các địa điểm riêng tư nên rất khó kiểm soát về nội dung và càng khó thu thập được chứng cứ để xử phạt người tham gia trong trường hợp người tham gia đó nói sai, nói quá về công dụng của sản phẩm cũng như lợi ích của việc tham gia bán hàng đa cấp để dụ dỗ khách hàng mua hàng hoặc tham gia vào mạng lưới do mình xây dựng.

Đáng chú ý, trước sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan chức năng đối với bán hàng đa cấp, một số cá nhân/tổ chức đã chuyển sang các hình thức khác để tiếp tục huy động tài chính như kinh doanh tiền ảo, hô hào góp vốn để đầu tư vào các dự án "bánh vẽ" như bất động sản, nhà hàng, khách sạn...

Tất cả đều có một đặc điểm chung là sử dụng mô hình đa cấp mà cụ thể là mô hình kim tự tháp để huy động tài chính, lấy tiền của người sau để trả cho người trước. Kiểu kinh doanh này là kinh doanh trái phép, đã bị luật pháp nghiêm cấm. Tuy nhiên, do Bộ luật Hình sự đã xóa bỏ tội "kinh doanh trái phép" nên hiện nay chúng ta không có chế tài để xử lý các hành vi này ngay từ khi chúng mới manh nha xuất hiện. Cơ quan chức năng chỉ có thể vào cuộc khi các dấu hiệu lừa đảo đã tương đối rõ, mà khi đó thì đã quá muộn.

Trong quá trình kiểm tra hoạt động bán hàng đa cấp tại các doanh nghiệp và qua công tác xử lý khiếu nại, Cục QLCT nhận thấy nhiều doanh nghiệp bán hàng đa cấp cho phép người tham gia mua nhiều mã hàng nhưng không giao hàng cho người tham gia mà yêu cầu người tham gia ký biên bản gửi lại hàng cho doanh nghiệp. Đây là một kiểu "lách luật" rất nguy hiểm, cần được quan tâm xử lý khi sửa đổi Nghị định 42/2014/NĐ-CP.

Hiện, Bộ Công Thương đang lấy ý kiến xây dựng Nghị định sửa đổi Nghị định 42/2014/NĐ-CP nhằm hoàn thiện khung khổ pháp lý quản lý hoạt động Bán hàng đa cấp để trình Chính phủ thông qua.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Công ty BHĐC đổ vỡ sẽ gây bất ổn xã hội

Phát biểu tại Hội nghị, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết, với quy mô số người tham gia bán hàng đa cấp lên tới 1,2 triệu người, dù không phải công ty đa cấp nào cũng vi phạm nhưng nếu đổ vỡ sẽ có tác động rất lớn đến đời sống người tham gia và cả người tiêu dùng.

Theo Bộ trưởng, hiện có rất nhiều hiện tượng BHĐC bất chính, lợi dụng BHĐC lừa đảo, huy động tài chính, thậm chí các hình thức biến tướng khác… Nếu không kịp thời nghe ý kiến từ dư luận, xã hội, tăng cường biện pháp quản lý thì chắc chắn nguy cơ rất lớn, ảnh hưởng đến lợi ích của người dân, gây bất ổn xã hội.

"Sau khi có Chỉ thị 02, vấn đề đặt ra là quản lý nhà nước thế nào để đáp ứng yêu cầu quản lý. Các đồng chí hơi nặng về số lượng đi kiểm tra, xử lý nhưng quan trọng là phải có cái nhìn toàn diện, tổng thể. Vai trò của Bộ Công Thương trong phân cấp quản lý thế nào, vai trò các cơ quan quản lý ở địa phương ra sao? Cần có cách nhìn toàn diện”, Bộ trưởng nói.

Theo Bộ trưởng, Cục Quản lý Cạnh tranh nêu các khuyến nghị nhưng chưa nêu cụ thể kiến nghị về khung khổ pháp lý trong khi Nghị định 42 còn rất sơ sài, chưa rõ sửa nội dung gì, qui định nào. "Thông tin cung cấp các đối tượng vi phạm, website là không đủ, cần phải có vai trò của chính quyền địa phương. Ngoài ra, cần cơ chế, chính sách, giải pháp nào, các đồng chí cần có ý kiến để Bộ Công Thương tổng hợp”, ông nói.

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Trọng Tín, Phó Cục trưởng Cục Quản lý thị trường (QLTT) cho biết, từ đầu năm đến nay, theo báo cáo chưa đầy đủ 59 chi cục QLTT, đã xử lý 362 vụ liên quan BHĐC trái phép, số tiền xử phạt đạt gần 5 tỷ đồng từ đầu năm đến nay.

Theo ông Tín, các hành vi vi phạm của các công ty BHĐC hiện nay chủ yếu là: không thông báo các cơ quan quản lý khi sửa đổi giấy chứng nhận BHĐC, khi thay đổi hồ sơ không thông báo, không thông báo với cơ quan quản lý nhà nước khi thực hiện hoạt động khuyến mại; không cung cấp đầy đủ thông tin cho người tham gia mạng lưới; tổ chức hội nghị, hội thảo không đúng nội dung thông báo...

"Tuy nhiên, việc kiểm tra, xử lý các Công ty BHĐC rất khó khăn do nhiều công ty có địa chỉ ảo, tổ chức bán hàng lén lút, nhất là ở các vùng sâu, vùng xa; giao dịch tiền ảo, làm từ thiện ảo, hô hào đầu tư vào các dự án có tính chất 'bánh vẽ', thực hiện theo mô hình kim tự tháp, lấy tiền của người sau trả cho người trước...", ông Tín nêu thực tế.

"Theo tôi nên sớm hoàn thành các quy định quản lý BHĐC cho chặt chẽ hơn, cùng với việc tăng cường kiểm tra kiểm soát, thanh tra các doanh nghiệp BHĐC trên toàn quốc", ông Tín kiến nghị.

Biến tướng BHĐC, lừa đảo sẽ còn tiếp diễn

Bàn về giải pháp xử lý các hành vi BHĐC trái phép, ông Trần Vinh Nhung, Phó Giám đốc Sở Công Thương Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng: "Vấn đề phải có khung khổ luật pháp chặt chẽ để quản lý. Làm sao cho DN hoạt động được mà quyền lợi của người tiêu dùng được bảo vệ. Phải làm sao để cho doanh nghiệp không thể thực hiện được nếu không làm đúng cam kết".

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng, nếu chỉ tăng cường thanh tra, kiểm tra thì chúng ta sẽ không bao giờ đủ nguồn lực để thực hiện mà cần tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước.

"Tôi đồng tình là có nhiều cách làm, vấn đề là bịt các kẽ hở, thực hiện hậu kiểm để xử lý các sai phạm. Ngăn chặn các hành vi trục lợi, lừa đảo. Các hành vi BHĐC biến tướng, lừa đảo sẽ còn tiếp diễn như dạng dùng đồng tiền ảo bitcoin. Cho nên, phải có giải pháp ngăn chặn các hình thức biến tướng", ông Tuấn Anh nói.

Nhiều gia đình đổ vỡ, khánh kiệt vì BHĐC

Ông Nguyễn Thanh, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Thừa Thiên-Huế cho biết:"Có đồng chí Bí thư tỉnh uỷ cũng bảo người thân của mình cũng bị lừa. Chủ yếu là doanh nghiệp ở các thành phố lớn đi lừa người ở các tỉnh khác. Người bị lừa chủ yếu là người lao động, sinh viên, người về hưu...".

"Văn bản, chính sách không theo kịp thực tế BHĐC. Các văn bản của Bộ không chế định kịp thời các hành vi phát sinh trên thị trường. Nói tăng cường kiểm tra thì tăng cường kiểm tra ai. Ví dụ ở Huế, tìm thương nhân BHĐC thì họ là ai? Có cuộc hội nghị 5 giờ sáng, có cuộc cuối giờ chiều, hàng trăm người, không quản lý kịp", ông Thanh nói.

Theo ông Nguyễn Thanh, Cục Quản lý cạnh tranh nên có đánh giá, bao nhiêu doanh nghiệp tham gia, mang lại lợi ích gì cho đất nước. Con số doanh thu thực tế, biến tướng của họ, chúng ta không nắm được hết.

"Nếu chúng ta không siết chặt quản lý, chấn chỉnh ngay thì người dân sẽ lãnh đủ. Nhiều gia đình đổ vỡ, khánh kiệt vì tệ nạn này", ông Thanh nói.

Đồng tình với ý kiến trên, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết sẽ phải đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện các văn bản, chính sách quản lý và trong thời gian đó, phải siết chặt, hạn chế cấp phép mới BHĐC.

"Tính chất BHĐC rất phức tạp, khó kiểm soát, nguy cơ trục lợi rất lớn nếu không có khung chính sách quản lý chặt chẽ. Chúng ta phải tính đến sửa những nội dung cơ bản của Nghị định 42/CP. Những bất cập lớn trong quy định về địa điểm, nơi đặt trụ sở...các công ty BHĐC phải sửa ngay", Bộ trưởng Tuấn Anh nói.

Vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, việc sửa các quy định về kinh doanh BHĐC liên quan đến 24 vấn đề nhưng những nội dung sửa chủ yếu là nhằm minh bạch thông tin, tăng cường về kiểm tra, kiểm soát để cơ quan chức năng dễ dàng xử lý.

"Chúng tôi cũng sẽ sửa quy định về đăng ký kinh doanh BHĐC, tăng cường điều kiện, qui định chặt chẽ hơn về người tham gia. Một nội dung sẽ bổ sung là yêu cầu ký quỹ, để đảm bảo mức tối thiểu 10 tỷ hay 20 tỷ đồng, hệ thống càng lớn, tỷ lệ ký quỹ càng phải cao để đảm bảo lợi ích cho người tham gia", ông Nguyễn Sinh Nhật Tân nói.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh cho biết, với tình trạng "loạn" BHĐC, vừa qua, Bộ Công Thương đã chủ động kiểm tra, xử lý nhiều doanh nghiệp, bắt đầu tư Công ty Liên Kết Việt (đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can).

"Từ các cuộc kiểm tra này, Bộ Công Thương không chủ xúc tiến sửa đổi quy định, chính sách mà đẩy mạnh gắn kết giữa các lực lượng quản lý về BHĐC, công khai và minh bạch thông tin đến tối đa, tương tác với cơ quan truyền thông...Chúng ta đã đi đúng hướng, khi giảm bớt 17 doanh nghiệp BHĐC, rút giấy phép 9 công ty, xử phạt hàng chục công ty khác mức phạt trên 10 tỷ đồng, có tính răn đe tốt trong thời gian qua. Kết quả gần đây cho thấy, các hiện tượng vi phạm đã giảm bớt", ông Khánh nói.

Tuy nhiên, theo ông Trần Quốc Khánh, nếu không kịp thời sửa đổi Nghị định 42 về BHĐC thì việc quản lý thời gian tới sẽ còn rất khó khăn. Ông Khánh cũng cho rằng, có những doanh nghiệp không đăng ký BHĐC, nhưng vẫn xảy ra những dạng thức kinh doanh giống BHĐC như Bitcoin để lừa đảo.

Kết thúc cuộc họp, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh kể lại câu chuyện, đầu nhiệm kỳ, tại một cuộc họp tại TP Hồ Chí Minh, một phóng viên đã nói với ông:"Nếu Bộ trưởng không nhìn nhận đúng BHĐC bất chính và không xử lý được, thì Bộ trưởng và Bộ Công Thương sẽ không còn uy tín nào với người dân". "Lúc đó tôi đã trả lời sẽ ghi nhận và sẽ xử lý và điều này thực sự khiến tôi rất trăn trở. Tôi nghĩ là với việc xử lý các hành vi BHĐC trái phép vừa qua, nếu không có phương tiện truyền thông, có lẽ Bộ Công Thương còn không kịp phản ứng", ông nói.

"Đấu tranh chống BHĐC bất chính, lừa đảo không dễ. Họ sẽ còn lợi dụng để tiếp tục trục lợi...Chúng tôi thường xuyên nhận được các cuộc điện thoại, tin nhắn, tiếp cận mua chuộc, đe doạ ...Bởi việc kinh doanh (trái phép) trong lĩnh vực này đem lại lợi nhuận lớn. Nhưng với tinh thần cầu thị, trách nhiệm, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục kiểm tra, xử lý nghiêm các hoạt động BHĐC trái phép, trục lợi gây thiệt hại lớn cho người dân", Bộ trưởng Trần Tuấn Anh khẳng định.

Mạnh Quân- Phương Dung